Νίκος Κωνσταντάρας
Οι εξελίξεις στη Βρετανία ξεπερνούν το ζήτημα της αποχώρησης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η σπίθα του Brexit άναψε μια φωτιά που αλλάζει ριζικά το πολιτικό τοπίο και την κοινωνία. Ο,τι και αν ακολουθήσει –έξοδος από την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου με ή χωρίς συμφωνία– οι κυβερνητικοί χειρισμοί και η απουσία ισχυρής αντιπολίτευσης, πριν από το δημοψήφισμα του 2016 και έκτοτε, έχουν διευρύνει τα ρήγματα στην κοινωνία του Ηνωμένου Βασιλείου. Η απόφαση του Μπόρις Τζόνσον –επικεφαλής κυβέρνησης μειοψηφίας– να αναστείλει τη λειτουργία της Βουλής των Κοινοτήτων, ώστε η πλειοψηφία των βουλευτών να μην προλάβει να εμποδίσει την έξοδο χωρίς συμφωνία, ανατρέπει τους άγραφους νόμους της βρετανικής πολιτικής και δοκιμάζει τους θεσμούς, τον κοινωνικό ιστό και την ίδια τη συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το ερώτημα «έξοδος ή μη από την Ε.Ε.;» πρώτα μετατράπηκε στο «ποια μορφή σχέσεως θα υπάρξει μεταξύ των πρώην εταίρων;» και κατόπιν στο σημερινό «τι χώρα θα είναι η Βρετανία ύστερα απ’ αυτή την περιπέτεια;». Ο επαναστατικός ζήλος του κ. Τζόνσον και της παρέας του, η αδιαφορία τους για τις συνέπειες των πράξεών τους, μπορεί να σημαίνουν μόνο δύο πράγματα: ή δεν τους ενδιαφέρει το κόστος, αρκεί να πετύχουν το Brexit, ή στόχος τους είναι μια αδύναμη, απομονωμένη και διχασμένη χώρα που θα μπορούν να τη διαμορφώσουν και να τη καθοδηγήσουν όπως οι ίδιοι θέλουν. Στην πρώτη περίπτωση, θα μπορούσαμε να τους κατηγορήσουμε για φανατική αφέλεια, να δεχθούμε ότι είναι θύματα μιας πλεκτάνης αυταπάτης που οι ίδιοι έστησαν· στη δεύτερη, είναι προδότες. Η ιστορία των βρετανικών νήσων βρίθει προδοτών, των οποίων ο βίος ολοκληρώθηκε στον γραφικό και εξαιρετικά συντηρημένο Πύργο του Λονδίνου. Αυτή η αιματοβαμμένη ιστορία, όμως, δεν περιορίζεται στις πράξεις των μεγάλων πρωταγωνιστών – βασιλείς, βασιλικές οικογένειες και φιλόδοξους αριστοκράτες. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της ένωσης της Αγγλίας με τη Σκωτία (το 1707) και με την Ιρλανδία (το 1800), μέσω διαδοχικών πολέμων, είναι και προϊόν μιας συνεχούς πίεσης από τον λαό, που διεκδικούσε δικαιώματα και ελευθερίες, διαμαρτυρόταν όταν η αδικία ξεπερνούσε τα όρια της ανοχής του, όταν αισθανόταν ότι απειλείται η πολιτιστική ταυτότητά του. Μπορεί η Βρετανία να μην έζησε τις επαναστάσεις που συντάραξαν τη Γαλλία και άλλες χώρες την εποχή του Διαφωτισμού και το 1848, αλλά και εκεί η βία των συγκρούσεων, η διαμαρτυρία και η διεκδίκηση, οι εθνικές, θρησκευτικές και ταξικές διαφορές διαμόρφωσαν την κοινωνία. Από την αντίσταση στη ρωμαϊκή κατοχή έως τις διαδηλώσεις των σουφραζετών και τις απεργίες των ανθρακωρύχων τον περασμένο αιώνα, μικρές ή μεγάλες ομάδες –και η αντίδραση σε αυτές– κινούσαν τις εξελίξεις.
