1. Γενικά πιστεύεται πως οι Εβραίοι από την αρχαιότητα είχαν μονοθεϊσμό. Αυτό δεν είναι ακριβώς αληθές, όπως θα δούμε πιο κάτω. Μετά, απορώ που οι αρχαίοι Πατέρες της Χριστιανικής Εκκλησίας, οι σύγχρονοι θεολόγοι και ιεράρχες και οι χριστιανοί γενικότερα, δίνουν τόση σπουδαιότητα στον Ιεχωβά (Γιαχβέχ) ως κορυφαία σύλληψη του ενός Θεού.
Από την εποχή του βιβλίου Γένεσις ως και τον Ωσηέ τουλάχιστον, οι Εβραίοι λάτρευαν πολλούς θεούς. Ο Γιαχβέχ ήταν απλά ο ανώτερος θεός ανάμεσα σε πολλούς.
Ο Ψαλμός 81/82 διακηρύττει: “Ο Θεός έστη (στάθηκε) εν συναγωγή θεών, εν μέσω δε θεούς διακρινεί (δικάζει, κρίνει).” Η “συναγωγή” είναι συνάθροιση, συμβούλιο, κι εδώ ο Γιαχβέχ, ο ανώτερος, κρίνει τους κατώτερους θεούς.
Είναι σαν να υπάρχει μια τάξη θεών. Διότι και στο Γένεσις ο Δημιουργός τιμωρεί τους Πρωτόπλαστους, Αδάμ κι Εύα, και λέει (23.1): “Ιδού Αδάμ γέγονεν ως εις εξ ημών (ο Αδάμ έγινε ως ένας από μας)”.
Αλλά στο πρώτο πρώτο χωρίο στο Γένεσις “Στην αρχή ο θεός εποίησε…” κλπ, η λέξη για θεός είναι Ελοχίμ και αυτή είναι πληθυντικός του Ελ! Οπότε, η ακριβής μετάφραση θα έπρεπε να είναι “Στην αρχή οι θεοί…”.
Στο Γένεσις πάλι (31.19, 31, 34) ο Ιακώβ φεύγοντας με τις δυο γυναίκες του Ραχήλ και Λεία από το σπίτι του θείου και πεθερού του Λαβάν, παίρνει μαζί του και τους θεούς του Λαβάν, δηλαδή αγάλματα άλλων θεών, παρότι λατρευόταν ο Γιαχβέχ!
Στο Έξοδος όπου δίνονται οι 10 Εντολές (20.1-17) ο θεός προσθέτει (22.28) “θεούς ου κακολογήσεις”!
Σε άλλα βιβλία σε, άλλα χωρία, οι άνθρωποι λατρεύουν τον Βαάλ (Ωσηέ, 2.16) ενώ ο βασιλιάς Μανασής που βασίλεψε 55 έτη έκτισε θυσιαστήρια στο Βαάλ και για τα άστρα και το φεγγάρι ως Δύναμη του Ουρανού (Βασιλείς 21.1-7).
2. Ο μονοθεϊσμός, που υπάρχει στον Χριστιανισμό και Μωαμεθανισμό, σήμερα συνδέεται σχεδόν αποκλειστικά με την Παλαιά Διαθήκη ως σημείο προέλευσης. Αλλά υπήρχε παλαιότερα και σε άλλους πολιτισμούς.
Στη Βεδική Παράδοση των Ινδιών, οι πανάρχαιες υμνωδίες του Ṛgveda εκφράζουν ξεκάθαρα την παρουσία του ενός θεού που δεν ονομάζεται μα είναι η πηγή των πάντων.
Αργότερα θα πάρει την ονομασία brahman ‘Πνεύμα Απόλυτο’. Αλλά στους αρχαιότερους ύμνους λέγεται πως πριν την ύπαρξη οποιουδήποτε φαινομένου, πριν την έγερση και δημιουργία των κόσμων, υπάρχει το Ένα που αναπνέει και η εκπνοή του είναι η εκπόρευση της δημιουργίας (κόσμοι, θεοί, πλάσματα) και η εισπνοή του είναι η απόσυρση ή κατάλυσή της. Όλοι οι θεοί είναι δικές του εκδηλώσεις ή εκφράσεις. Είναι Ένα μα οι σοφοί και ποιητές του δίνουν τα ονόματα διάφορων θεοτήτων – Agni, Indra, Yama κλπ. (Ṛgveda 1.164.6 κλπ.).
Όντας Ένα, Εκείνο έγινε αυτά όλα τα πλάσματα που συναποτελούν το σύμπαν (RV 8.58.2).
Το Βεδικό brahman Απόλυτο είναι παντελώς αμερόληπτο και απροσκόλλητο αφήνοντας τα πράγματα να εξελίσσονται σύμφωνα με τους νόμους που λειτουργούν στη μορφή θεών ή, αργότερα, στη Φύση του (prakṛti, pradhāna). Παρότι άυλο και υπερβατικό, εντούτοις είναι μέσα στα πάντα, εμμενές μέσα σε πλάσματα και πράγματα.
