1. Απόφευγα καιρό τώρα να γράψω για τον Τ. Πατρίκιο, γεννημένο το 1928. Είναι ακόμα ένας αριστερός που κυνηγήθηκε, έφτασε μάλιστα ως το εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά με τα χρόνια συνειδητοποίησε τη ματαιότητά του κομμουνισμού δίχως να εγκαταλείψει ολότελα τη σαγήνη του. Αφορμή για το σημείωμα αυτό είναι το τεύχος 8 (1963) του Εποχές που δόθηκε με ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 25/2/17. Στο περιοδικό αυτό υπάρχει και μια παρουσίαση της συλλογής του Τ. Πατρίκιου Μαθητεία 1952-62.
2. Παίρνω ένα κομμάτι που εντυπωσίασε τον παρουσιαστή:
Από πέτρα σε πέτρα από ρίζα σε ρίζα από λάμπα/ σε λάμπα, η νύχτα τρέμοντας, σαν ένα στάχυ από γυαλί, /φέρνει ξανά στην άλλη βλάστηση/ που τώρα, κάτω απ’ τα κορμιά μας είναι το κάρβουνο, /ως τα πυκνά, τ’ ανάποδα πηγάδια των άστρων.
Ο παρουσιαστής νομίζει πως βρίσκει εδώ επιδράσεις από τον Νερούδα της Χιλής ή τον Ρίτσο μα βρίσκει και: «νεανική πνοή, τη φρεσκάδα της ματιάς, τη δύναμη και τον οίστρο που γεννούσαν ρωμαλέες και ευρύχωρες εικόνες από το δράμα του κόσμου. Η νεότητα που είχε δοθεί στην επανάσταση πίστευε στο ‘θαύμα’».
Τα σχόλια είναι αφενός η ταυτοποίηση του αριστερού που όμως δεν προκύπτει από το απόσπασμα και αφετέρου… αρλούμπες, διότι ούτε ‘νεανική πνοή’ υπάρχει, ούτε ‘φρεσκάδα ματιάς’, ούτε ‘ρωμαλέες ευρύχωρες εικόνες’.
Οι πέτρες μπορεί να θεωρηθούν αντικείμενα που χάνονται στη νύχτα. Όχι όμως οι ρίζες που όντας κάτω από το χώμα δεν φαίνονται ούτε τη μέρα. Τι κερδίζει ο στίχος καθώς κόβεται η φράση «από λάμπα/ σε λάμπα»; Μετά, πώς στην ευχή συγκρίνεται η νύχτα με στάχυ και μάλιστα από γυαλί; (Μια μεταφορά σύγκριση μέσα σε άλλη.) Υπάρχουν τέτοια στάχυα;… Και ποια είναι η βλάστηση που γίνεται κάρβουνο εδώ;… Διότι όντως το κάρβουνο είναι δέντρα θαμμένα για εκατοντάδες χιλιετίες ή φτιαγμένα στα καμίνια καρβουνιάρηδων. Μα τούτα εδώ;… Και ποια είναι τα πυκνά ανάποδα πηγάδια των άστρων;
3. Πηδάω μερικές δεκαετίες, μια ζωή, φτάνω στη συλλογή Νέα Χάραξη, 2001, Κέδρος:
Νύχτες μακρόσυρτες του Αυγούστου/ με το φεγγάρι με τη σκοτεινιά/ έρχεται η κίνηση της μέρας/ σκεπάζοντας τον θόρυβο της θάλασσας.
Οι ‘νύχτες του Αυγούστου’ γίνονται ‘μακρόσυρτες’ εδώ εντελώς αυθαίρετα: οι καλοκαιρινές νύχτες είναι όλες σύντομες, ειδικά με το λαμπρό φεγγάρι. Υπονοεί πως θυμάται τα γεγονότα της μέρας, ίσως χάνεται σε αυτά και δεν ακούει τον θόρυβο της θάλασσας. (Δεν μπορούσε να βρει μια λέξη καλύτερη από τη λέξη ‘θόρυβος’;..) Κι έτσι αιχμαλωτισμένος, παιδευόμενος με αυτές τις σκέψεις νιώθει τις νύχτες μακρόσυρτες. Μα γιατί δεν μπορεί να κοιμηθεί τώρα; Εκτός, βέβαια, κι αν πρόκειται για μια κυριολεκτική περιγραφή του εικοσιτετραώρου, οπότε είναι πολύ πεζή γραφή.
4. Οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές του Τ. Πατρίκιου δεν είναι καθόλου εύστοχες ακόμα και μετά από τόσες δεκαετίες συγγραφής. Πάω στην ανθολογία Λυσιμελής Πόθος 2008 και σταχυολογώ μερικά δείγματα:
Έσπαγα το κορμί μου σαν ζαχαροκάλαμο (Εδώ στην Ελλάδα;)..
Τα στήθια σου δυο μαχαίρια που καρφώνουν τη σιωπή (Καμιά σύγκριση στηθιών και μαχαιριών ούτε καρφώματος σιωπής)…
Δόντια μέρες μικρού καλοκαιριού ύστερα από τα πρωτοβρόχια (σύγκριση δοντιών και ημερών καλοκαιριού με πρωτοβρόχια;)…
Αγάπη, μόνη η πάχνη του πρώτου άστρου (;;;)… Και η φωνή της ακούγεται πάνω από οριζόντιους καπνούς πλοίου!….
Αναμνήσεις ταξιδεύουν πάνω σε λεπτά μονόξυλα των στιγμών (Τα μονόξυλα πλέουν όχι κατά ανάγκη σε πυκνή διαδοχή όπως οι στιγμές…
5. Τελειώνω με τη συλλογή Συγκατοίκηση με το Παρόν, 2011, Κέδρος.
Το σύντομο ‘Φωτογραφίες και Βιογραφίες’ καταδείχνει την άλλη ποιότητα της ποιητικής του Τ. Πατρίκιου, όταν δεν χρησιμοποιεί αποτυχημένα σχήματα λόγου:
Τα ερωτικά μας όνειρα συντηρήθηκαν/ από τις αμετάβλητες φωτογραφίες/ των γυναικών που είχαμε αγαπήσει./ Τα πολιτικά μας νικήθηκαν από τις μεταβαλλόμενες βιογραφίες / των ηγετών που κάποτε μας είχαν πείσει.//
Εδώ έχουμε τα στολίδια εύκολης ρητορικής και λίγη ρίμα: παραλληλισμός ονείρων (ερωτικά/πολιτικά, φωτογραφίες/βιογραφίες) και αντίθεση (αμετάβλητες / μεταβαλλόμενες). Είναι όμως ουσιαστικά πρόζα – δίχως κάποιο ρυθμό που θα ήταν ο παλμός της ποίησης.
Γι’ αυτό απέφευγα να γράψω για τον Τ. Πατρίκιο. Αν έγραφε λιγότερα και στοχαζόταν περισσότερο την ίδια την ποιητική, ίσως να έγραφε ποίηση.
