Ο Αριστοτέλης, όπως και ο Πλάτων, πίστευε πως η Δημοκρατία είναι κακό πολίτευμα. Και οι δύο την κατέτασσαν στα τελευταία, πριν μόνο από τη δικτατορία ή λαοκρατία (=ακυβερνησία). Ο Πλάτων ήθελε τους σοφούς να κυβερνούν – μα αφού κάθε άνθρωπος νομίζει τον εαυτό του σοφότερο από άλλους και οι πανεπιστημιακοί ή επιστήμονες δεν είναι κατ’ ανάγκη σοφοί ως προς την διακυβέρνηση, το πράγμα δυσκολεύει. Ο Αριστοτέλης ήταν πιο συμβιβαστικός.
Για τον Αριστοτέλη τα Ηθικά και τα Πολιτικά είναι αλληλοεξαρτώμενα, όπως η αρετή στο άτομο και η αρετή στην κοινωνία. Οι άνθρωποι είναι πολιτικά όντα διότι βρίσκουν πως είναι προς το συμφέρον όλων να συμβιώνουν σε μια κοινωνία, πόλη ή Πολιτεία. Επίσης διότι μπορούν να λογίζονται, να διακρίνουν το καλό και ωφέλιμο από το αντίθετο και να καταλαβαίνουν πως πρέπει να συνεργάζονται για να διαβιώνουν καλά. Έτσι έχουν τουλάχιστον εδώ κοινές αξίες και ιδέες. Η ιδέα και συζήτηση για τον τρόπο να ζουν καλύτερα προϋποθέτει, απαιτεί μάλλον, λογική – και αυτήν, υποθετικά, την έχουν οι (συμ)πολίτες όλοι. Μα κι εδώ, επειδή πολλοί βάζουν τα προσωπικά συμφέροντα (ή της οικογένειας ή ομάδας) πρώτα, παρακάμπτουν ή στρεβλώνουν τη λογική.
Στα Ηθικά Νικομάχεια ο Αριστοτέλης παρουσιάζει την αρετή ως το μέσο ανάμεσα σε δύο άκρα. Π.χ. η φυγή από μάχη είναι δειλία ενώ το αντίθετό της είναι η αλόγιστη, ορμητική επίθεση δίχως εντολή και σχέδιο. Η ανδρεία είναι η μέση αρετή. Είναι ορμή μα και λογική συγκράτηση ώστε να μειώνεται στο ελάχιστο ο κίνδυνος. Αυτή αντανακλάται και στην κοινωνία ή Πολιτεία.
Η Πολιτεία έχει γενικά τρεις τάξεις ή κατηγορίες πολιτών με κριτήριο την κτήση περιουσίας ή πλούτου: οι πλούσιοι, οι φτωχοί και οι μεσαίοι. Αυτή είναι η κοινωνική δομή με την ανώτερη τάξη των πλουσίων, τη μεσαία τάξη των ευκατάστατων και την κατώτατη των φτωχών. Υπάρχουν βέβαια και άλλες λεπτότερες διαβαθμίσεις. Αν η Πολιτεία ή κοινότητα συνίσταται στις δύο ακραίες τάξεις, τότε «δεν είναι μια πόλη ελεύθερων πολιτών αλλά αφεντικών και σκλάβων. Οι πρώτοι φουσκώνουν με αλαζονεία και οι δεύτεροι μαραζώνουν με φθόνο» (Πολιτικά 1295 b22). Σε τέτοια περίπτωση οι μεν και οι δε φέρονται άδικα κι εχθρικά, διότι είναι δύσκολο να φερθούν λογικά, καθώς και οι μεν και οι δε θέλουν να κατέχουν τους πόρους. Αυτοί που δεν είναι ούτε πλούσιοι ούτε φτωχοί είναι σε πολύ καλύτερη θέση να σκεφθούν και να συμπεριφερθούν λογικά. Γενικά, η μεσαία τάξη δεν τρέφει ούτε φθόνο και μίσος προς τους πλουσίους ούτε αλαζονεία και περιφρόνηση προς τους φτωχούς. Και καθώς, πάντα γενικά, είναι πάνω κάτω ίσοι σε πλούτο, θα τείνουν να είναι ίσοι σε άλλους τομείς και νοοτροπία. Θα δέχονται να κυβερνούν σχετικά αμερόληπτα και να κυβερνώνται. Δεν θα αρνούνται να παραδώσουν την εξουσία ούτε να την αναλάβουν αν και όποτε χρειάζεται. Ενώ οι αφέντες πλούσιοι θα τη θέλουν αενάως και οι φτωχοί θα την αποφεύγουν μη έχοντας την αναγκαία σιγουριά και τους αναγκαίους πόρους να τη διαχειρίζονται.
