1. Ο Ādiśaṅkara αποδέχεται τη Βεδική Παράδοση πλήρως, μα διδάσκει πως μόνο η γνώση μπορεί να επιφέρει τη φώτιση ή λύτρωση (mokṣa), δηλ. την πλήρη, απόλυτη συνειδητοποίηση πως “Εγώ είμαι το Μπράχμαν”.
Τα κείμενα, όπως οι Ύμνοι και οι Ουπανισάδες και άλλα, έχουν δυο πτυχές πάντα που λέγονται karmakāṇḍa και jñānakāṇḍa. Η άποψη karmakāṇḍa δίνει οδηγίες για καλές πράξεις και τελετουργίες που επιφέρουν puṇya “αξιοσύνη”, η οποία οδηγεί στον παράδεισο (ή ουρανό ή κόσμο θεοτήτων). Η jñānakāṇḍa οδηγεί στη λύτρωση. Ο Σάνκαρα αποκλείει ολότελα τη θεώρηση πως η πρακτική τελετουργιών μπορεί να επιφέρει την απόλυτη λύτρωση, ακόμα κι αν συνδυάζεται με ιδέες γνώσης. Σε σχόλιο, μάλιστα, στη Bṛhadāraṇyaka Ουπανισάδα (1.3.1) λέει πως η πρακτική τελετουργιών μοιάζει με τροφή κρέατος ζώου που χτυπήθηκε με δηλητηριασμένο βέλος!
2. Η οδός τελετουργιών και λατρευτικού διαλογισμού με την αγαπητή θεότητα (του ατόμου ή της οικογένειας) έχει ως αποτέλεσμα abhyudaya “ανάταση, ευημερία, ευτυχία” κάποιας μορφής στον γνωστό μας κόσμο και παράδεισο στον άλλο. Το σύστημα που δίνει τέτοιες πρακτικές λέγεται pūrva-mīmāṃsā. Μα, όπως η όποια ευημερία σ΄ αυτόν τον κόσμο έχει τέλος (σίγουρο με τον θάνατο), έτσι και η ευημερία στον ουράνιο κόσμο έχει τέλος με την επαναγέννηση όταν ξοδευτεί η αξιοσύνη που κέρδισε το άτομο.
Τα ίδια τα Βεδικά κείμενα αναφέρουν αυτήν την πρόσκαιρη ευημερία.
Ο Σάνκαρα παραπέμπει στη Chāndogya Ουπ. (8.1.6): “Όπως εδώ [σε αυτήν τη ζωή] το μερίδιο του κόσμου που το άτομο κερδίζει αφανίζεται, ομοίως κι εκεί [στη μεταθανάτια ζωή] ο κόσμος που κερδίζει μέσω αξιοσύνης (puṇya) χάνεται.”
Έτσι ο Σάνκαρα υποδείχνει πως όσοι νομίζουν πως, πριν επιδοθεί στην οδό της γνώσης, το άτομο θα πρέπει να έχει μελετήσει και εφαρμόσει κάποιες από τις εντολές στο σύστημα pūrva-mīmaṃsā, κάνουν λάθος. Διότι αυτό δίνει εντολές για τελετουργίες κι άλλες πρακτικές που έχουν ως καρπό abhyudaya μόνο. Μια τελετή θυσίας όπως π.χ. agni-cayana συμβολίζει μέσω της μάζωξης/σύναξης της φωτιάς (agni) τη συνενωτική ολοκλήρωση της δημιουργίας που εκδηλώνεται στα διαφορετικά επίπεδα κόσμων, φαινόμενα και πλάσματα με τον κατακερματισμό της αρχικής ενιαίας ενέργειας/ ουσίας (agni: Rg–veda 3.26.7 – “Είμαι το Πυρ, φως ανεξάντλητο και το πρόσφορο· γνωρίζω εκ γενετής όλα τα όντα”). Μα η τελετή μόνη της δεν φέρνει τη συνειδητοποίηση του Μπράχμαν.
3. Σε αντίθεση, ο Σάνκαρα παραθέτει το ύψιστο αγαθό (niḥśreyasa ή απλό śreyas) του μονιστικού Βεδάντα που είναι ένωση με το brahman. Δεν αποκλείει τη συμπεριφορά με ενάρετες πράξεις (dhārmika) όπως φιλαλήθεια, εντιμότητα, αβλάβεια κ.λπ. που δίνονται στο σύστημα pūrva-mīmaṃsā και άλλα φιλοσοφικά συστήματα. Μα καμιά πράξη δεν θα επιφέρει τη λύτρωση. Η λύτρωση/φώτιση, το “ύψιστο αγαθό” έρχεται όχι με δράση αλλά μόνο με γνώση. Η γνώση δεν είναι δράση!
