Παύλος Παπαδόπουλος
«Οταν άκουσα τη Ρεγκίνε και τον Οσβαλντ να μιλούν στην τραπεζαρία, νόμιζα πως περνούσαν από μπροστά μου βρικόλακες», λέει η κυρία Αλβινγκ στους «Βρικόλακες» του Χένρικ Ίψεν, που παίζονται στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου. «Κατά βάθος όμως, πάστορα Μάντερς, πιστεύω πως όλοι μας είμαστε βρικόλακες. Δεν βρικολακιάζει εντός μας μόνο ό,τι μας κληροδότησαν ο πατέρας κι η μάνα μας. Είναι και οι απαρχαιωμένες ιδέες, όλων των ειδών οι νεκρές αντιλήψεις. Αυτά δεν έχουν καμιά ζωή, ωστόσο ριζώνουν βαθιά μέσα μας και μας εξουσιάζουν».
Απολαύσαμε τη Ρένη Πιττακή στον ρόλο της κυρίας Αλβινγκ, θαυμάσαμε το ίδιο το έργο σε μετάφραση της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ και εκτιμήσαμε τη «ρομποτική» σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά. Η μηχανική κινησιολογία των ηθοποιών, που αρχικά ξενίζει και μοιάζει αμφιλεγόμενη, γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς ότι με τόλμη και εξυπνάδα τονίζει την αγκύλωση που οι «νεκρές ιδέες» επιβάλλουν στους ανθρώπους. Παρακολουθώντας τους «Βρικόλακες», το μυαλό εύκολα διολισθαίνει στην πολιτική. Εάν κάθε κοινωνία παγιδεύεται μέσα σε νεκρές αντιλήψεις τότε η πολιτική δεν μπορεί παρά να ακολουθεί. Ίσως δεν πρέπει να κατηγορούμε τους πολιτικούς για τα «κοντραπλακέ» που ξεστομίζουν.
Η φιλελεύθερη συνθηματολογία της δεκαετίας του ’80 που παράγει η Κεντροδεξιά εκφράζει συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα. Οι νεκρές αυτές ιδέες αντικρούονται από μια (εντελώς πεθαμένη) σοσιαλιστική ψευδολογία και από φαντάσματα εμφυλιοπολεμικού λόγου, που απηχούν τις παγιωμένες αντιλήψεις κάποιων άλλων κοινωνικών ομάδων. Σε κάθε χώρα, σε κάθε εποχή, όλοι σκεφτόμαστε με όρους παρελθόντος, όσο κι αν νομίζουμε πως είμαστε «μοντέρνοι». Είναι αδύνατον να υπερβούμε τις βαθύτερες προκαταλήψεις μας, που έχουν θεμελιωθεί πριν από δεκαετίες. Γι’ αυτό π.χ. οι εκλογές του 1985 έγιναν με συνθήματα κατά της αποστασίας του 1965. Και οι εκλογές του 2019 θα γίνουν περίπου με όρους 1989.
Το αριστούργημα του Ιψεν, που γράφτηκε το 1881 με αναφορές στη σκανδιναβική κοινωνία, συνέλαβε τη διαχρονική αλήθεια, ότι οι «Βρικόλακες» (ή τα «Φαντάσματα», στο πρωτότυπο) δεσμεύουν το παρόν σε κάθε εποχή. Η Ελλάδα ασφαλώς δεν αποτελεί εξαίρεση. «Μόλις ανοίξω την εφημερίδα και αρχίσω να διαβάζω, βλέπω βρικόλακες να τριγυρνούν ανάμεσα στις γραμμές», λέει η κυρία Αλβινγκ. «Είναι παντού εδώ σε αυτή τη χώρα».
Πηγή: Καθημερινή