Ο εβραϊκός Γιαχβέχ, αντίθετα έχει πολλά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όπως εύνοια, ζήλια, εκδικητικότητα κλπ. Παρεμβαίνει συχνά υπέρ του περιούσιου λαού Ισραήλ, αλλά εξίσου συχνά τον βασανίζει με εμφύλιες διενέξεις, ανομβρίες, εισβολές, εξορίες κλπ.
3. Στη Μεσοποταμία, ή Σουμερία, επίσης υπήρχε η ιδέα του ενός θεού ή Απολύτου, γράφει ο ασσυριολόγος J. Bottéro, από όπου προήλθαν όλες οι άλλες θεότητες που μετά δημιούργησαν τον κόσμο και τα πλάσματά του (σ43, Religion in Ancient Mesopotamia, Chicago/London, Chicago Univ. Press, 2001).
Οι Σουμέριοι ζούσαν στη Νότια Μεσοποταμία πριν ακόμα και το 3.000 πκχ. Εκεί παρουσιάζεται και ο Αβραάμ αργότερα, στην Ουρ των Χαλδαίων (=Βαβυλωνίων). Από εκεί οδηγήθηκε στη γη Χαρράν (Γένεσις 11.28 ως 12.5) που ήταν στη Βόρεια Μεσοποταμία.
Είναι πολύ πιθανόν, κατά τους ειδικούς, οι Εβραίοι του Αβραάμ να πήραν και τον μονοθεϊσμό και την γραφή από τους Μεσοποτάμιους. Μετά τη γη Χαρράν προχώρησαν, μέσω Αιγύπτου, στη γη Χαναάν (Γεν. 12.5-6) που εθεωρείτο παραδοσιακά η κοιλάδα δυτικά του ποταμού Ιορδάνη.
Ίσως οι Εβραίοι να πήραν και την ιδέα της δημιουργίας του ανθρώπου από τους Μεσοποτάμιους. Διότι ενώ ο Θεός δημιουργεί τους κόσμους και τα πλάσματα του σύμπαντος διά του λόγου του (και ο θεός είπε…), μετά όμως τον άνθρωπο τον δημιουργεί από πηλό (Γεν. 2.7) και τον βάζει να φροντίζει τον Κήπο της Εδέμ. Στη Μεσοποταμία, το συμβούλιο των θεών αποφάσισε να φτιάξει ανθρώπους για να κάνουν τις γήινες εργασίες και η Μητέρα-θεά Μπελετ-ίλι (ή Μάμι) χρησιμοποιεί πηλό στον οποίο έχει σμίξει το αίμα του θεού Geshtu-e ο οποίος είχε μεγάλη νοημοσύνη και δέχθηκε να θυσιαστεί για τον σκοπό αυτόν.
4. Η αυτο-θυσία ενός θεού απαντάται σε πολλές αρχαίες θρησκείες.
Στον Ṛgveda ο πρωτότοκος Puruṣa θυσιάζεται για να δημιουργηθούν οι κόσμοι από διάφορα μέρη του σώματός του (10.90).
Μετά, οι θρησκείες παγανιστικών μυστηρίων όπως του Ταμούζ και του Μίθρα στη Μέση Ανατολή, του δικού μας Διόνυσου (ο οποίος είχε τη δύναμη να ανασταίνει νεκρούς) και του Όσιρι στην Αίγυπτο, ο θεός θυσιάζεται ή τεμαχίζεται για να δώσει ώθηση στη βλάστηση, την άνθηση και Άνοιξη. Αυτό απαντάται και στον χριστιανισμό στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας όπου οι πιστοί μεταλαμβάνουν τη σάρκα και το αίμα του Χριστού.
Στην Αίγυπτο ο μύθος του Όσιρι δεν σχετίζεται με τη δημιουργία του ανθρώπου. Εδώ ο θεός Khnum, που εικονίζεται με το κεφάλι κριού, πλάθει, σαν αγγειοπλάστης, πάνω στον τροχό του πλάσματα από πηλό κι εμφυσά μέσα τους την πνοή της ζωής, όπως κάνει και ο Θεός στη Γένεση 2.7.
5. Πιστεύεται γενικά πως ο μονοθεϊσμός εξελίχθηκε σαν ευγενέστερη μορφή θρησκείας από τον πολυθεϊσμό, τον ανιμισμό, τη λατρεία ειδώλων και παρόμοια.
Οι μαρτυρίες από τη Μεσοποταμία και την Ινδία δείχνουν πως το Ένα προϋπήρχε των πολλών και ο πολυθεϊσμός δημιουργήθηκε για να βοηθήσει τους πιο απλοϊκούς ανθρώπους που δεν μπορούσαν να συλλάβουν την ιδέα του Απολύτου, αμετάβλητου, άμορφου και απρόσιτου από αισθήσεις και νου, ώστε να μπορούν να έχουν διάφορα προσβάσιμα όντα για λατρεία, όπως ο θεός της φωτιάς, του αέρα, της καταιγίδας κλπ.
