1. Είδα πρόσφατα, μετά από πολλά χρόνια, για τρίτη φορά τη βραβευμένη με 7 όσκαρ ταινία του Sydney Pollack Out of Africa, γυρισμένη το 1985 με πρωταγωνιστές τη Meryl Streep, τον Robert Redford και τον Claus Maria Brandauer.
Πέρασα πολύ ευχάριστα τις 2,5+ ώρες με 2 ή 3 διακοπές για να απαντήσω σε τηλεφωνήματα. Και μου φαίνεται, ξανά, πολύ φυσικό που πήρε τα όσκαρ καλύτερης ταινίας, καλύτερου σκηνοθέτη, διασκευασμένου σεναρίου (Kurt Luedtke), μουσικής (John Barry), φωτογραφίας, καλλιτεχνικής διεύθυνσης, μουσικής και ήχου. Δεν με εκπλήσσει που ο Ρέντφορντ δεν προτάθηκε. Μα μου φαίνεται παράξενο που η Στριπ και ο Μπραντάουερ (2ος ρόλος) δεν βραβεύτηκαν.
Ακόμα πιο παράξενο μου φαίνεται η απόρριψη της ταινίας από μερικούς κριτικούς ως παρατεταμένη και αργόρρυθμη μέχρι ανίας, ενώ οι έρωτες δεν είχαν τη φωτιά του πάθους – χωρίς κανείς να εξηγεί γιατί θα έπρεπε να την έχουν!
2. Μια ταινία έχει θέαμα, μουσική και διάλογο, πλοκή, χαρακτήρες, και κάποιο μήνυμα. Αλλά βασικό στοιχείο είναι η ηθοποιία, χωρίς την οποία, έστω και σε μικρό βαθμό, χαμηλού μα αποδεκτού επιπέδου, η ταινία δεν λειτουργεί.
Το Out of Africa έχει εξαιρετική ηθοποιΐα από όλους ακόμα και τους τρίτους ρόλους των ντόπιων Κικούγιου και Βρετανών αποικιοκρατών. Μια κριτικός δεν βρήκε τη Στριπ αρκετά καλή να βαθαίνει τον χαρακτήρα της Βαρόνης Karen Blixen. Δικαίωμά της. Εγώ ούτε μια στιγμή δεν την είδα να παραπαίει και σε πολλές στιγμές ήταν ανεπανάληπτη, όπως το πρώτο βράδυ που κάνει έρωτα με τον Ντένις («θα πίστευα ό,τι κι αν μου έλεγες» του λέει) στο σαφάρι και, πάνω από όλες, στον ενταφιασμό του.
Passion; Γιατί θα έπρεπε να υπάρχει περισσότερο από όσο έδειξε; Δεν είναι κάθε έρωτας εκρηκτικός. Στην περίπτωση του Ρέντφορντ, ναι, ο χαρακτήρας του Denys Finch Hatton δεν προβάλλει με αξιώσεις, μα ο Ρέντφορντ κάνει ότι μπορεί στην περίσταση. Πολύ καλή είναι και η χαμηλών τόνων μα εξαιρετικά ευαίσθητη υποκριτική του Μπραντάουερ. Ακόμα και ο Φάρα, ο οικονόμος/προσωπάρχης, είναι πειστικός.
3. Η φωτογραφία είναι καταπληκτική. Δεν είναι τουριστική διαφήμιση για την Κένυα με τοπία που δεν υπάρχουν πια. Είναι πολύ προσεγμένη δείχνοντας, υποθέτω, αφενός την έντονη, σαρωτική εντύπωση που θα έκανε η χώρα στον μετανάστη και αφετέρου στη Βαρόνη που την αγάπησε – τους ανθρώπους, τα ζώα, τη βλάστησή της.
Η μουσική του Μπάρι είναι, σε αντίθεση με τη βίαιη έξαρση στις ταινίες του James Bond, λυρική, καλά προσαρμοσμένη στα τοπία, στους χαρακτήρες και στη σχετικά ήρεμη, αργή πλοκή.
