πού πάει αυτός ο εαυτός στον βαθύ ύπνο;
“Εγώ” ως ήχος ή λέξη ή κι έννοια, ή αίσθηση δίχως ήχο ή λέξη, ακούγεται ή γίνεται αισθητή στον νου μας συχνά, εκατοντάδες φορές. Μα σε τι αναφέρεται; Ποια ύπαρξη καταδείχνει αυτή η αντωνυμία;
Εμένα, φυσικά, που είμαι ένα ον ξεχωριστό απ’ όλα τ’ άλλα στο άμεσο περιβάλλον, στον κόσμο. Εγώ, αυτό το ξεχωριστό πλάσμα βλέπει, ακούει, αισθάνεται, τον αέρα, το φως, το έδαφος, τα ζώα, τα δέντρα, τον ουρανό, τα κτήρια, τους άλλους ανθρώπους.
Αυτή όμως η οντότητα, είναι κουρνιασμένη κάπου μέσα σε, ή ταυτισμένη με, ένα υλικό σώμα, τη γνωστή ανθρώπινη μορφή που έχει κεφάλι, κορμό, χέρια και πόδια.
Μα ταυτόχρονα όλα όσα βλέπω γύρω, έξω από το σώμα, τα βλέπω μέσα στον νου μου ο οποίος βρίσκεται, υποτίθεται, μέσα στο σώμα, ως προϊόν του εγκεφάλου.
Αυτή είναι η γενική αντίληψη: μια μάλλον αντιφατική, κάπως αινιγματική κατάσταση.
Μα είναι το “εγώ” ο νους, ο ψυχισμός μας;
Αυτή οπωσδήποτε είναι μια έννοια, μια εκδοχή.
Από την άλλη το “εγώ” συχνά περιορίζεται στο σώμα κι έτσι ξεχωρίζει απ’ όλα τ’ άλλα όντα ή πράγματα.
Έτσι έχουμε δυο πρώτες έννοιες – σώμα και νους. Μόνο που και τα δυο βρίσκονται υπό παρατήρηση. Το σώμα το βλέπουμε ή το νιώθουμε και ξέρουμε πως είναι πολύ διαφορετικό από τον νου και τον ψυχισμό μας.
Μα βλέπουμε και τον νου με τις σκέψεις, διαθέσεις, τα συναισθήματα και
την ακατάπαυστη κίνησή του. Πότε ησυχία, πότε χαρά, πότε θλίψη, πότε θυμός ή ενθουσιασμός, πότε ζήλεια ή συμπόνια.
Ξέρουμε, λοιπόν, πως εγώ είμαι το ον/πλάσμα που λέει, κι αισθάνεται “εγώ” και θεάται νου και σώμα. Αυτό αλλάζει διάθεση – διεκδικεί, επιθυμεί, χαίρεται, φοβάται, υποθέτει, αποφασίζει, ονειροπολεί κλπ. κλπ.
Μα πώς ξέρουμε πως αυτό το “εγώ” που θεωρούμε εαυτό μας έχει τέτοια φύση, είναι τέτοιος χαρακτήρας, λέει “εγώ”, αισθάνεται “εγώ”;
Διεκδικεί κάθε εμπειρία ως δική του ακόμα και όταν καταφανώς αυτή πραγματώνεται δίχως την παρουσία και συμμετοχή του. Έρχεται εκ των υστέρων και την οικειοποιείται – ή πιο ορθά τη σφετερίζεται. Ακόμα και το μυαλό με τις επιθυμίες και αποφάσεις του, τις πέντε αισθήσεις, τις διάφορες δραστηριότητες, που είναι μηχανικές και αυτόματες όπως η αναπνοή, το πεπτικό σύστημα και το κυκλοφοριακό, ο ύπνος κλπ.
Αλήθεια, πού πάει αυτός ο εαυτός στον βαθύ ύπνο; Πώς εξαφανίζεται, μα μετά λέει “Κοιμήθηκα βαθιά!”;
Πώς γνωρίζουμε αυτά όλα τα διάφορα καμώματά του;
Πρέπει να υπάρχει κάποιο άλλο ον που παρατηρεί αυτόν το εαυτούλη στις δραστηριότητες κι εκδηλώσεις του.
Έχουμε τρεις έννοιες για το “εγώ” μέχρι εδώ. Το σώμα με τη ξεχωριστή από άλλα σώματα και αντικείμενα στον κόσμο ύπαρξή του. Τον νου και τον ψυχισμό με τις ιδιότητες, επιθυμίες, αρέσκειες και απέχθειες κλπ. Και τον εαυτούλη που νομίζει πως τα παρατηρεί αυτά όλα, τα διοικεί και τα οργανώνει και θεωρεί δικά του: ο ξεχωριστός εαυτός!
Μα τώρα βλέπουμε πως υπάρχει και μια τέταρτη ύπαρξη που θεάται τον εαυτούλη, ή τουλάχιστον έχει επίγνωση αυτού του διεκδικητή και ιδιοκτήτη (κατά φαντασία) των πάντων.
Αυτή η τέταρτη δεν είναι παρατηρήσιμη. Αυτή είναι απροσδιόριστη επίγνωση, απροσδιόριστη συνειδησία, δίχως μορφή, δίχως άλλη ιδιότητα.
Εκείνη θεάται τα πάντα όλη την ώρα χωρίς η ίδια να παρατηρείται!
