1. Πλήρης συνέπεια μεταξύ νοητικής κατάστασης, ομιλίας και δράσης είναι σπάνιο φαινόμενο σε σπάνιους ανθρώπους. Η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων είμαστε ασυνεπείς (πρόθεση – ομιλία – πράξη). Ένα ποσοστό δείχνει κάποια συνέπεια, κάποτε, κάπως. Σε τι οφείλονται οι διαφορές;
Ας πάμε πίσω στην αρχή, στη βρεφική ηλικία.
Υπήρχε και ίσως υπάρχει ακόμα η σχολή στοχαστών που θέλει τα παιδιά να γεννιούνται με “κενή πλάκα” – την ψυχή ή τον νου τους. Αυτή είναι μια εντελώς στρεβλή θεώρηση. Τα βρέφη κάτι φέρνουν μαζί τους. Αλλιώς δεν εξηγείται γιατί ακόμα και δίδυμα αρχίζουν στα 5 ή 6 να δείχνουν έντονες διαφορές στον χαρακτήρα και στις τάσεις τους παρότι ανατρέφονται από τους ίδιους γονείς στο ίδιο περιβάλλον.
Αλλά καθώς μεγαλώνει το παιδί κι εμπειράται το υλικό περιβάλλον, τους ανθρώπους και τον ψυχισμό τους, οι εντυπώσεις που προσλαμβάνει δημιουργούν εικόνες με μορφές και σχετικά ονόματα και κατατάσσονται στην μνήμη ως ιδέες, ορισμοί, έννοιες, γνώσεις, εικασίες, αρέσκειες ή απέχθειες, επιδιώξεις κλπ. Είναι όλες αυτές ένα σύνολο που αντανακλά την εξωτερική πραγματικότητα.
2. Μερικά στοιχεία που έφερε μαζί του μα δεν εκδηλώθηκαν τα πρώτα δυο, ας πούμε, χρόνια, ενισχύθηκαν κι εκδηλώνονται πιο συχνά, πιο έντονα, πιο συγκεκριμένα. Άλλα λιγότερο ή καθόλου. Και άλλα ίσως να έσβησαν ολότελα αφού εκδηλώθηκαν αραιά και πού με αβεβαιότητα. Όσα συνεχίζουν και αναπτύσσονται κι εδραιώνονται, αποτελούν τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό του εφήβου που θα γίνει ο νέος άντρας, η νέα γυναίκα.
Μετά, φυσικά, ο ψυχισμός, ή ο νους με αυτά τα εντυπώματα που είναι μια εικόνα, μια αντανάκλαση της περιβαλλοντικής πραγματικότητας ως εμπειρία του ατόμου, γίνεται μια δική του πραγματικότητα κι ένα φίλτρο μέσα από το οποίο περνούν οι νέες, μεταγενέστερες εντυπώσεις και θα αλληλοεπιδράσουν με τον νου. Κάποτε κάποιες εντυπώσεις προσλαμβάνονται και προσαρμόζονται άνετα στον ψυχισμό επιφέροντας ίσως κάποια τροποποίηση. Άλλες πάλι απορρίπτονται ως μη επιθυμητές.
Όταν η εικόνα της πραγματικότητας στον νου ή ψυχισμό μας είναι εναρμονισμένη, σύμφωνη, με την πραγματικότητα, τότε η εμπειρία της ζωής, του εξωτερικού περιβάλλοντος, έχει συνοχή, νόημα και ικανοποίηση, γενικά. Όταν δεν υπάρχει ευθυγράμμιση, όταν σε πολλά σημεία η εσωτερική “πραγματικότητα”, διαφέρει από την εξωτερική, τότε παρουσιάζονται δυσκολίες και προβλήματα. Τότε εγείρεται στον ψυχισμό η αντίληψη πως δεν έχουμε επαφή, πως ο κόσμος είναι λάθος…
Υπάρχει μια ακόμα πτυχή που όμως πρέπει να την παραγκωνίσουμε για σήμερα.
3. Υπάρχει όμως και η άποψη του εαυτού μας.
Κι εδώ, υπάρχει μια εικόνα του εαυτού μας και μια ψυχολογική πραγματικότητα. Π.χ. μπορεί να νομίζουμε (στην εικόνα μας) πως είμαστε γενναιόδωροι ενώ στην πραγματικότητα έχουμε πολλή τσιγγουνιά, ή πως έχουμε πολλή ευγένεια ενώ φερόμαστε με αγένεια και σκαιότητα, ή πως πάντα λέμε την αλήθεια ενώ συχνά λέμε ψέματα και μάλιστα στον εαυτό μας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η εικόνα που διατηρούμε στον νου μας δεν αποκλίνει πολύ από την πραγματικότητα, τον χαρακτήρα ή ψυχισμό μας, ιδιαίτερα γνωρίσματα, που παρατηρούν και οι άλλοι άνθρωποι. Ξέρουμε πως δεν είμαστε πάντα έντιμοι με άλλους ή γενναιόδωροι και μεγαλόψυχοι και παρόμοια. Από την άλλη, συχνά προσφερόμαστε να εξυπηρετούμε άλλους, να βοηθήσουμε πιο αδύναμους και παρόμοια. Τότε υπάρχει συνοχή και οι άλλοι αισθάνονται πως έχουμε κάποια παρουσία, σταθερότητα, συνέπεια και φερεγγυότητα.
Μα στις περισσότερες περιστάσεις η εικόνα με την οποία λειτουργούμε πιο συχνά και η σχετική πραγματικότητα του ψυχισμού μας διαφέρουν πάρα πολύ. Οι άνθρωποι λένε ένα πράγμα, μα κάνουν κάτι διαφορετικό. Οι προθέσεις που εκφράζουν δεν ταιριάζουν καθόλου με τις πράξεις που ακολουθούν. ‘Έτσι κάποιος ή κάποια μιλάει παθιασμένα για δικαιοσύνη και εντιμότητα μα δεν διστάζει να εξαπατήσει προκειμένου να πλουτίσει. Ή κάποιος υποστηρίζει ένθερμα την απαγόρευση των αμβλώσεων μα δεν διστάζει να στείλει τη σύντροφό του να κάνει έκτρωση.
4. Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις, πολύ χειρότερες. Ο άρρωστα εμμονικός ή ψυχοπαθής μπορεί να είναι πεπεισμένος στη δική του απόλυτη ορθότητα και καλοσύνη σε τέτοιο βαθμό που θα κάνει στυγερά εγκλήματα μα θα νομίζει πως είναι δίκαιος, έντιμος, καλοσυνάτος, συμπονετικός!
Υπάρχουν και οι σπάνιες περιπτώσεις «αγίων» ή γιόγκηδων με ασυνήθιστη παρουσία, δύναμη, γνώση, αγάπη.
Υπάρχουν και άλλες πτυχές που εξετάσαμε σε προηγούμενα άρθρα και μερικές που θα εξετάσουμε σε μελλοντικά.