4. Η πλοκή είναι όντως απλή με ελάχιστες στιγμές έντασης, όπως με τις επιθέσεις των λιονταριών, την αποκάλυψη πως η Βαρόνη έπασχε από σύφιλη, τη συγκρατημένη σύγκρουση με τον Βαρόνο και μετά με τον Ντένις. Παντρεμένη για να έχει άντρα και τίτλο μα δίχως έρωτα, η Βαρόνη μεταναστεύει με τον Βαρόνο στην Κένυα για να επιδοθούν σε γαλακτοκομική επιχείρηση που όμως γίνεται φάρμα για καλλιέργεια καφέ, παρότι πολλοί προειδοποιούν πως το μέρος είναι ψηλά και όχι πολύ κατάλληλο.
Ο Βαρόνος έχει αρκετές ερωτικές περιπέτειες και η Κάρεν τελικά αποφασίζει να ζουν χωριστά: εκείνη στη φάρμα με τους Κικούγιου και την καλλιέργεια 2.000 στρεμμάτων κι εκείνος στην πόλη. Στο μεταξύ εκείνη έχει γνωρίσει τον Άγγλο Ντένις, κάποια ώρα αλληλοερωτεύονται κι εκείνος μετακομίζει στη φάρμα. Μα ενώ εκείνη θέλει μονογαμική σχέση και γάμο, εκείνος θέλει να νιώθει αδέσμευτος από το τυπικό του γάμου. Έτσι χωρίζουν – την ώρα που εκείνη αρχίζει να κατανοεί τη θέση του κι εκείνος να νιώθει πιο έντονη τη δέσμευσή του. Η φάρμα καίγεται από ατύχημα και ο Ντένις πεθαίνει καθώς το διθέσιο αεροπλάνο του πέφτει. Η Βαρόνη επιστρέφει στην Ευρώπη και δεν ξαναγυρίζει στην Αφρική. Είναι για την εποχή και τον κύκλο εκείνων των ανθρώπων, μια κοινή ιστορία.
5. Η πλοκή όπως και οι διάφοροι χαρακτήρες εκφράζονται στους διαλόγους. Εδώ αυτοί έχουν απλότητα, αμεσότητα και χιούμορ. Η εξαίρετη ποιότητα οφείλεται βασικά στο λυρικό περιγραφικό στυλ της Μπλίξεν η οποία δημοσίευσε το αυτοβιογραφικό αφήγημά της Out of Africa με το πατρωνυμικό της Isak Dinesen το 1937, και το Shadows on the Grass του 1960.
Οι μορφωμένοι άνθρωποι μιλούσαν τότε πολύ καλύτερα από ότι σήμερα. Χρησιμοποιούσαν δράμα ή χιούμορ, ειρωνεία, θυμό ή τρυφερότητα, μα προσεγμένα.
Η Βαρόνη είναι μια γυναίκα της (κατώτερης) αριστοκρατίας, θαρραλέα και σχετικά ειλικρινής. Θέλει τον έρωτα μα και τη σιγουριά του γάμου, σχεδόν απαραίτητη βιτρίνα τότε. Συγχρόνως θέλει να γίνεται το δικό της και να εξουσιάζει πράγματα και πρόσωπα. Η αγάπη της για τον Ντένις δεν είναι πολύ βαθιά.
Ο Ντένις είναι μοναχικός, οξυδερκής, με αγγλικό χιούμορ, μα κάτω από την τάση του για περιπέτεια και σαφάρι και τον έρωτά του για τη Βαρόνη, κρύβεται ο φόβος πως κάτι θα χάσει αν δοθεί ολοκληρωτικά.
6. Υπάρχουν πολλά μηνύματα σε αυτή την όμορφη ταινία. Μα αυτό που μένει είναι η ωρίμανση μερικώς του Ντένις που αρχίζει να νιώθει πως θα μπορούσε ίσως να δεσμευθεί. Και πολύ περισσότερο της Κάρεν που τελικά κατάλαβε πως τίποτα δεν της ανήκει: ο άντρας της, η φάρμα και, κυρίως, ο εραστής της Ντένις.
Αμφιβάλλω αν οι πολλοί ενδιαφέρονται πια για τέτοια μηνύματα!
