1. Ας κάνουμε μια περίληψη των κύριων ιδεών που εξετάσαμε ως εδώ σχετικά με τον Χριστιανισμό και μερικά από τα ποικίλα προβλήματά του.
Κάθε θρησκεία, έγραψα, αρχίζει ως φιλοσοφικό σύστημα. Αυτή πρέπει να δίνει έναν τρόπο συμπεριφοράς και ζωής συνδεδεμένο με μια συμβατή θεολογία και κοσμολογία.
Οι πηγές του επίσημου Χριστιανισμού (της Ανατολικής εκκλησίας και των άλλων) είναι τα ΤΚΕ και άλλα κείμενα που συναποτελούν το βιβλίο Καινή Διαθήκη. Αλλά παραδόξως ο Χριστιανισμός παίρνει σε μεγάλο βαθμό και πολλά (όχι όλα τα) στοιχεία από την Παλαιά Διαθήκη, που είναι η Αγία Γραφή των Εβραίων και η παρακαταθήκη της ιστορίας και του πολιτισμού τους.
Τα ΤΚΕ είναι, είδαμε, γεμάτα αντιφάσεις και ασυμφωνίες που τα καθιστούν αναξιόπιστα, άσχετα με τους ισχυρισμούς θεολόγων, ιερωμένων και αξιωματούχων στις διάφορες χριστιανικές σέχτες. Οι συγγραφείς τους όχι μόνο δεν φαίνονται να είχαν γνωρίσει από κοντά τον Ιησού αλλά δεν φαίνονται να γνωρίζουν καλά την ιστορία και την κοινωνία των Εβραίων τον 1ο αιώνα κχ (κοινής χρονολογίας, δηλ μΧ).
Επιπλέον, από εσωτερικά στοιχεία κι εξωτερικά τεκμήρια, τα ΤΚΕ δεν φαίνεται να είχαν γραφτεί πριν το 100 κχ. Το σύνολο των μαρτυριών δείχνει πως πρώτο γράφτηκε το Κατά Μάρκον, μετά το Κατά Λουκάν και Κατά Ματθαίον και τελευταίο το Κατά Ιωάννη.
Βασική άποψη της διδασκαλίας του Ιησού ήταν (και είναι) η αγάπη. Άλλη βασική άποψη ήταν η Βασιλεία του Θεού που σε ορισμένα χωρία λέγεται να είναι μια εσωτερική υπερβατική κατάσταση και σε άλλα μια μελλοντική μεταφυσική ή υπερφυσική κατάσταση όπου πεθαμένοι ανασταίνονται με τον επανερχομό του Κυρίου και των αγγέλων του και οι ενάρετοι πιστοί, ζωντανοί μα και αναστημένοι, ανέρχονται στον ουρανό με το μη-σαρκικό, ψυχικό ή πνευματικό σώμα τους. Είναι η Δευτέρα Παρουσία, Ημέρα της Κρίσεως και της Συντέλειας του Κόσμου – και οι πιστοί την περίμεναν από μέρα σε μέρα. Αυτή ή αντίληψη εντάσσεται στην αρχαία Ιουδαϊκή παράδοση του Αποκαλυπτισμού.
2. Οι θρησκόληπτοι χριστιανοί δέχονται την ΚΔ (Καινή Διαθήκη) ως αυθεντική πηγή για την ιστορικότητα και τη διδασκαλία του Ιησού αγνοώντας πεισματικά τις πάμπολλες μελέτες που έγιναν από το 1950, ας πούμε, κι έπειτα.
Μετά είναι και οι αποκρυφιστές που όχι μόνο παίρνουν τα ΤΚΕ ως ιστορικά ντοκουμέντα, μα πιστεύουν μάλιστα πως είναι σπουδαία έργα γραμμένα από σοφούς του Εσώτερου κύκλου κι εξάγουν διάφορα “εσωτερικά” διδάγματα. Πολλοί επίσης θεληματικά αγνοούν τις πάμπολλες σύγχρονες μελέτες. Άλλοι έγραψαν προτού παρουσιαστούν αυτές στη μεγάλη αφθονία τους από το 1950 κι έπειτα.
