Όσο επιφανειακά ή συνοπτικά κι αν εξετάσουμε τον σύγχρονο πολιτισμό της Δύσης, βλέπουμε πως είναι αποτέλεσμα τριών μεγάλων ρευμάτων: της διανοητικής δύναμης του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, της αισθηματικής του χριστιανισμού που φέρει κυρίως ιουδαϊκή επίδραση μα και ελληνική φιλοσοφία και της ζωτικότητας των «βάρβαρων» γερμανικών, κέλτικων και άλλων φυλών που κατέκλυσαν την Ευρώπη πριν ακόμα παρακμάσει η Ρώμη. Οπωσδήποτε υπήρξε επίδραση (φιλοσοφία, μαθηματικά, επιστήμη) και από το Ισλάμ και από την Άπω Ανατολή (Ινδία και Κίνα). Μα αυτές είναι οι τρεις βασικές γενεσιουργικές δυνάμεις.
Πρέπει όμως να καταλάβουμε πως η αθηναϊκή και ρωμαϊκή δημοκρατία (republica) ήταν πολύ διαφορετικό κόνσεπτ από τη σύγχρονη Δυτική μορφή της δημοκρατίας (βουλή, γερουσία).
Το τελευταίο βιβλίο του Tom Holland, που μελέτησε καλά την ύστερη Ρώμη και την επίδραση του Ισλάμ στον Μεσαίωνα και δημοσίευσε αρκετά έργα, λέγεται Dominion κι εξετάζει μερικές σημαντικές απόψεις.
Ένα σημαντικό θέμα είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής. Αυτό συνδέεται στενά με τις ανθρώπινες ελευθερίες.
Γνωρίζουμε πως τόσο στην ελληνική Δημοκρατία όσο και στην ρωμαϊκή η βασική μορφή εργασίας ήταν οι σκλάβοι. Και ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης την αποδέχονται (ο δεύτερος μάλιστα τη δικαιολογεί) όπως την αποδέχονται πλήρως οι Ρωμαίοι φιλόσοφοι αργότερα.
Αλλά και η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τους φιλοσόφους του ελληνο-ρωμαϊκού πολιτισμού. Παραδειγματικές ήταν οι αιματηρές παραστάσεις των μονομάχων στο Κολοσσαίο. Ακόμα πιο ενδεικτική ήταν η στρατιωτική σταδιοδρομία του Ιούλιου Καίσαρα. Ο Καίσαρας πέρασε 9 έτη στη Γκωλ ή Γαλατία (σημερινή Γαλλία), και στις εκεί εκστρατείες του, όπως ο ίδιος καυχιέται, σκότωσε πάνω από 1 εκμ «βάρβαρους» και έκανε σκλάβους ακόμα 1 εκμ.
Σήμερα, ακόμα και δικτατορίες αιμοσταγείς σαν του Στάλιν και του Χίτλερ και του Μάο δεν καυχιούνται για τη θανάτωση των εκατομμυρίων θυμάτων. Ναι, προκάλεσαν τον θάνατο εκατομμυρίων, μα το έκρυβαν. Όχι ο Καίσαρας! Η ανθρώπινη ζωή δεν είχε εγγενή αξία, ιδίως αν δεν ήταν ρωμαϊκή.
Ο pater familias είχε δικαίωμα να θανατώσει τα παιδιά του, ή όποια από τα παιδιά του, ήθελε. Σε μας ακούγεται πολύ παράξενο. Για τους Ρωμαίους ήταν απλό συνηθισμένο φαινόμενο. Η ανθρώπινη ζωή δεν είχε πολλή αξία.
Πώς άλλαξε αυτή η νοοτροπία;
Με την εδραίωση του Χριστιανισμού: «Ου φονεύσεις». Και από την Καινή Διαθήκη – πρέπει να μάθουμε να αγαπούμε και τους εχθρούς μας!
Ο Χριστιανισμός άλλαξε αργά μα σίγουρα την αντίληψή μας για τη Δημοκρατία και τα καθήκοντα – δικαιώματά μας. Η δημοκρατία στη Ρώμη ήταν μια πλουτοκρατική διευθέτηση. Μόνο οι αριστοκράτες, γαιοκτήμονες και πλούσιοι είχαν δικαίωμα στη Γερουσία – όσοι είχαν ετήσιο εισόδημα πάνω από 1 εκμ σερσέτια και φορούσαν την τόγκα με τη φαρδιά κόκκινη ρίγα.
Οι άλλοι είχαν κάποια δύναμη, φυσικά, μα δεν ήταν άρχοντες. Ακόμα και οι προλετάριοι πληβείοι με την απλή τόγκα έπρεπε, για να είναι Ρωμαίοι πολίτες, να κατέχουν κάποιο κομμάτι γης.
Οι άκληροι δεν θεωρούνταν πολίτες Ρωμαίοι και δεν δικάζονταν σε ρωμαϊκό δικαστήριο για οποιαδήποτε υπόθεσή τους.
Ο Απόστολος Παύλος ως Φαρισαίος πολιτογραφήθηκε Ρωμαίος πολίτης. Όταν αργότερα κατηγορήθηκε για διάφορα, ζήτησε και δικάστηκε σε ρωμαϊκό δικαστήριο κι εκεί αθωώθηκε.
Ο Χριστιανισμός επίσης διέδωσε την ιδέα της ισότητας και βαθμιαία τον σεβασμό για τους άλλους ανθρώπους και τα δικά τους δικαιώματα. Είμαστε όλοι/όλες παιδιά του ίδιου Πατέρα Θεού που μας αγαπά και στέλνει τον ήλιο και τη βροχή για όλους και πλούσιους και φτωχούς και δίκαιους και άδικους.
Με τη ζωτικότητα και ρώμη τους οι Κέλτες, Γερμανοί, Ιταλοί και άλλοι απλώθηκαν δυτικά ως την Ισλανδία και Βρετανία, βόρεια ως τη Σκανδιναβία και νότια ως την Ιβηρική χερσόνησο και τη Σικελία. Στην Ελλάδα οι Σλάβοι κατέβηκαν ως τον Ταΰγετο.
Έτσι έγινε η σύγχρονη Ευρώπη.