Εδώ παραπέμπει στην Taittirīya Ουπ. (2.1 αρχή): brahmavid-āpnoti param – “ο [αληθινός] γνώστης του Μπράχμαν φθάνει/αποκτά το Ύψιστο”. Στο σχόλιό του εδώ προσθέτει πως αυτό πρέπει να είναι ο ύψιστος σκοπός, διότι μόνο όποιος γνωρίζει το Μπράχμαν εκπληρώνει τον σκοπό. Το ίδιο λέει και στη μέση της Εισαγωγής του στα Σχόλια στο Brahmasūtra (1.1.1: ή Bādarāyaṇa- ή Vedānta-sūtra): Ο ύψιστος σκοπός για τους ανθρώπους είναι να είναι το Μπράχμαν μέσω της γνώσης/συνειδητοποίησης του Μπράχμαν. Και παραπέμπει στη Muṇḍaka Ουπ. (3.2.9): sa yo ha vai tat paramaṃ brahma veda brahmaiva bhavati “Όποιος αληθινά γνωρίζει εκείνο το ύψιστο Μπράχμαν, γίνεται όντως το Μπράχμαν.”
4. Η γνώση (ή πληροφόρηση) για το Μπράχμαν προέρχεται από την ανάγνωση των Γραφών (που είναι και pratyakṣa, δηλαδή άμεση γνώριση μέσω της αίσθησης της όρασης) και από τις οδηγίες δασκάλου (που είναι πάλι pratyakṣa μέσω ακοής τώρα). Μα υπάρχει και τρίτη πηγή που είναι πρακτική προσωπική εμπειρία anubhava. Υπάρχουν δυο είδη προσωπικής εμπειρίας. Το ένα είναι η συνηθισμένη εμπειρία στον κόσμο πολλαπλότητας ή δυισμού: νιώθω κρύο, όπου το κρύο είναι αντικείμενο στο περιβάλλον που το νιώθω μέσω αφής· ή όμορφος πίνακας μου δίνει ευχαρίστηση (μέσω της όρασης). Η άλλη διαφέρει.
Ο Σάνκαρα διαχωρίζει αυτήν την άλλη εμπειρία που δεν έχει αντικείμενο αλλά ο “εμπειρατής” είναι ο εαυτός ως dṛśi, ο θεατής σε ενότητα με το θέαμα (Χίλιες διδαχές Upadeśa sāhasrī, Πεζό 2.45, 2.48 κλπ. και Ποιητικό 11.10, 12.8 κλπ.) Έτσι στα Σχόλια στο Μπραχμασούτρα (1.1.2) λέει ξεκάθαρα πως anubhava επίσης είναι πηγή γνώσης όπως οι Γραφές/Βέδες/Ουπανισάδες. Αλλά προσθέτει πως η τελική αποφασιστική γνώση σχετικά με Μπράχμαν έρχεται με την προσωπική εμπειρία anubhava (… iha pramāṇam anubhavāvasānatvād bhūtavastu viṣayatvāc ca brahmajňānasya).
Πρέπει εδώ να είμαστε ξεκάθαροι. Η γνώ(ρι)ση του Εαυτού ή Μπράχμαν για την οποία γράφει ο Σάνκαρα δεν έχει τον Εαυτό ή το Μπράχμαν ως αντικείμενο. Διότι απλούστατα δεν υπάρχει κανένα άλλο ΟΝ που να μπορεί να γνωρίζει ή να βλέπει (ως αντικείμενο τον Εαυτό ή το Μπράχμαν). Ο Εαυτός Άτμαν ή το Απόλυτο Brahman είναι πάντα, παντού ο έσχατος οριστικός θεατής.
Η έννοια “εμπειρία” για το anubhava του Σάνκαρα πρέπει να είναι “συνειδητοποίηση”. Η συνειδητοποίηση πως “Εγώ είμαι ο Άτμαν, το Μπράχμαν, ο ανεπηρέαστος Εαυτός και αμετάβλητος θεατής, η Πρωτουσία, Πρωταρχή και Πρωταιτία των πάντων.” Μα και συνειδητοποίηση δίχως λόγια!
