1. Η ίδια η λέξη «αυτογνωσία» περιέχει μια αντίφαση και αδυνατότητα! Τι είναι ο Εαυτός που θα γνωρίσουμε; Ποιος είναι αυτός που θέλει να τον γνωρίσει; Ποιος θα τον γνωρίσει; Πώς θα τον γνωρίσει;
Αμέτρητα βιβλία, εκατομμύρια σελίδες δημοσιεύσεων από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας (Νοέμβριος 2022), μιλούν για την αυτογνωσία με ποικιλόμορφους τρόπους. Είναι τα επιστημονικά συγγράμματα ψυχολογίας και ψυχιατρικής που ασχολούνται με την έρευνα για τον εαυτό ή τη βελτίωση του εαυτού ή τη θεραπεία του όταν αυτός έχει, όπως τους φαίνεται, τραύματα, παθήσεις, δυσλειτουργίες. Μετά, είναι οι εκλαϊκευμένες δημοσιεύσεις τέτοιων θεμάτων. Μετά, πάλι, είναι θεατρικά έργα, μυθιστορήματα, ποιήματα και από τον 20ο αιώνα, ταινίες στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπου ένας χαρακτήρας, αρσενικός ή θηλυκός, συνήθως πρωταγωνιστής/νίστρια, οδεύει ή και φθάνει στην αυτογνωσία.
Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε με κανέναν τρόπο να γνωρίσουμε τον Εαυτό μας. Μόνο ο ίδιος ο Εαυτός γνωρίζει (ήδη) τον ίδιο τον Εαυτό του!
2. Η επιστήμη ολόκληρη, της Ψυχολογίας κλπ., έχει χτιστεί πάνε σε μια βάση κινούμενης λάσπης δίχως σταθερό θεμέλιο.
Το σταθερό θεμέλιο είναι πως ο Εαυτός δεν είναι τίποτα από όλα όσα θεωρούνται να είναι ο Εαυτός και βρίσκονται πάντα, σε κάθε περίσταση, σε κάθε συνθήκη, υπό παρατήρηση.
Βλέπουμε εικόνες στην οθόνη του νου: εγώ να είμαι με παρέα, εγώ να διαβάζω, ή να τρώω, ή να πηγαίνω εκδρομή, ή να ερωτεύομαι κλπ κλπ. Μα αυτή είναι μια εικόνα που συνοδεύεται από ή προκαλεί σκέψεις, ίσως και συναισθήματα: δεν είμαι εγώ αυτή, δεν είναι ο εαυτός μου. Ο Εαυτός έχει επίγνωση: εκείνος είναι που παρατηρεί, μένοντας ο ίδιος αθέατος, ακαθόριστος, απλησίαστος.
Ακούμε μια φιγούρα να σχεδιάζει πώς θα πάει στο αποψινό πάρτι, πώς θα μιλήσει σε κάποιους και πώς σε άλλους και πώς θα περάσει. Και η φιγούρα και ο ήχος των σκέψεων του σχεδιασμού, της συνομιλίας με άλλα πρόσωπα κλπ, μας είναι γνώριμα, φυσικά. Μα η φιγούρα δεν είναι ο Εαυτός μου. Ο Εαυτός έχει επίγνωση: εκείνος είναι που παρατηρεί, μένοντας ο ίδιος αθέατος, ακαθόριστος, απλησίαστος.
Νιώθουμε μια διάθεση ανίας ή χαράς, θλίψης ή φρίκης, απόγνωσης ή ευχαρίστησης. Το αίσθημα πλημμυρίζει νου και οργανισμό και νιώθουμε να είμαστε αυτή η διάθεση που κυριαρχεί εκείνη την ώρα. Άλλη ώρα νιώθουμε να είμαστε μια άλλη διάθεση… και άλλη… Μα κάθε συναίσθημα ή διάθεση είναι μια συναισθηματική κατάσταση μόνο: δεν είναι ο Εαυτός μου. Ο Εαυτός έχει επίγνωση: εκείνος είναι που παρατηρεί, μένοντας ο ίδιος αθέατος, ακαθόριστος, απλησίαστος.
3. Συλλογιστείτε απλά, λογικά: ποιος παρατηρεί; ποιος έχει επίγνωση σε κάθε περίσταση, σε κάθε συνθήκη;
Κάποιος άγνωστος, απροσδιόριστος, αταύτιστος «θεατής» παρακολουθεί τα πάντα, κάθε σωματική κατάσταση, κάθε νοητική διαδικασία ή διεργασία. Μόνο επειδή εκείνος έχει επίγνωση του τι συμβαίνει, γνωρίζει ο νους μας αμέσως μετά, πως κάτι συμβαίνει – σωματικά, διανοητικά, αισθηματικά.
Συλλογιστείτε μια απλή αναλογία. Βλέπετε ειδήσεις ή μια εντυπωσιακή σκηνή σε μια ταινία. Η προσοχή σας είναι δοσμένη πλήρως στο συναρπαστικό θέαμα. Μόνο αν η προσοχή μας αποσυρθεί από το θέαμα, θα δει ολόκληρη την οθόνη και τον περίγυρό της και, το κυριότερο, θα δούμε πως «Α, ναι! Εγώ βλέπω το θέαμα» καθώς η προσοχή μας εστιάζεται τώρα (για λίγο έστω) σε μένα, στο σώμα και στον νου που κάθεται και κοιτά το θέαμα στην οθόνη.
Δεν είναι δυνατό να είμαστε το θέαμα που βλέπουμε – η φιγούρα που λέει «εγώ», το αίσθημα, ο ήχος των τρεχάμενων σκέψεων, η διάθεση οκνηρίας, περιέργειας, ανίας, διέγερσης ή ό,τι άλλο.
Η προσέγγιση στην Αυτογνωσία απαιτεί να αποσυρθεί το ενδιαφέρον και η προσοχή μας από εξωτερικά πράγματα, σωματικές καταστάσεις, νοητικές διαθέσεις ή διενέργειες. Απαιτεί επίσης να σωπάσουν οι σκέψεις, να καταλαγιάσουν τα συναισθήματα και να ησυχάσει ο νους.
