Π96: Νέοι Στιχοπαραγωγοί 2014 (Β’)

1. Το συχνότερο και κοινότερο ελάττωμα στα σύγχρονα ‘ποιητικά’ γραπτά, είναι οι κομμένες γραμμές που δίνουν την εντύπωση ποίησης. Αυτές παρουσιάζονται σε ποικίλα σχήματα (ο Ελύτης διαπρέπει σε αυτό, λησμονώντας πως το ποίημα είναι τελικά ακουστική, όχι οπτική τέχνη, όπως κολλάζ που επίσης παρήγαγε). Η Αντιγόνη Κολοβέντζου επιδίδεται με ζήλο σε αυτό, χωρίς να αγνοεί και τις άλλες αμαρτίες.

Σκόνη πλανάται 

  στο χώρο

  παντού 

  ακίνητα φύλλα λιμνάζουν στο νου.

‘Μπετόν παρόν’ έξυπνος αμφίσημος τίτλος. Μα το κόψιμο των γραμμών δε δίνει καμιά ιδιαίτερη ποιότητα στο άκουσμα. Ιδέες και εικόνες λιμνάζουν στο νου, όχι φύλλα! Το παντού καλύπτει όχι μόνο τη σκόνη στον χώρο, αλλά και τα φύλλα – και αυτό είναι προτέρημα μαζί με τη ρίμα. Η ρίμα όμως μόνη δε βοηθάει, όταν άλλα στοιχεία δεν προσφέρουν κάτι:

Τις μέρες αφήνει ηχώ αναμμένη,/ στο σπίτι βωμός τη προσμένει.

Πώς στην ευχή ανάβεις την ηχώ;

Τα ίδια βρίσκουμε και στην Τράκη Βικτόρια. Από το Gibraltar –

Άγγελοι γελούν μέσα στα ναυάγια.

   Κι ακτή μένει χωρίς ένα φιλί.

   Προσεχώς βράχια.

(Προς τα πάνω)

Είναι φανερό πως το σχήμα των γραμμών δεν συνθέτει ποίημα – μόνο σκέψεις με αφανείς κρίκους συνειρμών. Το ίδιο και στο ‘Νίκαια 1981’ – με σκοτεινότητα!

Ύστερα από τόσα χρόνια./ Χιλιάδες ανάσες κομμένες.

Ιώδιο στα χείλη μου μαβί./ Αόρατη ξανά στη βορά σου.//

2. Ο Γιάννης Σιαπέρας κινείται σε όμοιο πλαίσιο. Περιεκτικό παράδειγμα είναι οι αρχικές 4 γραμμές από το ‘Παγίδα’:

η ξύλινη κατασκευή με τη μεταλλική αγκράφα/

πατάει στη γλώσσα της ανάγκης/ που της έμαθαν χωρίς να την ρωτήσουν/

γέννημα δημιουργών με τερμίτες ποτισμένους στο μεδούλι.

Υποθέτω πως πίσω από τις ασυναρτησίες, υπάρχει κάποια λογική προσωπική, δυστυχώς άγνωστη σε μένα (πατάει στη γλώσσα της ανάγκης, με τερμίτες ποτισμένους στο μεδούλι).

Στο  ‘Σκουριά’ γράφει κι αυτός με σποραδική ρίμα μα δεν προσθέτει ποιότητα (‘να αναχθεί ως λευκή η μπουγάδα/…/η καριέρα προσωπείου πανάδα(!) ).

Ο  Θ. Χαρέμης έχει λίγο απ’ όλα και άκομψο λεξιλόγιο: Μια κάργια (=πουλί)

Στεκότανε πιο πάνω, στο κατώφλι

και στην ουρά της έσερνε της μοίρας της το τσόφλι.

Δύσκολο να δεις ‘τσόφλι’ (έστω της μοίρας) στην ουρά του πουλιού. Αλλού γράφει:

 Λένε, /πως άγγελοι αφαλό δεν έχουν,/

 για να φτάνει κάποιος ανεμπόδιστα,/ στο δάσος  με τις σημύδες. 

Και ο Διον. Κακολύρης επιχειρεί ομοιοκαταληξία μα σε 15σύλλαβους, με την ποιότητα των φτηνών λαϊκών γνωμικών: ‘Εκ γενετής το κουβαλώ,  στη ράχη φορτωμένο/ ένα δισάκι που η ζωή το’χει για με φτιαγμένο’. Κάτι κι αυτό. Μα η ρίμα μοιάζει να γίνεται ο κύριος σκοπός της γραφής του, όπως στο ‘Υβρις’, όπου υπεισέρχεται η ασυναρτησία:

Θνητοί κραυγές αναφωνούν,/ σε κύματα αφρισμένα/

Το σκότος τους ομολογούν / στα λόγια τα κρυμμένα.

Η παρομοίωση δείχνει έναν παραλληλισμό: αφενός ο νους με σκοτάδι και κραυγές και αφετέρου σκοτεινός βυθός και κύματα. Ούτε όμως τα λόγια  ούτε τα κύματα είναι κρυμμένα: μόνο το σκοτάδι της προέλευσης.

Ο Στέλιος Λύκος πρέπει να είναι ώριμος αφού έχει εύσημα από τον Ρίτσο, τον Αναγνωστάκη και τη Δημουλά και πήρε κάποιο Α΄ βραβείο το 2001. Πάει να μιμηθεί τον Ελύτη (‘την τρικυμία στα χείλη σου γύρεψα…. το αίνιγμά σου’ κλπ) και ανέμελα τον ακολουθεί και στην ασυναρτησία- όπως και στο ‘Για ένα γιασεμάκι’:

Τα λόγια που λαχτάρισες/ Είν’ αστροφυλαγμένα/ 

Να σε κερνούν πανσέληνο/ 

Τις ώρες που αλλάζουν/ Σε θάλασσα ερωτική

Δεν είναι αφύσικο στην εποχή μας τέτοιες σαχλαμάρες να βραβεύονται.

