(από το Wen Tzu: Κατανοώντας τα μυστήρια 164-5)
Μειώνοντας μερικούς πόντους για να μεγαλώσουν μισό μέτρο και συμβιβάζοντας σε ασήμαντα για να επιτύχουν το ορθό σε σημαντικά: έτσι συμπεριφέρονται οι σοφοί για να καθοδηγήσουν άλλους. Όταν ο άρχοντας αξιολογεί τους υπουργούς του, αν δεν δώσει προσοχή στα μεγάλα επιτεύγματά τους μα συνοψίσει τη γενική πορεία τους και εστιάζει στα της ρουτίνας, θα χάσει τους ικανούς και συνετούς.
Συνεπώς, όταν κάποιος είναι πλούσιος σε αρετή, δεν ψάχνουμε για ψεγάδια στη συμπεριφορά του, και όταν κάποιος είναι όντως αξιέπαινος δεν τον επικρίνουμε για μικροπράγματα. Τέτοια είναι η ανθρώπινη κατάσταση γενικά που δεν υπάρχει κανείς δίχως κάποιο ελάττωμα. Αν ο άνθρωπος εκτελεί τα ουσιαστικά ορθά, τότε αν κάνει κάποιο λάθος στα ασήμαντα, δεν δημιουργεί δυσκολίες. Μα αν εκτελεί τα ουσιαστικά εσφαλμένα, τότε όσο καλός κι αν είναι στη ρουτίνα, δεν αξίζει πολύ.
Συνεπώς όσοι κολλούν και λεπτολογούν στα ασήμαντα δεν πετυχαίνουν ποτέ κάτι σημαντικό και όσοι επικρίνουν γκρινιάζοντας δεν αποδέχονται άλλους, μόνο τον εαυτό τους.
Αυτός είναι ο τρόπος να αξιολογείτε το φέρσιμο του άλλου.
Κανένας στην ιστορία δεν τελειοποίησε τη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό οι ανώτεροι σε νόηση και αρετή άνθρωποι δεν απαιτούν πληρότητα σε ένα άτομο. Είναι ευθείς μα δεν διχάζουν, έντιμοι μα δεν μειώνουν, άμεσοι μα δεν πληγώνουν, καλύτεροι μα δεν επικρίνουν.
Στα θέματα της αρετής και του Τάο οι παλαιοί άρχοντες δεν απαιτούσαν την τελειότητα πιεστικά από άλλους. Καλλιεργούσαν στον εαυτό τους την πνευματική οδό του Τάο μα δεν πίεζαν άλλους: έτσι εύκολα οι άλλοι τους εκτιμούσαν. Αν καλλιεργείτε τον εαυτό σας με το πνεύμα του Τάο δεν θα έχετε καμιά έγνοια. Μα για να καλλιεργήσετε το πνεύμα του Τάο, δεν φτάνουν η καλοσύνη και αγαθοεργία: χρειάζεται γνώση και μέθοδος κατάλληλη για την εποχή και τον τόπο.
Ακόμα και τα βασιλικά κοσμήματα των Χσία δεν ήταν τέλεια, δίχως ψεγάδι. Ακόμα και η πανσέληνος του Αυγούστου δεν είναι απόλυτα διαυγής. Μα όλοι μας τα θαυμάζουμε και δεν αφήνουμε ένα μικρό ελάττωμα να επισκιάσει μια μεγάλη ομορφιά. Αν τώρα εστιάζετε στα μειονεκτήματα των άλλων μόνο και αγνοείτε τις δυνάμεις τους και όμως θέλετε καλή συντροφιά με καλούς ανθρώπους, δεν θα τη βρείτε.
Όταν οι κοινοί άνθρωποι βλέπουν κάποιον που η θέση του, η κοινωνική τάξη του και η εργασία του είναι παρακατιανή, δεν γνωρίζουν κατά πόσο έχει στρατηγική ικανότητα. Γι’ αυτό μαθαίνουμε να αναπαύουμε τον νου σε βαθύ σκοτάδι και ακροαζόμαστε την ησυχία.
Ο τρόπος να αξιολογούμε κάποιον είναι αυτός. Παρατηρούμε: αν είναι υψηλής τάξης, τι προάγει· αν είναι πλούσιος, τι και πώς δίνει· αν είναι φτωχός τι και πώς αποδέχεται· αν είναι χαμηλής τάξης, τι κάνει και πώς.
Εξακριβώστε ποιες δυσκολίες αγχώνουν τον άλλο και θα ξέρετε πόσο γενναίος είναι. Ωθείστε τον σε χαρά κι ευχαρίστηση και θα δείτε αν έχει αυτοπειθαρχία. Εμπιστευτείτε τον με χρήματα, και θα διαπιστώσετε πόση καλοσύνη έχει. Φοβίστε τον, τρομάξτε τον και θα δείτε πόσο αυτοέλεγχο έχει. Έτσι μαθαίνετε την πραγματική ψυχική κατάσταση του άλλου.
Μην ακούτε τα λόγια, τη γκρίνια, την επίκριση, τον έπαινο ή τα καυχήματα του άλλου, μα προσέξτε τον τρόπο που εργάζεται σε οποιαδήποτε δουλειά.
Η πνευματική άσκηση του Τάο επιφέρει το σταμάτημα του λάθους: το αναχαιτίζει προτού αρχίσει. Δεν εκτιμά την αυτοϊκανοποίηση και δεν επιτρέπει την επιπόλαιη ματιά. Εκτιμά την αποτροπή του σφάλματος.
