Εξετάζω αναλυτικά τα σύντομα αποσπάσματα που παρέθεσα στο προηγούμενο άρθρο. Όλα είναι από σύγχρονα κείμενα μετά το 1980.
α) Έχει πολλά παιδιά ο καλός οικογενειάρχης /
το σώμα του στάχτη / ο κόσμος ακόμα / …
Εδώ δεν χρειάζονται πολλά σχόλια ούτε ανάλυση. Εδώ έχουμε σκέτη ασυναρτησία – προϊόν αρρωστημένης αντίληψης περί ποίησης
β) κι οι ώρες φυλλοροούν σαρκαστικά /
για τις ψυχές που ακροβατούν στο ανύπαρκτο.
Εδώ το “φυλλοροούν” χρησιμοποιείται χαλαρά μεταφορικά με την έννοια “πέφτουν, φεύγουν σαν τα φθινοπωρινά φύλλα” ως μέλη του προσωποποιημένου χρόνου. Το “σαρκαστικά” υπονοεί την προσωποποίηση του χρόνου που σαρκάζει με την πάροδο των ωρών καθώς οι “ψυχές”, δηλαδή άνθρωποι, ασχολούνται με ακροβατισμούς (κάνοντας άλματα ή ελιγμούς, ισορροπώντας ή όχι) με πράγματα ανύπαρκτα, ανέφικτα, δηλαδή φαντασιώσεις. Ναι, υπάρχει και Αντικειμενική Αντιστοιχία και ποίηση εδώ.
γ) μες στο σεληνόφως / έβγαινε απ’ όλο το σώμα του
η ομορφιά / σμίγοντας με τα χώματα.
Εδώ κάποιος πεθαίνει από αιμορραγία στη φεγγαρόλουστη νύχτα. Καθώς το αίμα χυνόταν κι έλαμπε στο σεληνόφωτο, κι έσμιγε με το χώμα, έφευγε και η ζωή του. Το αίμα, η ζωή, η ομορφιά έβγαινε από το σώμα του. Η “ομορφιά” είναι μεταφορά για το αίμα και τη ζωή: η σωματική ομορφιά χανόταν καθώς το κορμί πέθαινε, η ομορφιά της ζωής χανόταν επίσης, και το χυμένο αίμα είχε ομορφιά λάμποντας στο φως του φεγγαριού. Ναι, υπάρχει ποίηση και ΑΑ στην τριπλή σημασία της μεταφοράς. Εξαιρετική σύλληψη.
δ) χλωμά καῒκια κατέβασαν τις σημαίες τους /
σάλπιγγες στο βυθό σημάνανε το τέλος.
Εδώ έχουμε προσποίηση με τη χλωμή προσωποποίηση των καϊκιών. Ακόμα και κίτρινα να ήταν βαμμένα τα καῒκια η χλωμάδα δεν τους πηγαίνει. Στη συνέχεια έχουμε “το τέλος”, δηλαδή θάνατο ή ναυάγιο που αγγέλλεται από “σάλπιγγες στο βυθό”. Μόνο που δεν υπάρχουν σάλπιγγες στον βυθό ούτε τίποτε άλλο που να μοιάζει σε αυτές και να σημαίνει τέλος. Αν ήταν μυθολογία ή παραμύθι, πιθανώς να λειτουργούσε η αναφορά σε σάλπιγγες ίσως και στα “χλωμά καῒκια”, αλλά δεν είναι.
ε) … σύντομα όλα γίνονται ασήμαντα
και λέξεις παίρνουν διαζύγιο από πράγματα και νοήματα.
Η πρώτη γραμμή έχει έντονη παρήχηση με σύμφωνα και φωνήεντα και γίνεται αξιοπρόσεκτη και αξιομνημόνευτη. Στη δεύτερη γραμμή έχουμε προσωποποίηση των λέξεων (όπως με τα καῒκια στο δ΄ και τις ώρες στο β΄). Οι λέξεις μεταφέρουν νοήματα κι έτσι θεωρούνται παντρεμένες με αυτά και τα πράγματα που υποδείχνουν: το “νερό” σημαίνει ‘νερό’, η “μέρα” ‘μέρα’ ο “βυθός” ‘βυθός’, αλλά και αφηρημένα ονόματα όπως “σθένος, πίστη, ζόφος” κλπ. Οι λέξεις έχουν άρρηκτο δεσμό με το νόημά τους και το πράγμα ή την ιδέα (κατάσταση κλπ.) που εκφράζουν. Αλλά συχνά οι άνθρωποι χρησιμοποιούν λέξεις με λάθος τρόπο, όπως “χλωμά” καῒκια ή “σάλπιγγες” στο βυθό κι έτσι γίνονται “ασήμαντες” και χωρίζονται από τη βασική έννοια που είναι κοινώς γνωστή και αποδεκτή. Μεταφορικά επίσης, σημαντικά πράγματα που έχουν σπουδαιότητα (έργα τέχνης, πράξεις, αξίες κλπ.) γίνονται ασήμαντα, δηλαδή χάνουν τη σπουδαιότητα ή σημασία τους, οπότε πάλι είναι σα να χάνονται ή να αλλοιώνονται τα αληθινά νοήματα. Ναι, κι εδώ έχουμε ΑΑ και ποίηση.
ζ) Μου’ πες / πως η σάρκα μας έκρουσε την καμπάνα /
που ήταν κρεμασμένη σε κείνο τ’ αυγουστιάτικο φεγγάρι.
Εδώ αμέσως αναρωτιέσαι γιατί σταματά η πρώτη γραμμή. Μετά βλέπεις πως έχουμε παραποίηση και προσποίηση. Η παραποίηση βρίσκεται στο ότι “η σάρκα έκρουσε την καμπάνα” που μάλιστα κρεμόταν από το φεγγάρι. Δεν κρούεις άμεσα την καμπάνα όπως ένα σήμαντρο: το χέρι τραβά το σχοινί που την κουνά και την κάνει να ηχεί ή κουνά απευθείας το γλωσσίδι της αν είναι προσιτό. Ακόμα κι αν δεχθούμε πως το αυγουστιάτικο φεγγάρι είχε περίπου το σχήμα καμπάνας, πώς στην ευχή το έφθανε κάποιος;… Η όλη σύλληψη είναι ανυπόστατη. Η προσποίηση βρίσκεται σε “κείνο το αυγουστιάτικο φεγγάρι” που επιχειρεί να κάνει συγκεκριμένο και πιστευτό ενώ η αφήγηση είναι σκέτη φαντασίωση. Το “έκρουσε” είναι κι αυτό προσποιητό αφού είναι κάπως αρχαῒζουσα λέξη ενώ το συνηθισμένο ρήμα είναι “χτυπώ”, αλλά ίσως χρησιμοποιήθηκε για την ομοηχία με το επίθετο “κεμασμένη” (κρ- κρ-). Είναι πολύ κακόγουστη και κακότεχνη γραφή.
– – – – – – – – – –
Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα. Όποιος έχει παρακολουθήσει αυτά τα άρθρα, θα πρέπει να έχει εξοικειωθεί με την αναλυτική μέθοδο και να μπορεί πιο εύκολα να διακρίνει την καλή ποίηση από την κακή.
