1. Ο Meister Eckhart (von Hochheim: 1260-1328) ήταν ένας Γερμανός θεολόγος, μοναχός, φιλόσοφος και από τους μεγαλύτερους μύστες του Δυτικού πολιτισμού. Το 1325-26 κατηγορήθηκε για αίρεση. Η δίκη τράβηξε ως το 1328 και η τελική απόφαση του ίδιου του Πάπα Ιωάννη 22ου (στην Αβινιόν) βγήκε καταδικαστική για τον Έκχαρτ που στο μεταξύ είχε πεθάνει και είχε πριν πεθάνει αποκηρύξει τις αιρετικές του διατυπώσεις (ήταν 150 αρχικά μα μειώθηκαν σε 28). Αποκαταστάθηκε πλήρως από τον Πάπα Ιωάννη-Παύλο 2ο στη δεκαετία 1990.
Ο Έκχαρτ στις ενοράσεις του διαπίστωσε μια Θεότητα (Gottheit) πέρα από τον Θεό Πατέρα της Αγίας Τριάδας. Αυτό ήταν δύσκολο να το χωνέψουν τότε οι καλοί Ρωμαιοκαθολικοί θεολόγοι και καρδινάλιοι.
2. Στις μέρες μας άλλες ρήσεις του Έκχαρτ θεωρούνται παράδοξες ή εντελώς λανθασμένες από ανθρώπους που (ισχυρίζονται πως) έχουν μυστικές ενοράσεις και διδάσκουν άλλους πως να φθάσουν στη «φώτιση».
Πρόσφατα διάβασα άρθρο κάποιου στο Διαδίκτυο που «με όλο τον σεβασμό» διαφωνεί με τη ρήση του Έκχαρτ «Η ψυχή δεν αυξάνεται με προσθέσεις μα με αφαιρέσεις».
Ποια είναι η δύναμη με την οποία αδειάζεις τον νου σου, ρωτά. Δεν απαντά ευθέως μα επιχειρηματολογεί ως εξής:
Ένα παιδί δεν μεγαλώνει σε ενηλικίωση αφαιρώντας την παιδικότητά του αλλά γεμίζοντας με την ενήλικη κατάσταση. Ένας καλλιτέχνης δεν φθάνει στην απόλυτη δεξιότητα (mastery) της τέχνης του, αδειάζοντας από περισπάσεις, αλλά γεμίζοντας τον εαυτό του με δημιουργικότητα. Ένας άνθρωπος μεγαλώνει [ως άνθρωπος] γεμίζοντας τον εαυτό του με ζωή.
3. Ο αρθρογράφος είναι ζωγράφος. Τώρα, για να γράφει για τον Έκχαρτ και να τον σέβεται παρότι διαφωνεί, σημαίνει πως έχει κάποιο ενδιαφέρον για τον μυστικισμό και ίσως να κάνει διαλογισμό και να ακολουθεί κάποια από τις πολλές διδασκαλίες που βρίσκονται με αναλυτική περιγραφή σε πολλές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο.
Ο ζωγράφος αρθρογράφος (σύντομο ευτυχώς το άρθρο του) προφανώς δεν καταλαβαίνει τι εννοεί ο Έκχαρτ ούτε, νομίζω, καταλαβαίνει στην πράξη σε τι συνίσταται η άριστη ζωγραφική ή άλλη τέχνη.
Είναι πολλοί ζωγράφοι και παλαιοί και σύγχρονοι που δείχνουν εξαιρετικό έλεγχο στην τεχνική (Ρούμπενς, Πικάσο, Νταλί) μα παράγουν πίνακες χαμηλής ποιότητας σε πνευματικό περιεχόμενο που να ενθουσιάζει και να εμπνέει. (Ναι, ξέρω de gustibus non disputandum. Αλλά υπάρχουν οι Ντα Βίντσι, Ελ Γκρέκο, Ρέμπραντ, Τέρνερ.)
4. Η πρόταση «το παιδί γεμίζει τον εαυτό του με την ενήλικη κατάσταση» δεν λέει πολλά. Ούτε η «δημιουργικότητα» που μπορεί να είναι χάσιμο χρόνου κι ενέργειας. Όσο για το γέμισμα με «ζωή» – αυτό κι αν είναι αόριστο και παραπλανητικό.
Πώς μεγαλώνεις ως άνθρωπος; Τι είδους άνθρωπος; Ένας μεθύστακας 50 ετών (και οικογενειάρχης) που βρίζει και χτυπά τη γυναίκα του είναι άνθρωπος επίσης, όπως κι ένας παιδεραστής.
Σίγουρα για να μεγαλώσει/αυξηθεί η ψυχή πρέπει να αποβάλει αυτές και άλλες κακές συνήθειες καθώς και όποια ελαττώματα έχει.
Ακόμα και στη ζωγραφική, φθάνεις στην αριστεία της τέχνης με επαναληπτική εξάσκηση μέσω της οποίας αποβάλεις τα λάθη της αδεξιότητας. Η δεξιότητα είναι ακριβώς αυτή: παύεις να κάνεις λάθη τραβώντας ζιγκ-ζαγκ εκεί που χρειάζεται ευθεία ή καμπύλη και το μπλε χρώμα ή το κίτρινο (όχι το κόκκινο ή το μαύρο).
Ο Λάο Τζου στο τελευταίο ποίημα (81ο) στο Τάο Τε Τσινγκ γράφει:
«Ο σοφός δεν συσσωρεύει.
Δωρίζοντας όσα έχει, βρίσκει να έχει ακόμα περισσότερα.
Χαρίζοντας όλα τα υπάρχοντά του σε άλλους
Γίνεται πολύ πιο πλούσιος.»
Αλλά μάλλον όχι μόνο ο ζωγράφος μας θα διαφωνήσει κι εδώ, με τον Λάο Τζου, μα και πολλοί άλλοι…
