1. Το θέμα είναι η Ηθική. Όλα τα άλλα είναι κουραφέξαλα.
Γράφει ο Μ. Τσιντσίνης ένα άρθρο-άποψη στην Καθημερινή 23/12/20 για το σκάνδαλο της Follie Follie, μα δεν καταλαβαίνω τι λέει ακριβώς. Δικό μου σφάλμα, σίγουρα. (Μα είναι μερικοί αρθρογράφοι που προτιμούν τη δύσκολη λέξη, τη δύσκολη διατύπωση, από την εύκολη. Ο κ. Μπουκάλας κάνει το ίδιο. Υποθέτω πως έτσι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ακρίβεια κι εμβρίθεια. Ή τουλάχιστον, έτσι νομίζουν).
Μα το θέμα μου είναι “κεφάλαιο και ηθική”. Και το παίρνω από το άρθρο του Τσιντσίνη για τον κ. Κουτσολιούτσο. Γράφει λοιπόν:
“Το ηθικόν δίδαγμα είναι ότι στη φύση του κεφαλαίου είναι να περνάει από τις ρωγμές των θεσμών και να τους διαβρώνει – να εκμεταλλεύεται κάθε εποπτική ολιγωρία και πολιτική προθυμία… Το θέμα είναι ότι… η πολιτεία έδειξε ότι δεν είχε τα αντανακλαστικά για να απαλλαγεί από το στίγμα… και η κοινωνία φάνηκε τόσο κουρασμένη από την παράδοση της απάτης…”
2. Πάλι ενοχοποιείται “το κεφάλαιο”. Είμαι σίγουρος πως δεν αποδίδει νοημοσύνη και αυτο-κίνηση στο ίδιο το κεφάλαιο ο Τσιντσίνης μα εννοεί τους κεφαλαιοκράτες. Γιατί στην ευχή δεν το λέει;
Το ίδιο το κεφάλαιο δεν έχει τίποτα το κακό. Απεναντίας, δίχως αυτό οι άνθρωποι θα εξαφανίζονταν από προσώπου γης ζώντας μόνο με τη συγκομιδή από τη φύση και όσα μπορούσαν να κρατήσουν στα χέρια τους.
Το πολύ πολύ να πει κανείς πως τα καλά και τα κακά εξαρτώνται από τη χρήση του κεφαλαίου. Αλλά ούτε και αυτό αρκεί.
Το κεφάλαιο είναι μόνο ένας δευτερεύων, αν και πολύ σημαντικός συντελεστής, στην παραγωγή πλούτου (=αγαθών και υπηρεσιών). Αλλά, και το τονίζω, δεν είναι πρωταρχικός συντελεστής: είναι μια προέκταση των οργάνων δράσης των ανθρώπων – αυτιών, ματιών, χεριών κλπ.
Οι άλλοι συντελεστές είναι η νοημοσύνη των ανθρώπων που εκφράζεται στην εργασία (=έλλογη δράση για την παραγωγή πλούτου) και η γη, το έδαφος, με τους φυσικούς πόρους που παρέχει. Επίσης, το πλαίσιο νόμων, θεσμών, ηθών κι εθίμων και παραδόσεων, στην Πολιτεία όπου η εργασία συναντά τη γη.
3. Πολύ ορθά, επομένως, ο αρθρογράφος συνεχίζει πιο κάτω: “Αν υπάρχει ιδιαιτερότητα του “ελληνικού καπιταλισμού” είναι η εξάρτησή του όχι μόνον από τη συνένοχη αρωγή, αλλά κυρίως από τις ελλείψεις του κράτους· από την ενεργό απουσία εκείνων των εποπτικών υπηρεσιών που αλλού λειτουργούν με εγνωσμένη ανεξαρτησία και υπηρεσιακή επάρκεια”.
Αλλά τι σημαίνουν πρακτικά αυτά όλα τα λόγια;
Σημαίνουν πως ούτε η κυβέρνηση ούτε οι πολίτες που την εκλέγουν, ούτε ο αρθρογράφος, ούτε ο εκδότης ή αρχισυντάκτης, ξέρουν για ποιο πράγμα μιλάνε. Είναι μια ορθή μα πολύ ρηχή διατύπωση φτιαγμένη από κλισέ (κάπως εξεζητημένες εκφράσεις εντυπωσιακές).
Χωρίς να το καταλαβαίνει, ο αρθρογράφος μας (τον οποίο κατά καιρούς αναδημοσιεύουμε στην ιστοσελίδα μας) με «κράτος» και «εποπτικές υπηρεσίες» κλπ. αναφέρεται στον τρίτο πρωταρχικό συντελεστή που καθόρισα ως “το πλαίσιο νόμων, θεσμών, ηθών κι εθίμων και παραδόσεων στην Πολιτεία, όπου η εργασία συναντά τη γη”.
4. Αυτός ο τρίτος συντελεστής, το κράτος και οι μηχανισμοί του, ο τρόπος διακυβέρνησης κλπ., έχει καλή ή κακή ποιότητα. Και αυτή η ποιότητα καθορίζεται από την “εγνωσμένη” πατροπαράδοτη Ηθική με πολύ απλές αρχές φιλαλήθειας, εντιμότητας και αβλάβειας.
Η τελευταία αρετή καλύπτει τις άλλες δύο. Και όπου οι διδάσκαλοι, οι παλαιοί σοφοί, αισθάνονταν πως χρειάζονταν, λόγω βλακείας και βαθύρριζης συνήθειας εξαπάτησης, πρόσθετες διευκρινίσεις, πρόσθεταν: δεν κλέβουμε, δεν εξαπατούμε, δεν συσσωρεύουμε, δεν επιθυμούμε (φθονούμε) τα του συμπολίτη μας κλπ.
Αυτά όλα συναποτελούν το ήθος, το οποίο όλοι σχεδόν επικαλούνται μα κανένας δεν έχει!
Το ήθος είναι ο ηθικός χαρακτήρας που θα καθορίσει την καλή Πολιτεία. Και το ήθος χρειάζεται πολλή προπαρασκευή – καλή ηθική ανατροφή και καλή ηθική Παιδεία.
Όλα τα άλλα είναι κουραφέξαλα. Δίχως ηθικό μεδούλι όλα είναι μάταια. Όπως το είπε απλά ο Εκκλησιαστής (και άλλοι) “Ματαιότητα και ιδιοτροπία εγωισμού του πνεύματος”.
