Αυτές οι δυο θρησκείες, Ινδουισμός και Βουδισμός, δεν έχουν πολλή συγγένεια με τις τρεις μονοθεϊστικές αβρααμικές θρησκείες, Ιουδαϊσμό, Χριστιανισμό και Μωαμεθανισμό/Ισλάμ. Ούτε ο Ινδουισμός (κατ’ εξοχήν) ούτε ο Βουδισμός (εκτός από μικρή περίοδο στην Ινδία) επιδόθηκαν σε προσηλυτισμό, σε αντίθεση με τις τρεις αβρααμικές που τον επέβαλαν δια πυρός και σιδήρου. Ούτε ποτέ διακήρυξαν πως είναι αλάνθαστες, κατέχουν την αλήθεια και ο Θεός τους (οι πολλοί θεοί τους) είναι ο μόνος αληθινός.
Έχουν μια μεγάλη διαφορά. Οι Βουδιστές πιστεύουν στον Βούδα ως μεγάλο διδάσκαλο και ενσάρκωση της Συμπαντικής Σοφίας του Απολύτου, από το οποίο εγείρεται η δημιουργία. Αρνούνται δε την ύπαρξη προσωπικού εαυτού ātman. Οι δε Ινδουιστές θεωρούν τον Βούδα ενσάρκωση του θεού Viṣṇu που έχει τη συνήθεια να ενσαρκώνεται (Ράμα, Κρίσνα κ.λπ.). Αλλιώς οι ομοιότητες είναι πολύ εντυπωσιακές. (Ακολουθώ εδώ τον Rami Sivan).
1) duḥkha ‘πόνος και δυστυχία’, μια κατάσταση που κάνει τη ζήση και την ίδια την ύπαρξη σε αυτόν τον κόσμο προβληματική, έτσι που να χρειάζεται η φιλοσοφία και διδασκαλία όπως αυτή του Γιόγκα ή Βεδάντα, ή βουδιστική φιλοσοφία, για λύτρωση.
2) avidya ‘άγνοια’ της πραγματικότητας (συμπαντικής και προσωπικής) που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για το (1).
3) rāga-dveṣa ‘προσκόλληση–απέχθεια’ που επίσης προκαλούν το (1).
4) punar-janma ‘μετενσωμάτωση’ ή ‘μετεμψύχωση’ λόγω κάρμα (5).
5) karma ‘κάρμα, ο νόμος αιτίας και αποτελέσματος στη δράση’. Καλές πράξεις και ορθή γνώση προκαλούν καλές συνθήκες στο μέλλον ενώ κακές προκαλούν κακές – είτε σε αυτήν είτε σε μελλοντική ενσωμάτωση (4).
6) dharma ‘ενάρετη συμπεριφορά, φυσικός νόμος (που υπαγορεύει ενάρετη συμπεριφορά), δικαιοσύνη, θρησκεία, ηθική’ και οι διάφορες σχετικές εκδηλώσεις.
7) saṃsāra ‘ανακύκλωση στα εγκόσμια και μετενσαρκώσεις’.
8) nirvāṇa/mokṣa ‘λύτρωση, απελευθέρωση από τη δυστυχία και άγνοια’ και συγχώνευση με την Πρωταρχή των πάντων.
9) cit, caitanya ‘συνειδησία’ (ή νοημοσύνη) ως θεμελιακή ενέργεια του σύμπαντος σε όλα τα επίπεδα, σε όλους τους κόσμους, σε όλες τις εκδηλώσεις του.
10) deva-asura ‘θεότητα – διάβολος’: οι πολλές αντιθετικές δυνάμεις, καλές και κακές, στο σύμπαν μα και στον ψυχισμό του ανθρώπου.
11) puṇyakarma, pāpakarma ‘καλή πράξη που φέρνει αξιοσύνη, κακή πράξη που οδηγεί αδήριτα σε κολασμό’ και διαμορφώνουν το (4).
12) sannyāsa ‘άφημα, παράτημα, απόσπαση’ και όσον αφορά την απόσυρση από τα εγκόσμια για ζωή αναχωρητή (μοναχού κ.λπ.) και καθαρά εσωτερική ενέργεια.
13) Λατρεία σε ναούς μα και στην κατοικία (ψαλμωδίες, ιερές τελετουργίες κ.λπ.).
14) Πρακτικές εκλέπτυνσης κι εσωτερικής ανάπτυξης όπως αφιέρωση πράξεων στον Θεό, διαλογισμός, γιόγκα κ.λπ.
15) Καλλιέργεια ορθών διαθέσεων:
α) maitri ‘φιλικότητα’ προς όλα τα πλάσματα,
β) karuna ‘συμπόνια’ (ή dāyā),
γ) mudita συναίσθηση χαράς με όλα,
δ) upeksa ‘αταραξία’,
ε) svādhyāya ‘αυτοεξέταση, μελέτη Γραφών’. Και άλλες.
16) saṅgha/satsaṅga ‘συμμετοχή σε ομάδα’.
17) aparigraha ‘λιτότητα, μη-συσσώρευση’ περισσότερων πραγμάτων από όσα χρειάζεσαι.
18) dāna ‘γενναιοδωρία, ελεημοσύνη’ όπου χρειάζεται, ιδίως σε αναχωρητές και μοναχούς.
Υπάρχουν πολλά άλλα στοιχεία και στη μεταφυσική μα και στην καθημερινή συμπεριφορά που είναι κοινά και στις δυο θρησκείες. Επίσης πολλές ομοιότητες στην καλλιέργεια προς την Αυτοσυνειδησία όπως η αβλάβεια, φιλαλήθεια, εντιμότητα κ.λπ. Μα αυτές οι πρακτικές είναι κοινές σε όλες τις θρησκείες και φιλοσοφίες που στοχεύουν στην εσωτερική ανέλιξη.
