(από το Wen Tzu ‘Κατανοώντας τα Μυστήρια’ 41-42)
Όσοι κατανοούν τη λογική του ψυχισμού και των λεπτών λειτουργιών, θεωρούν ακόμα κι επιθυμίες, αρέσκειες και απαρέσκειες ως εξωτερικά φαινόμενα. Τίποτα δεν τους ευχαριστεί, τίποτα δεν τους δυσαρεστεί, τίποτα δεν τους χαροποιεί, τίποτα δεν τους οργίζει. Τίποτα δεν είναι ορθό, τίποτα λάθος: τα πάντα είναι μυστηριωδώς ένα και ίδιο.
Αυτοί είναι γνωστοί ως αληθινοί άνθρωποι. Είναι στην ενουσία τους ενωμένοι στο Τάο: έχουν χαρίσματα, είναι πλήρεις μα μοιάζουν άδειοι. Ελέγχουν πλήρως το εσωτερικό τους. Αγνοί, απλοί, καθαροί, παραμένουν στη φυσικότητα.
Αυτοί κατανοούν το ουσιαστικό κι έτσι ενστερνίζονται το πνεύμα. Φθάνουν στη ρίζα του ουρανού και της γης ξεφεύγοντας από βρομιά και σκόνη καθώς εργάζονται στην απεμπλοκή. Δεν επιβαρύνονται στον νου τους με μηχανική νόηση. Παρατηρούν αταύτιστοι τα παροδικά γεγονότα και δεν επηρεάζονται.
Βλέπουν την εξέλιξη των γεγονότων μα μένουν με την πηγή. Επειδή η προσοχή τους είναι εστιασμένη πλήρως στην πηγή, κατανοούν τη δυστυχία και καλοτυχία ως απόψεις της ενότητας.
Γνωρίζουν χωρίς να μαθαίνουν· βλέπουν χωρίς να κοιτούν· πετυχαίνουν χωρίς να προσπαθούν· διακρίνουν χωρίς να συγκρίνουν. Ανταποκρίνονται στο αίσθημα, ενεργούν στην ανάγκη, κινούνται όταν επιβάλλεται – όπως λάμπει το φως ή πέφτει ο ίσκιος. Έχουν οδηγό τους το Τάο και αν εμφανιστεί εναντιότητα, διατηρούν κενότητα και γαλήνη κι εκείνη εξαφανίζεται.
Θεωρούν μύριες διαφορετικότητες ως απόρροιες μιας πηγής και χίλιες ενσωματώσεις ως μια ενιαία εξέλιξη ζωής. Έχουν ζωντάνια μα δεν την εκμεταλλεύονται· έχουν πνευματικότητα μα δεν την παρελαύνουν. Μένουν στην απλότητα του συνόλου, κεντρωμένοι στην ενουσία.
Ο ύπνος τους είναι δίχως όνειρα, η αφύπνισή τους δίχως ονειροπόληση. Η γνώση τους είναι αδιατύπωτη, η δράση τους άμορφη, η ησυχία τους ασώματη. Είναι σαν να απουσιάζουν ενώ είναι στο παρόν και σαν να έχουν πεθάνει ενώ είναι ολοζώντανοι.
Μένοντας στο Τάο με όλες τις ικανότητες της ζωτικότητας και της πνευματικότητας διευρύνονται σε πληρότητα, εκδηλώνουν αρμονικά τις εποχές της καρδιάς κι επιδρούν στα ζωντανά όντα σαν την άνοιξη.
Το σώμα γερνά μα το πνεύμα μένει αμετάβλητο. Έτσι ανταποκρίνονται σε όλες τις αλλαγές από το εσώτερο αναλλοίωτο απεριόριστα. Ό,τι αλλάζει μπαινοβγαίνει στο αναλλοίωτο και άμορφο. Ό,τι δεν αλλάζει μένει ζωντανό στην αιωνιότητα δίνοντας ζωή στο σύμπαν.
Εκείνο που προκαλεί γέννηση, το ίδιο δεν γεννιέται. Εκείνο που προκαλεί αλλαγή, το ίδιο δεν αλλάζει. Με κείνο ζουν οι αληθινοί άνθρωποι σε ένα παντοτινό μυστήριο. Εκείνο περιέχει όλο το σύμπαν δίχως εσωτερικό, δίχως εξωτερικό.
