1. Κάθε δικηγόρος στη Βρετανία και Βόρεια Αμερική μαθαίνει νωρίς πως όταν απευθύνεται σε ενόρκους πρέπει να τους κοιτά στα μάτια. Είναι βέβαια πιο εύκολο να κοιτάς ένα άτομο παρά πολλά (συνήθως 12 ένορκοι), μα τους κοιτάς και τους πολλούς διαδοχικά.
Λέγεται, από τον Πλάτωνα κι έπειτα, πως τα μάτια είναι τα παράθυρα της ψυχής. Η επαφή των ματιών, λοιπόν, δίνει και τη βαθύτερη επαφή των ψυχών και αλληλοκατανόησης.
Ο καλός δικηγόρος ή εισαγγελέας φροντίζει πάντα στην εισαγωγική του ομιλία και στην τελική να κοιτά στα μάτια κάθε ένορκο διαδοχικά για λίγα δευτερόλεπτα. Η πρακτική αυτή εκδηλώνει εντιμότητα, ευθύτητα και ότι δεν κρύβεις τίποτα.
Το ίδιο ισχύει και για την εξέταση μαρτύρων. Αν αντέχουν την ευθεία επαφή όταν τους κοιτάς κατάματα, είναι (σχετικά) αξιόπιστοι.
2. Έχει περάσει πια σε κοινή χρήση το θέμα της «γλώσσας του σώματος». Αυτή παίζει σπουδαίο ρόλο σε κάθε δημόσια ομιλία. Π.χ., όταν κάποιος συνεχώς κοιτά αλλού με ύφος δήθεν στοχαστικό, ξέρεις πως υποκρίνεται ή λέει αρλούμπες: αποφεύγει την επαφή ματιών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι το ακροατήριο βλέπει την προσπάθεια εξαπάτησης. Βέβαια, κατά πόσο θα το λάβει υπόψη του και θα δράσει ανάλογα, αυτό είναι άλλο θέμα. Αλλά, σίγουρα, ο τόνος της φωνής, η ματιά και διάφορες χειρονομίες ή σωματικές στάσεις αποκαλύπτουν πολλά.
Από αυτά τα ευκρινή σημάδια καταλαβαίνει κανείς το ποιον των πολιτικάντηδων είτε δια ζώσης είτε από την τιβί.
Αλλά οι πολλοί δεν δίνουν σημασία στα σημάδια. Μένουν με τα συνθήματα και τις υποσχέσεις, ιδίως όταν αυτά τους ευχαριστούν.
3. Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις.
Πριν πολλά χρόνια συνάντησα έναν μεγάλο σοφό που, μόλις κατεύθυνα τη ματιά μου στα δικά του μάτια, κοίταζε αλλού. Το έκανε, όπως κατάλαβα γρήγορα, για να μη μου προκαλέσει αμηχανία.
Οι Ινδιάνοι Navajo (= Ναβάχο) της Βόρειας Αμερικής, όπως και οι Κορεάτες και μερικοί άλλοι λαοί, αποφεύγουν να κοιτάξουν στα μάτια και με αυτόν τον τρόπο εκφράζουν σεβασμό, ιδίως σε όσους θεωρούνται ανώτεροι.
Και αυτή είναι μια πανάρχαια πρακτική. Οι κοινοί θνητοί του λαού ποτέ δεν κοιτούσαν το πρόσωπο του βασιλιά ή αυτοκράτορα ή Φαραώ.
Αυτό είναι γενικά αποδεκτό και μάλλον προέρχεται από το γεγονός πως δεν μπορούμε να ατενίσουμε απευθείας τον ήλιο.
Κατά τα άλλα, η άμεση οπτική επαφή με θεατές ή ακροατήριο αποκαλύπτει πολλά.
