Στο προηγούμενο άρθρο 138. Ψυχολογία: Προσκόλληση (2) εξετάσαμε τις 4 βασικές προσκολλήσεις που οι άνθρωποι καλλιεργούν και αναπτύσσουν θεληματικά ή άθελα:
sukha–saṅga: προσκόλληση στην ευχαρίστηση κι ευδαιμονία.
jñāna–saṅga: προσκόλληση στη γνώση και πληροφόρηση.
tṛṣṇã–saṅga: προσκόλληση στη δίψα για εμπειρία και ζωή.
karma–saṅga: προσκόλληση στη δράση, εργασία, επίτευξη.
Είδαμε πως κάθε ηδονή κι ευδαιμονία είναι παροδική· ομοίως κάθε γνώση και πληροφορία ανοίγει πόρτες για νέες αναζητήσεις· οι εμπειρίες είναι πολυποίκιλες και νιώθουμε συχνά πως η μια ζωή δεν φτάνει για όλες· κάθε δραστηριότητα κι εργασία τελειώνει κάποια ώρα και ξεκινάμε άλλη (ή μια φάση μιας δραστηριότητας, ενός μεγάλου έργου, συμπληρώνεται και αρχίζει άλλη).
Τα πάντα ρέουν και τίποτα δεν μένει [αμετάβλητο], είχε πει ο Ηράκλειτος (544-484). Το μόνο σταθερό στον κόσμο είναι η αστάθεια ή αλλαγή.
Κάθε αποτέλεσμα οφείλεται στην προσωπική προσπάθεια, στην προσπάθεια των άλλων ανθρώπων (στο παρελθόν και στο παρόν) και στις γενικότερες συνθήκες της Φύσης. Καθώς μόνο ένας παράγων ελέγχεται από τον ενεργό δράστη (τη δική του προσωπική προσπάθεια), η επιτυχία δεν μπορεί να είναι εγγυημένη.
Υπάρχουν οι συμπαντικές συνθήκες που είναι οι περιστάσεις στις οποίες ο άνθρωπος γεννιέται και μεγαλώνει και ζει (αν και μπορεί κάποιος να αλλάξει περιβάλλον).
Έτσι ο άνθρωπος έχει περιστασιακές προσκολλήσεις – με την οικογένεια και την κοινότητα, πατρίδα, κουλτούρα, αξίες κ.λπ.
Αλλά μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται και ο βολονταρισμός, μια συλλογή προσκολλήσεων για επιλεγμένα πράγματα, ρούχα, τρόπους διασκέδασης, δίαιτα, σχέσεις, αξίες.
Η προσκόλληση φέρνει ευτυχία όταν κάποιος βρίσκεται κοντά στο αντικείμενο της προσκόλλησής του. Είναι όμως μια ύπουλη, μια παροδική και προδοτική ευτυχία, διότι οι περιστάσεις αλλάζουν αδιάκοπα. Δεν είναι μόνο ο Ηράκλειτος που επισήμανε την αδιάκοπή αλλαγή. «Το μόνο πράγμα που γνωρίζουμε για το μέλλον είναι πως θα είναι διαφορετικό» είπε ο Αυστριακός ειδικός για επιχειρήσεις και διοίκησης, ο Peter Drucker (1909-2005). Στην Ινδία υπάρχουν πολλές διατυπώσεις, όπως «Παιδικότητα και νεότητα, το σώμα και η συσσώρευση πλούτου – όλα είναι παροδικά.» (Yoga Vasiṣṭha,1.28.10).
Και, όντως, όταν αποχωρίζεσαι από το αντικείμενο της επιθυμίας – προσκόλλησης σου και όταν βρίσκεσαι μακριά του, νιώθεις δυστυχία.
Έτσι η προσκόλληση είναι αιτία μεν για πρόσκαιρη ευτυχία, είναι όμως και αιτία για πολλή δυστυχία καθώς έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με την αλλαγή, την αναπόφευκτη παροδικότητα των πραγμάτων.
Υπάρχει, όπως έγραψα ήδη (στο 137. Ψυχολογία: Προσκόλληση) μια ευεργετική πρακτική που ανακουφίζει ή μετριάζει τη δυστυχία. Όταν νιώθεις τη διέγερση της επικείμενης γειτνίασης με το αντικείμενο της προσκόλλησής σου, μάθε να επαναλαμβάνεις νοερά τη φράση «εγώ δεν είμαι αυτό»! Όταν βλέπεις τη χαρά και την ευτυχία, πάλι λέγε νοερά τη φράση «εγώ δεν είμαι αυτό, εγώ δεν είμαι αυτό»!
Η πρακτική φέρνει αποστασιοποίηση, απόσπαση και ανακούφιση.