Μια Πολιτεία δίχως μεσαία τάξη, όπου η πλειοψηφία είναι πλούσιοι με δύναμη, θα γίνει ολιγαρχία. Μια Πολιτεία όπου η πλειοψηφία είναι οι φτωχοί και ακαλλιέργητοι θα είναι χαώδης «δημοκρατία». Και οι δύο θα καταλήξουν να γίνουν δικτατορικές τυραννίες (Πολιτικά 1296 b38). Αυτήν την εξέλιξη την είδαμε στα κομμουνιστικά καθεστώτα όπου μια ολιγαρχία τυραννούσε. Και σε μερικά σοσιαλιστικά καθεστώτα είδαμε την αριστερή κυβέρνηση να προσπαθεί (κάποτε να κατορθώνει, όπως ο Σύριζα) να εξαφανίσει τη μεσαία τάξη.
Μιλάμε για γενικές τάσεις. Λογικοί άνθρωποι υπάρχουν και στους πλούσιους και στους φτωχούς. Ομοίως, άνθρωποι με αίσθηση δικαιοσύνης και αμεροληψία. Μα, εν γένει, ο φτωχός θα κοιτάξει πώς να αποκτήσει πλούτο και ο πλούσιος πώς να διαφυλάξει τον δικό του. Έτσι, συχνά η λογική και δικαιοσύνη δεν θα κρατά ενωμένους τους πολίτες των δυο ακραίων τάξεων. Αυτοί εύκολα διαιρούνται σε φράξιες και αλληλομαχόμενες ομάδες.
Η μεσαία τάξη είναι η τάξη που δεν θα διαιρεθεί τόσο εύκολα. Ούτε θα επιχειρήσει ως τάξη να κυριαρχήσει επ’ αόριστο και να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα σε βάρος της σύνολης Πόλης. Ούτε θα καταπιέσει τις άλλες τάξεις. Οπωσδήποτε θα υπάρξουν περιπτώσεις ατόμων με προσωπικές φιλοδοξίες, μα αυτό το φαινόμενο απαντάται παντού. Εφόσον ο σκοπός της ορθής διακυβέρνησης είναι να προωθήσει το κοινό γενικό καλό της Πολιτείας, η μεσαία τάξη που δεν τρέφει αντιζηλία και μίσος προς τις άλλες είναι η πιο κατάλληλη για τον ρόλο.
Στην εποχή μας, δυστυχώς, η μεσαία τάξη επίσης δείχνει να έχει διαβρωθεί από ανέντιμα πάθη και οι πολιτικοί της εφορμώνται από φιλοδοξία και εξουσιολαγνεία ή αναρχοαριστερές ιδεοληψίες δικτατορίας.
Αυτό δεν ακυρώνει την ανάλυση του Αριστοτέλη. Μα κανείς πια δεν ενδιαφέρεται για τις επισημάνσεις του σοφού. Αυτό που φαίνεται να λείπει γενικά είναι η αναγνώριση της ίδιας της σοφίας μα και η αναγνώριση πως δεν είναι κτήμα των πολλών ανθρώπων. Οι πολλοί, όπως έλεγε ο Σωκράτης, σφάλλουν νομίζοντας πως κατέχουν τη σοφία, έτσι δεν μπορούν και δεν θέλουν να την αναγνωρίσουν στους λίγους άλλους που την έχουν.
