Όλοι θέλουμε να έχουμε έλεγχο: όλοι, δηλαδή εμείς στις Δυτικές κοινωνίες, ή τις προηγμένες κοινωνίες με τις επιστήμες, την τεχνολογία και τους κατόχους δοκτοράτου. Διότι σε μερικές κοινωνίες, ιδίως αγροτικές ασιατικές, οι άνθρωποι δεν έχουν αυτή τη μανία να θέλουν να ελέγχουν τα πάντα. Ξέρουν πως μόνο ελάχιστα πράγματα μπορούν να ελέγξουν.
Αφορμή για τις σκέψεις αυτές είναι ένα απόσπασμα στο βιβλίο Nineteen Eighty–four (1984) του Βρετανού νομπελίστα George Orwell όπου, στο 1ο μέρος, κεφ.3, λέει: “Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον. Όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.”
Η βασική ιδέα στο βιβλίο είναι πως ο Δικτάτορας, ο Απόλυτος Άρχοντας, ελέγχει το παρόν απόλυτα κι έτσι ελέγχει την παρουσίαση της Ιστορίας και του παρελθόντος γράφοντας την ξανά από μια άλλη σκοπιά, με νέα (ίσως και ανύπαρκτα) γεγονότα. Έτσι ελέγχει και τη διαμόρφωση του μέλλοντος.
Μόνο που ούτε αυτή η αντίληψη, ούτε καμιά άλλη σχετική ή άσχετη, είναι αλήθεια.
Δεν ελέγχουμε τίποτα.
Από αρχαιότατες εποχές οι άνθρωποι ήθελαν να έχουν έλεγχο πάνω στη φύση (στον άνεμο, τη βροχή, τη λιακάδα, τα ρεύματα της θάλασσας κλπ.), πάνω στα φυτά, τα ζώα, τους άλλους ανθρώπους. Κυρίως οι άρχοντες, βασιλιάδες, κυβερνήτες: αυτοί ήθελαν να έχουν έλεγχο σε όλα και να παραμένουν στην εξουσία.
Μα και οι κοινοί άνθρωποι ήθελαν να ελέγχουν την μοίρα τους, όπως έλεγαν και όπως λέμε ακόμα, να μην είναι αιχμάλωτοι ενός άγνωστου πεπρωμένου.
Μερικοί προσπαθούσαν να αποκτήσουν έλεγχο με τις δικές τους δυνάμεις πολεμώντας τις αντίξοες ή ενάντιες δυνάμεις όπως, όπου και όποτε τις συναντούσαν. Συνήθως αποτύχαιναν. Διότι υπήρχαν οι ανώτερες δυνάμεις των διαφόρων θεών.
Άλλοι επιχειρούσαν και κάποτε κατόρθωναν να έχουν την εύνοια των θεών κι έτσι να ικανοποιούν κάποιες επιθυμίες. Έτσι γίνονταν οι ίδιοι κύριοι και κυρίες της τύχης τους!
Με την αλματώδη πρόοδο των επιστημών στον 19ο αιώνα, ίσως και νωρίτερα με την επιστημονική επανάσταση του 16ου αιώνα, ορθώθηκε η ιδέα πως θα ελέγχουμε τη Φύση και τις δυνάμεις της. Μα αυτό που βλέπουμε είναι πως εμείς πρέπει να γνωρίζουμε αυτές τις Δυνάμεις και να συμμορφωνόμαστε με τη θέλησή τους – αλλιώς δεν πετυχαίνουμε!
Καλά είναι όμως να αναλογιστούμε και να αναρωτηθούμε – Ποιος ή ποια είναι που θέλει να ελέγχει;
Είναι μια επιθυμία μέσα στο νου μας με μπόλικη αισθηματική ενέργεια. Το εγώ που ο νους μας νομίζει πως υπάρχει και είμαστε εμείς και σχεδιάζει και υπολογίζει και αποφασίζει λέγοντας αδιάκοπα “εγώ, εγώ” είναι ένας ίσκιος ανυπόστατος που αλλάζει συνεχώς. Δεν υπάρχει “εγώ” ενιαίο, μόνιμο, αμετάβλητο. Και αφού δεν υπάρχει, δεν μπορεί να ελέγχει τίποτα.
Η ιδέα του ελέγχου είναι μια επιθυμία μόνο.
Δεν ελέγχουμε τη γέννηση και το θάνατό μας. Ούτε το αν θα ερωτευτούμε και πότε θα ξε-ερωτευτούμε. Τα ατυχήματα και τις συμφορές μας. Το αν θα αρρωστήσουμε και αν θα θεραπευθούμε ή όχι. Ούτε την πέψη μας ή το αναπνευστικό ή το κυκλοφορικό μας.
Η επιθυμία για έλεγχο είναι μια ακόμα εκδήλωση της άγνοιας, αλαζονείας και απληστίας μας!
Μα βέβαια τι γίνεται ή τι θα γίνει όταν παραδεχτούμε πλήρως πως εμείς δεν ελέγχουμε τίποτα;;;