3. Η Δανάη Γάβρη ακολούθησε τον Οδυσσέα, γράφει, ‘στο χωμάτινο στριφογυριστό μονοπάτι του μυαλού μου’. Βέβαια, υπάρχουν και ίσια πλακόστρωτα μονοπάτια μέσα στο μυαλό μας. Ουσιαστικά γράφει πρόζα: ‘Καθώς ανάγκη ποτέ μου δεν ένιωσα/ Έτσι σφηνωμένη ανάμεσα σε ίσες δυνάμεις/ Αιωρούμαι ανέμελη σαν ουράνιο σώμα.// Αυτό το κείμενο ‘Αιώρηση’ δεν νοιάζεται να μας εξηγήσει ποια ανάγκη και ποιες δυνάμεις είναι ίσες (δηλ. τι συμβολίζουν η φυγόκεντρος και η κεντρομόλος!) που την κρατούν σφηνωμένη (πού;) ‘σαν ουράνιο σώμα’.

Η Παναγιώτα Παπαδοπούλου μοιάζει να είναι η πιο μικρή (γεν. 1989) και στο ‘Σταγόνες χρόνου’ ακολουθεί τον μύθο του Ηρός Παμφυλίου στο τελευταίο τμήμα της Πολιτείας του Πλάτωνα, αφού δανειστεί το ‘Η ζωή μας κάθε μέρα λιγοστεύει’ του Σεφέρη νομίζω. Αλλά μετά ακολουθούν ανακολουθίες και αλλού ασυναρτησίες:

Κατακλυσμός. / Τα χέρια μου δυο άψυχα κουπιά/ 

που προσπαθούν να με κρατήσουν/ στην επιφάνεια της αβύσσου./

Η παρομοίωση είναι ανύστατη αφού σε κατακλυσμική πλημμύρα υπάρχει βάθος και βιαιότητα κυμάτων, όχι άβυσσος και τα ‘άψυχα κουπιά’ ψευτίζουν. Δυστυχώς δεν βρίσκω ούτε ένα σχήμα λόγου καλογραμμένο: ‘υδάτινος ο κόσμος μου./ Ένα αστέρι που λικνίζεται στην αιώρα του θλιμμένου ουρανού’. Αλλιώς πρόζα παντού με πλατειασμούς: ‘Στο τέλος του δρόμου αναζητώ την αρχή’. Ή ‘τα φτερά σου είναι βαριά/ …./ δεν θα βγεις απ’ το χρυσό κλουβί σου’! Ας διαβάσει κι άλλο Πλάτωνα.

4. Η Μ. Χριστοδουλάκη μοιάζει χαμένη στα σύμβολα του δικού της νου- όπως στο ‘Ζωή/ Θάνατος’:

Ζητάνε το φως / Ωσαννά αναφωνούν/ Ήλιε κοινωνέ//…

 Τίποτα δεν είναι πιο ακριβό/ Οβολός ο τελευταίος/ Σάβανο λευκό σε φωτίζει//

Ναι, βλέπω κάποια σχέση με τον τίτλο, μα ο νους μου αρνείται να ξεδιαλύνει τις φράσεις.

Και τελειώνω με τον Παναγιώτη Αντωνάτο (γεν. 1974), που γράφει κάπως καλύτερα, μαζί και υποφερτά τετράστιχα με σποραδική ρίμα. Έχει ένα όμορφο ποίημα 12στιχο με ρίμα αβαβ, για τη μεταμόρφωση του σκουλικιού σε νύμφη και μετά πεταλούδα και τελειώνει με –

Τ’ όνειρο που είδε χθες αργά/ πως μόνη της φτερά είχε κεντήσει/ 

αυτό σαν να της έλεγε κρυφά/ πως, κι όμως πεταλούδα θα ξυπνήσει.//

Αυτό θα μπορούσαν να το διδάσκονται και στο δημοτικό τα παιδιά και σε κάθε Εργαστήρι επίδοξοι ποιητές.  Αλλού όμως αυτή η φρεσκάδα μιαίνεται από αχρείαστη προσπάθεια. Τουλάχιστον στα 4 κείμενά του δεν εμφανίζεται η φοβερή αρρώστια της ασυναρτησίας και της προσποίησης. Το ‘καλοκαίρι’ δείχνει τις αδυναμίες του:

Και χάθηκες πίσω από τα σύννεφα/ αφήνοντας τα χνάρια σου στον ουρανό/

…./ρωτάω τ’ άστρα αν ξέρουν που πήγες/ ίδια ένοχη σιωπή κάθε βράδυ.//

Ίσως είναι καλοκαιρινός έρωτας και το αγαπημένο πρόσωπο χάθηκε στα σύννεφα του φθινοπώρου. Αλλά ποια είναι ‘τα χνάρια’ που άφησε στον ουρανό και πως; Μετά, γιατί είναι η σιωπή των άστρων ‘ένοχη’ κάθε βράδυ. Ακόμα κι αν ξέρουν δεν μιλάνε τη γλώσσα μας!

5. Ναι, Αφετηρίες, οπότε ναι, δεν θα βρούμε αριστουργήματα. Μα αυτά όλα τα κείμενα, μπορούσαν με την καθοδήγηση του επιμελητή, να βελτιωθούν αρκετά. Θα βελτιωνόταν και η όλη νοητική κατάσταση των πρόθυμων στιχουργών.