Φιλ597: Θάνατος και Ζωή

1. Στη μεγάλη μας εορτή του Πάσχα ακούσαμε την υμνωδία – Χριστός ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωή χαρισάμενος. Αναστήθηκε ο Χριστός από τους νεκρούς, με τον θάνατο νίκησε τον θάνατο και χάρισε [νέα] ζωή σε όσους ήταν στα μνήματα.

Τι σημαίνει αληθινά αυτός ο ύμνος της Ορθοδοξίας; Πολύ αμφιβάλλω πως σημαίνει αυτά που σήμερα καταλαβαίνουν οι εκκλησιαστικοί μας… Πολύ αμφιβάλλω πως σημαίνει αυτά που σήμερα διδάσκουν οι εκκλησιαστικοί μας και καταλαβαίνουν οι ευρύτερες μάζες των πιστών. Ας κοιτάξουμε μια άλλη άποψη, πιο κατανοητή.

Ο θάνατος είναι μια απλή ενέργεια οπότε το σώμα πεθαίνει, δηλαδή παύει να λειτουργεί ως ζωντανός οργανισμός με αυτοκίνηση και ανάπτυξη, με νου και σκέψεις, διαθέσεις και συναισθήματα. Το σώμα αποσυντίθεται. Μα τι γίνεται όλος ο πλούτος του ψυχισμού μας, με τις σκέψεις, τις διαθέσεις, τα συναισθήματα, τις εμπνεύσεις, επιθυμίες, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες μας; Αυτά, λένε οι θετικές επιστήμες, είναι παράγωγα ηλεκτροχημικών αντιδράσεων στον εγκέφαλο, και όταν αυτός παύει να λειτουργεί, παύουν και αυτά τα παράγωγα. Σύμφωνα με τις δικές τους περιορισμένες στο υλικό πεδίο του κόσμου ικανότητες κι έρευνες, δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο μετά τον θάνατο του υλικού σώματος. Ο νους και ο κόσμος του είναι ένα επιφαινόμενο του υλικού οργανισμού μας που εξαφανίζεται με τον θάνατο του χοντρού σώματος.

2. Αυτή, λοιπόν, είναι η επιστημονική άποψη. Υπάρχει και η θρησκευτική του χριστιανισμού (και των δύο άλλων αβρααμικών θρησκειών – Ιουδαϊσμού και Μωαμεθανισμού): με τον θάνατο τελειώνει το ξετύλιγμα της ζωής στον κόσμο. Οι μεν επιστήμονες λένε πως τελειώνουν τα πάντα όσον αφορά το ανθρώπινο πλάσμα, οι δε θρησκείες λένε πως περιμένει μια θεϊκή δίκη για τη μετάθεση της ανθρώπινης ψυχής στον παράδεισο και στην αιώνια ζωή μακαριότητας ή στον άλλο τόπο, τον αιώνιο βασανισμό της κόλασης. Μα και αυτές δεν λένε από πού και γιατί έρχονται!

Ο κοσμάκης, όμως, τα δισεκατομμύρια των κοινών ανθρώπων δεν φαίνεται να πιστεύει τίποτα – ούτε τις επιστήμες ούτε τις θρησκείες. Αν οι άνθρωποι πίστευαν πως η ζωή τελειώνει εδώ, δεν θα ανησυχούσαν όταν γεράσουν ή αρρωστήσουν βαριά και αντιληφθούν πως οι ώρες τους είναι μετρημένες πια. Ανησυχούν διότι πιστεύουν πως έχουν ψυχή και δεν ξέρουν πού θα πάει η ψυχή τους – στον παράδεισο ή στην κόλαση ή αλλού; Δεν ξέρουν καν στα σίγουρα αν, όπως λέει η θρησκεία, έχουν ψυχή, τι είναι η ψυχή και πώς σχετίζεται με το υλικό κορμί!

Είναι παράξενο. Ο θάνατος είναι τόσο βέβαιος όσο ότι ο χειμώνας ακολουθεί το φθινόπωρο και η νύχτα τη μέρα. Εντούτοις εμείς οι άνθρωποι δεν κάνουμε τίποτα για να μάθουμε τι συνεπάγεται ο θάνατος και να προετοιμαστούμε. Σπρώχνουμε την ιδέα του θανάτου κάπου βαθιά στον νου μας έτσι που να μη φαίνεται και να μην αναπηδά εύκολα στην επιφάνεια και να ενοχλεί. Μα όταν παρουσιαστεί, αμυδρά έστω, μας πιάνει ανησυχία.