Τέτοιος ήταν ο αποκρυφιστής Π. Ουσπένσκι που αναφέρεται συχνά στα ΤΚΕ και αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο, 70 τόσες σελίδες, για τον χριστιανισμό στην ΚΔ στο έργο του Ενα Νέο Πρότυπο του Σύμπαντος. Αυτό εκδόθηκε στη δεκαετία 1930. Είμαι σίγουρος πως ο Ουσπένσκι θα αναθεωρούσε πολλές απόψεις του και θα έγραφε πολύ διαφορετικά για το θέμα αν ζούσε μερικές δεκαετίες αργότερα και γνώριζε τη συλλογή των Γνωστικών Κειμένων που άρχισαν να δημοσιεύονται από το 1956 και η δημοσίευση τους ολοκληρώθηκε στη δεκαετία 1980.
Τα γνωστικά κείμενα που περιέχουν και μερικά ευαγγέλια όπως του Θωμά, της Μαρίας, του Φιλίππου κλπ, παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική εικόνα του Ιησού και πολύ διαφορετική διδασκαλία.
3. Τελικά ποιος ήταν ο Ιησούς; Τι δίδαξε και πώς;
Ακόμα και χωρίς τα Γνωστικά κείμενα, ο προσεκτικός ερευνητής καταλαβαίνει πως τα ΤΚΕ και τα υπόλοιπα συγγράμματα της ΚΔ δεν παρουσιάζουν τον αληθινό Ιησού. Τα Αποκάλυψη, Επιστολές και Πράξεις μπορούν να παραμεριστούν αμέσως: δεν μας λένε τίποτα ουσιαστικό για τον Ιησού. Από τα ΤΚΕ λίγα πράγματα μπορούν να γίνουν αποδεκτά με βεβαιότητα μόνο επειδή βρίσκουμε άλλες ανεξάρτητες μαρτυρίες, παραμερίζοντας τα θρησκοληπτικά μυθεύματα.
Ο Ιησούς ήταν γιος κάποιας Μαρίας και ίσως κάποιου τέκτονα Ιωσήφ και είχε σίγουρα αδελφό τον Ιάκωβο, ίσως και άλλα αδέλφια. Σταυρώθηκε επί Πιλάτου με τη συνηγορία των Ιουδαίων αρχιερέων που τον εχθρεύονταν.
Αν ο Ιησούς δίδασκε ανοιχτά χιλιάδες ανθρώπους και αν έκανε θαύματα και νεκραναστάσεις, θα ήταν γνωστός στους Εβραίους λόγιους, όπως ο Φίλων ή ο Ιούστους. Αν όπως ισχυρίζονται τα ΤΚΕ και ο Παύλος, δίδασκε τον ερχομό της Βασιλείας ως εξωτερικό φαινόμενο μαζί με τη Συντέλεια και την Κρίση τότε πρόκειται για έναν φτηνό τσαρλατάνο του οποίου οι “προφητείες” είναι, όπως βλέπουμε, ανοησίες και δεν αξίζει να ασχοληθούμε μαζί του περισσότερο – κι ας ιδρύθηκε μια μεγάλη θρησκεία στο όνομά του.
Από την άλλη, ακόμα και στα ΤΚΕ υπάρχουν αρκετές ενδείξεις πως ο Ιησούς ήταν ένα εξαιρετικός στοχαστής και δάσκαλος. Ο Ιώσηπος τον αποκαλεί “σοφό” που δίδασκε ανθρώπους οι οποίοι “δέχονταν με ευχαρίστηση την αλήθεια” και κέρδισε Εβραίους μα κι Έλληνες που τον αγάπησαν. Και ο Μάρα μπαρ Σαράπιον τον συνδέει με τον Πυθαγόρα και τον Σωκράτη.
Ο Ιησούς φαίνεται να ήταν όχι τόσο θρησκευτικός ηγέτης ή μεταρρυθμιστής αλλά φιλόσοφος με μια συστηματική διδασκαλία που είχε μεν ορισμένα στοιχεία από την Ιουδαϊκή παράδοση μα διέφερε αρκετά ώστε να θεωρηθεί πολύ επικίνδυνος για τους Εβραίους ιεράρχες. Έτσι αυτοί επιδίωξαν και πέτυχαν την εξόντωσή του.
