1. O Yvor Winters (1900-1969) ήταν καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Stanford πανεπιστήμιο για 30 χρόνια. Έγραψε και μερικές συλλογές ποίησης με πολλά ωραία κομμάτια. Είναι γνωστός επίσης για το πάθος του για την ποίηση και για τα κριτικά δοκίμια. Βοήθησε πολλούς νεότερους να ανέβουν τον ποιητικό Παρνασσό των ΗΠΑ – όπως Thom Gunn, Robert Pinsky, J.V.Cunningham κ.ά.
Σαν βγαίνω έξω να σε συναντήσω/ στο ύφασμα χωραφιών που φλέγονται// Χρυσά πουλιά πηδούν γύρω στα πόδια μου/σαν οργισμένα άνθη ραδικιού// Χτύποι καρδιάς για λίγο τρέμουν στον αέρα/ φτεροκοπούν και χάνονται.
Το αγγλικό πρωτότυπο είναι πολύ πιο όμορφο και σύντομο. Υπάρχει βέβαια ένα σφάλμα στη δεύτερη γραμμή (cloth/ of burning fields) που δεν στέκει ποιητικά: είναι συγκεχυμένη μεταφορά διότι το ύφασμα θα καιγόταν!
2. Πήρα αυτό το ‘Τραγούδι’ ως παράδειγμα διότι εκ πρώτης όψεως θα νομίσει ο αναγνώστης πως ο Γουίντερς είναι λυρικός, ρομαντικός ποιητής και πως η ίδια ποιότητα θα αναδεικνυόταν και στις κριτικές προσεγγίσεις του. Όχι, όμως.
Απεναντίας δεν έτρεφε καμιά συμπάθεια προς τον ρομαντισμό, ιδίως του 19ου αιώνα και κυρίως αυτόν της Αμερικής. Επιτέθηκε δριμύτατα στον R.W.Emerson και τον Walt Whitman, δυο ιερά τέρατα της αμερικανικής λογοτεχνίας.
Είναι ο Γουίντερς ένας από του πρώτους κριτικούς (αφού πια ο σάλος αντιδράσεων στο Έρημη Χώρα καταλάγιασε και ο Έλιοτ κατέλαβε κορυφαία θέση ως ποιητής μα και κριτικός), που τόλμησε να επικρίνει τον Έλιοτ και στις δυο απόψεις. Υπέδειξε πολύ ορθά ορισμένες αντιφάσεις στην κριτική του Έλιοτ, διότι ενώ πολλές διατυπώσεις του φαίνονταν να προέρχονται από μια ενιαία, ολοκληρωμένη και αρμονική θεώρηση, στην πραγματικότητα δεν συμφωνούσαν μεταξύ τους, αλλά ούτε και με την ποιητική πρακτική του. Η προσέγγισή του όμως στην ποίηση του Έλιοτ, ενώ ήταν σε μεγάλο βαθμό ορθή, παραδόξως αγνόησε πολλά έργα (Prufrock, The Hollow Men, The Four Quartets) πάνω στα οποία στηρίζεται η φήμη του ποιητή.
3. Σε ένα από τα πρώτα του κριτικά έργα (Primitivism and Decadence: A Study of American Experimental Poetry, NY 1939), o Γουίντερς έγραψε: ‘Το να λέγεται ότι ένας ποιητής δικαιολογείται να χρησιμοποιεί μια αποσαρθρωμένη μορφή για να εκφράσει ένα συναίσθημα αποσάθρωσης είναι μια σοφιστικέ δικαιολογία για κάκιστη ποίηση. Είναι όπως η αντίληψη του Whitman πως πρέπει να γράφουμε χαλαρή και άτακτα εξαπλωμένη ποίηση, για να εκφράσουμε την χαλαρή και άτακτα εξαπλωμένη ήπειρο της Αμερικής. Στην πραγματικότητα, κάθε συγκίνηση, αν αφεθεί κανείς σε αυτό και τη μορφή του στο χαρτί, είναι αιτία αποσάθρωσης και κατακερματισμού. Η ποιητική μορφή είναι εξ ορισμού το μέσο για να αναχαιτιστεί ο κατακερματισμός και να δοθεί τάξη στη συγκίνηση. Στο βαθμό που όποια ποίηση τείνει προς το άμορφο, δεν μπορεί να εκφράσει τίποτα.’
Με άλλα λόγια, απορρίπτει αυτό που πολλοί μοντέρνοι κακώς ονομάζουν ‘ελεύθερο στίχο’, ενώ πρόκειται για (αμορφία και) θρυμματισμένες γραμμές σκέψεων και συγκινήσεων. Απορρίπτει το συναίσθημα, τη σκοτεινότητα, το μυστήριο τονίζοντας την έλλογη έκφραση.
4. Στο έργο του The Function of Criticism (1957) γράφει (σ 139): ‘Το ποίημα είναι μια έλλογη πρόταση για μια ανθρώπινη εμπειρία: διατυπώνεται με τρόπο που το αίσθημα, το οποίο θα έπρεπε να ενεργοποιείται με την έλλογη κατανόηση της εμπειρίας, μεταβιβάζεται ταυτόχρονα με την έλλογη κατανόηση: ‘έτσι το ποίημα γίνεται μια ολοκληρωμένη κρίση της εμπειρίας, μια κρίση και λογική και συναισθηματική… Το ποίημα είναι μέσο για την τελειοποίηση της κατανόησης και της ηθικής διάκρισης και όχι ένα σκοτεινά μεμονωμένο φαινόμενο.’
Για τον Γουίντερς, όπως και για τον γράφοντα, η ποίηση είναι ανώτερη γλωσσική έκφραση και η καλή ποίηση είναι καλή διότι κατορθώνει αυτό ακριβώς. Κι έτσι γράφει παρακάτω: –
‘Η διαδικασία της τέχνης συνεπάγεται μια ηθική αξιολόγηση της ανθρώπινης εμπειρίας… Ο ποιητής προσπαθεί να καταλάβει την εμπειρία του έλλογα, να διατυπώσει την κατανόησή του και συγχρόνως να εκφράσει με τα συναισθήματά που εμπεριέχονται στις λέξεις το είδος και την ένταση του συναισθήματος που θα έπρεπε να ενεργοποιείται από αυτήν την κατανόηση.’ Και προσθέτει: ‘Στον βαθμό που η έλλογη έκφραση [του ποιήματος] είναι κατανοητή και αποδεκτή και συνδέεται με την ανάλογη αισθηματική ενέργεια, το ποίημα θα είναι καλό.’
Παρεμπιπτόντως, ‘ηθική’ στην κριτική του Γουίντερς δεν αναφέρεται στην ηθική καθαυτή και ηθικά διδάγματα, αλλά στο βαθμό που ένα ποίημα διευρύνει και βελτιώνει την ορθή κατανόησή μας της ανθρώπινης κατάστασης κι εμπειρίας.
