1. Μια βασική αιτία για τα δεινά της σύγχρονης ζωής στην κοινωνία είναι η προσκόλληση – προσκόλληση σε πράγματα και πρόσωπα στο περιβάλλον και σε αντιλήψεις, αρέσκειες, συνήθειες. Είναι τόσο συνηθισμένη αυτή η κατάσταση που τη θεωρούμε φυσική και δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για τη λειτουργία της – πόσο δεσμευτική είναι και πόσες δυσκολίες προκαλεί σε μας και σε άλλους.
Είναι δε αμφίβολο αν οι άνθρωποι καταλαβαίνουν πως η προσκόλληση αυτή είναι η άμεση κύρια αιτία (υπάρχουν άλλες βαθύτερες αιτίες) για τον πόνο και τη δυστυχία που τόσο συχνά μας ταλανίζουν.
Το αντίθετο της είναι η απόσπαση, ουδετερότητα ή αδιαφορία, με την έννοια της μη-προσκόλλησης ή αμεροληψίας, όχι ψυχρότητας και απόρριψης: είναι μια αισθηματική και διανοητική κατάσταση ελευθερίας, διεύρυνσης και χαράς σιωπηλής.
2. Είναι παράξενο που ενώ η προσκόλληση σε πρόσωπα, πράγματα και περιστάσεις προκαλεί δυστυχία μα κι εγκληματικές δραστηριότητες και “αμαρτίες”, ο Χριστιανισμός (ούτε οι Αγίες Γραφές ούτε οι θεολόγοι) ασχολούνται με το φαινόμενο αυτό, και ας είναι κυρίαρχο στον ψυχισμό μας. Ούτε στο Πεντάτευχο των Ιουδαίων (Παλαιά Διαθήκη) ούτε στο Κοράνι των Μωαμεθανών, γίνονται επισημάνσεις κι εξηγήσεις ή δίνονται πρακτικές συμβουλές για την αποφυγή και υπέρβασή του. Αναφέρεται μόνο σε ορισμένα κείμενα μοναχών όπως στη Φιλοκαλία (από το φιλο-καλείν όχι Κάλλος!) που είναι συλλογή κειμένων της Ησυχαστικής Παράδοσης μοναχών στην Ανατολική Ορθοδοξία.
Το φαινόμενο αναλύεται κι εξετάζεται λεπτομερώς σε πολλά κείμενα των Βουδιστών και Ινδουιστών. Η σανσκριτική λέξη σε αυτά τα ινδικά κείμενα είναι saṅga ή pra-saṅga και το αντίθετό της a-saṅga. Επειδή στη Φιλοκαλία εξετάζεται περισσότερο η “ταύτιση” που είναι τελικό αποτέλεσμα της συχνής επαναληπτικής προσκόλλησης, σήμερα θα μείνω με την ινδουιστική αναλυτική προσέγγιση.
3. Η πρώτη μεγάλη προσκόλληση είναι στην ενσωμάτωσή μας. Αυτή έχει δυο απόψεις: το ίδιο το υλικό σώμα και τη ζωή μας όσο διαρκεί ζωντανό το υλικό σώμα μας. Έτσι έχουμε “Το σώμα μου, η ζωή μου!”. Η προσκόλληση στο κορμί είναι τόσο συχνή, ή μάλλον διαρκής, που νιώθουμε ταύτιση με το κορμί και νομίζουμε πως είμαστε το κορμί!
Γνωρίζουμε πως δεν είμαστε το κορμί, όμως, διότι κάτι, κάποιο στοιχείο μέσα στον ψυχισμό μας, λέει “το κορμί ΜΟΥ”, δηλαδή υπάρχει μια οντότητα στον νου ή ψυχισμό μας που διεκδικεί το κορμί ως δικό της, όπως διεκδικεί τα ρούχα, το σπίτι, το αμάξι, συγγενείς και φίλους. Αυτή η διεκδίκηση δεν μας εμποδίζει να είμαστε ταυτισμένοι με το σώμα και να νομίζουμε πως είμαστε αυτό, πως η ύπαρξή μας αρχίζει και τελειώνει με αυτό.
4. Υπάρχει στον ψυχισμό μας ένα σκιώδες, ακαθόριστο μα αισθητό αίσθημα ύπαρξης και ταυτότητας που λέει και νιώθει (και το λέμε), “εγώ” ή “εγωισμός”. Μέσω αυτού προσκολλιόμαστε στο κορμί, στην οικογένεια, σε άλλες ομάδες (φίλων, συνεργατών, εχθρών κ.λπ.), στο επάγγελμα και στα χόμπι και άλλες δραστηριότητες και άλλα ενδιαφέροντα. Στη Σανσκριτική λέγεται ahaṅkãra και ξεχωρίζει από τον αληθινό Εαυτό ãtman.
Μέσω αυτού δημιουργείται άλλη μια προσκόλληση κτητική που είναι διεκδίκηση για κάτι “δικό μου”, όπως ανέφερα πιο πάνω: η δουλειά, περιουσία, οικογένεια, υγεία μου και πολλά άλλα “μου”. Στη Σανσκριτική αυτή λέγεται mamatã “διεκδίκηση, κτητικότητα, ιδιοκτησία μου”.
Πόσες συγκρούσεις προκαλούνται από αυτή τη mamatã διεκδίκηση αγαθών και φυσικών πόρων – καυγάδες, κλοπές, δολοφονίες, πόλεμοι, γενοκτονίες και παρόμοια – σε προσωπικό ή εθνικό ή διεθνικό επίπεδο…
5. Τα ινδικά κείμενα προτείνουν ως θεραπεία γι’ αυτήν την οικουμενική πάθηση, την απόσπαση μέσω διάφορων πρακτικών. Βέβαια καλά είναι να παρακολουθεί κάποιος σε μια Σχολή τέτοιου τύπου ή να έχει έναν δάσκαλο. Μα μια σχετικά εύκολη πρακτική είναι, μόλις προσέξει πως κυριαρχεί έντονα η προσκόλληση ή/και διεκδίκηση, να πει νοερά και να νιώθει “Εγώ δεν είμαι αυτό… εγώ δεν είμαι αυτό” επαναληπτικά.
Έτσι δημιουργείται χώρος ανάμεσα στον παρατηρητή και το αίσθημα διεκδίκησης ή ταύτισης κι επέρχεται απομάκρυνση και απόσπαση.
Μα δίχως τακτική καθοδήγηση δεν διαρκούν αυτές οι πρακτικές!