3. Από όσα γνωρίζουμε μετά από χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης ιστορίας, κανένας δεν έχει μπορέσει να αποφύγει τον θάνατο – εκτός από μύθους. Αμέτρητοι άνθρωποι έχουν ζήσει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όλοι έχουν πεθάνει και κανένας δεν έχει επανεμφανιστεί με την πρότερη γνωστή μορφή του.

Οι άνθρωποι κάνουν προετοιμασίες για τον χειμώνα, για το καλοκαίρι, για τη νύχτα, για ένα ταξίδι. Κάνουν προετοιμασίες έτσι που να μην υποφέρουν με τα κρύα του χειμώνα ή με την εξασθένιση στα γερατειά. Κάνουν προετοιμασίες και για τα παιδιά και τα εγγόνια τους – να σπουδάσουν, να έχουν προίκα, να έχουν σπίτι κλπ.

Όμως δεν κάνουν καμία προετοιμασία για τον θάνατο. Μόνο αμφιβάλλουν, ανησυχούν και φοβούνται, όταν πια είναι σίγουροι πως έρχεται! Πολύ παράξενο!

Φοβούνται τον πόνο αν υπάρχει αρρώστια. Φοβούνται την αποκόλληση από το σώμα την ώρα του θανάτου. Πώς και τι γίνεται;

Φοβούνται το μεγάλο άγνωστο – από το οποίο κανένας δεν επέστρεψε στη γνωστή του μορφή!

Αλήθεια, πώς πεθαίνουμε; Τι συμβαίνει μετά;

Ας ακολουθήσουμε μια από τις διάφορες εκδοχές στα θρησκευτικά και φιλοσοφικά συστήματα, την πιο λογική.

4. Η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη και η Γη γύρω από τον Ήλιο. Η Γη περιστρέφεται ταυτόχρονα και γύρω από τον άξονα της. Έτσι επαναλαμβάνεται η μέρα και η νύχτα. Έτσι επαναλαμβάνονται οι εποχές στη γνωστή διαδοχή τους στα διαφορετικά μέρη του πλανήτη, επαναλαμβάνεται το έτος. Έτσι επαναλαμβάνονται και άλλοι κύκλοι, όπως του νερού (ωκεανός, υδρατμοί, σύννεφα, βροχή) κλπ.

Αφού επαναλαμβάνεται το ημερονύκτιο με το φως και το σκοτάδι, αφού επαναλαμβάνεται το έτος με τις εποχές του όπου το φθινόπωρο γλιστρά στον κρύο, σκοτεινό χειμώνα, γιατί να μην επαναλαμβάνεται και η ζωή ενός ανθρώπου; Γιατί να μη μετενσωματώνεται ο άνθρωπος, η ψυχή του ή κάποιο αόρατο για τις αισθήσεις και απρόσιτο για τα επιστημονικά όργανα δεύτερο σώμα του, και να επανέρχεται στον κόσμο για νέα ζωή, νέες εμπειρίες και πληρωμές για χρέη προηγούμενης ζωής;

Αυτό είναι αποδεκτό σε πολλές άλλες θρησκείες (Ινδουισμό, Βουδισμό) και σε πολλά φιλοσοφικά συστήματα (του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα, του Βεδάντα). Για το θέμα και την προσέγγιση του σε αυτές τις θρησκείες και φιλοσοφίες έχω γράψει πολλά άρθρα. Είναι στη σειρά Φιλοσοφία τα 560. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση, 571. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση (2) , και τα 575. Φιλοσοφία: Νεοπλατωνισμός και Βεδάντα, 576. Φιλοσοφία: Βουδισμός, Ινδουισμός κλπ.)

Θα μπορούσε ο κύκλος ζωής-θανάτου, να παρομοιαστεί με τον κύκλο ξύπνου-ύπνου και με τον κύκλο των εποχών άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο-χειμώνας. Όπως ο ύπνος μας ξεκουράζει και μας προετοιμάζει για την επόμενη μέρα, έτσι και ο θάνατος μας ξεκουράζει και μας φορτίζει για την επόμενη ενσωμάτωση. Θα πρέπει ο θάνατος να αναγνωρίζεται και από μας (όπως γίνεται από δισεκατομμύρια Ινδουιστές, Βουδιστές και άλλους) ως μια ευλογία μαζί με τη ζωή.

Μα ο τρόπος ζωής θα καθορίσει και τη μεταθανάτια κατάσταση όπως η δράση μας στη μέρα καθορίζει την ποιότητα του ύπνου μας στη νύχτα. Αν θέλουμε να έχουμε καλό τέλος ας μάθουμε να έχουμε καλή ζωή κι έτσι να προετοιμαστούμε όχι μόνο για τον θάνατο μα και για την επόμενη ενσωμάτωση.

Πώς όμως προετοιμάζεσαι; Τι είναι «καλή ζωή»;