Η απρόσμενη πλειοψηφία υπέρ του Brexit, εξάλλου, ερμηνεύτηκε ως ψήφος διαμαρτυρίας πολιτών που αισθάνθηκαν ότι οι εξελίξεις τούς αφήνουν πίσω, ότι «η ελίτ» του Λονδίνου δεν τους λογαριάζει, ότι μετανάστες απειλούν την κουλτούρα τους, ότι η Ευρώπη τούς στερεί την ανεξαρτησία τους. Η ισχνή πλειοψηφία στο δημοψήφισμα, όμως, δεν αντανακλάται από την πλειοψηφία των βουλευτών, η οποία και απέρριψε τη συμφωνία εξόδου που διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση της Τερέζα Μέι και απέκλειε έξοδο χωρίς συμφωνία, όπως επιδιώκει ο κ. Τζόνσον.
Τα δημοψηφίσματα είναι από τη φύση τους διχαστικά. Ομως, η συγκυρία στη Βρετανία και οι χειρισμοί των τριών τελευταίων πρωθυπουργών (Ντέιβιντ Κάμερον, Μέι, Τζόνσον), η σταθερή στάση της Ε.Ε. και οι αποκαλύψεις για τα ψέματα και τις παρατυπίες που διέπραξαν οι καθοδηγητές της εκστρατείας υπέρ του Brexit προκάλεσαν μια ακόμη πιο επικίνδυνη ρευστότητα στην πολιτική σκηνή και στην κοινωνία. Ποιοι αποτελούν την ελίτ; Οι άνθρωποι που μάχονται για να διατηρηθεί μια λειτουργική σχέση με την Ε.Ε. ή η κλίκα πλουσιόπαιδων που παραπλάνησε την πλειοψηφία με ψέματα και σήμερα κυβερνά; Τι απαιτεί η δημοκρατία; Σεβασμό στο αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος όταν αυτό οδηγεί σε κίνδυνο ή σεβασμό προς τους κανόνες μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας; Ποιοι αποτελούν το πραγματικό λαϊκό κίνημα; Οι Brexiteers ή αυτοί που σήμερα βρίσκονται στους δρόμους υπέρ του κοινοβουλευτισμού; Πού αρχίζουν και πού τελειώνουν η δικαιοδοσία και το καθήκον της βασίλισσας; Αφού δικαιούται να διορίζει και να αποπέμπει πρωθυπουργούς, είναι υποχρεωμένη να συναινεί σε κινήσεις που υπονομεύουν το πολίτευμα, που απειλούν την κοινωνική συνοχή και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας; Τα δικαστήρια θα εμποδίσουν τον πρωθυπουργό; Και εάν τον εμποδίσουν, τι θα ακολουθήσει;
Τα ερωτήματα είναι κρίσιμα. Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε ιστορική καμπή. Ο Τζόνσον ανέτρεψε τις διαδικασίες και τους άγραφους κανόνες ενός συστήματος που, όπως αποδεικνύεται, δεν είχε τις αντοχές να διαχειριστεί θέμα τόσο σοβαρό όπως το Brexit. Τώρα όλοι –η μονάρχης, οι βουλευτές και άλλοι πολιτικοί, οι δικαστές, ο κάθε πολίτης και μέτοικος– βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της σύγκρουσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι μεγάλος ο κίνδυνος μεγαλύτερης έντασης και βίας, που θα εντείνουν περαιτέρω το μίσος και τον διχασμό. Η μόνη διέξοδος, χωρίς να είναι σίγουρο ότι το αποτέλεσμα θα οδηγήσει πίσω σε κάποια κανονικότητα, είναι οι εθνικές εκλογές.
Πηγή: Καθημερινή
