1. Όχι μόνο αριστεροί αλλά και δεξιοί (ό,τι κι αν σημαίνουν αυτές οι ετικέτες για τον καθένα μας) συνεχίζουν να φορτώνουν το φταίξιμο για το πανελλαδικό χρέος στις “αγορές” που δάνειζαν αφειδώς τις ελληνικές κυβερνήσεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τα συστημικά ελαττώματά της, στη Γερμανία ειδικότερα που θησαύριζε σε βάρος της Ελλάδας (υποβρύχια που γέρνουν κλπ), στους Σιωνιστές που μας στραγγαλίζουν (βλέπετε πχ αγορά βουνίσιου χωριού για διακοπές στη Μυτιλήνη από Ισραηλινούς), και, βέβαια, στις ΗΠΑ που, μέσω της CIA, έχουν τον δάκτυλόν τους παντού. Αυτή η προσπάθεια δεν οφείλεται σε καμιά αντικειμενική προσέγγιση, παρά τις χιλιάδες σελίδες με δήθεν δεδομένα και στατιστικές (κυρίως από εφημερίδες και όχι αξιόπιστες μελέτες σαν αυτές του ΟΟΣΑ ή του Bloomberg κλπ), αλλά στην έλλειψη παράδοσης προσωπικής ευθύνης, την οποία βρίσκουμε σε Αγγλοσαξονικές ή Σκανδιναβικές χώρες.
Αναμφισβήτητα, ο ξένος παράγων δεν μπορεί να αποκλειστεί ολότελα (τα γερμανικά υποβρύχια είχαν ελαττώματα), αλλά σε τελευταία ανάλυση την ευθύνη την έχει η κυβέρνηση που αποδέχεται προϊόντα ή πολιτικές πιέσεις και συνάπτει δάνεια.
Ακόμα κι Έλληνες οικονομολόγοι και ιστορικοί μας πληροφορούν πως από το 1821 κι έπειτα το Ελληνικό Κράτος βρισκόταν σε χρεοκοπία για περισσότερα χρόνια από οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα με 50% του χρόνου σε διάστημα δύο αιώνων, ενώ η Ρωσία έρχεται δεύτερη με 39%. (Για πλήρεις στατιστικές, C.M. Reinhart και K.S. Rogoff This Time is Different … Princeton NJ, Princeton University Press, 2009.) Υπήρξαν χρεοκοπίες το 1826 (δηλαδή ακόμα και στη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, καθώς οι οπλαρχηγοί και πολιτικοί τσακώνονταν μεταξύ τους), 1843, 1860, 1893 κλπ. Κι εδώ, αναμφίβολα, οι καλοθελητές θα μας πουν πως έφταιγαν τα δάχτυλα ξένων δυνάμεων. Ας πηδήξουμε δύο χιλιετίες με το Βυζάντιο και την Ελληνιστική Περίοδο, λοιπόν, κι ας προσγειωθούμε σε ένα επεισόδιο της κλασικής αρχαιότητας.
Γύρω στο 400 ο Διονύσιος (ο πρεσβύτερος) ήταν τύραννος-βασιλεύς στις Συρακούσες της Σικελίας. Αυτός ήταν που κάλεσε τον Πλάτωνα να τον συμβουλεύει στη διοίκηση της Πολιτείας: το πείραμα απέτυχε παταγωδώς, ο φιλόσοφος πουλήθηκε ως σκλάβος αλλά ευτυχώς αναγνωρίστηκε κι εξαγοράστηκε από τους μαθητές του. Ο Διονύσιος αυτός διατηρούσε πολυτελέστατη αυλή, έκανε πολεμικές επιχειρήσεις και χάριζε “άρτον και θεάματα” στις μάζες. Συνεπώς βρισκόταν σε έλλειψη χρημάτων ακατάπαυστα. Έχοντας δανειστεί από όλους όσους μπορούσε, έφθασε σε αδιέξοδο, σχεδόν. Διέταξε τότε όλους τους υπηκόους του να παραδώσουν στο ανάκτορο όλα τα χρήματά τους αλλιώς θα θανατώνονταν. Όταν μαζεύτηκαν οι δραχμές σε σωρούς νομισμάτων, σφραγίσθηκαν εκ νέου ως δίδραχμα και με αυτά ξεπλήρωσε τα χρέη του. Απλούστατο!
Δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε το θράσος και την πονηριά του τυράννου, αλλά μπορούμε άραγε κι εδώ να δούμε ξένο δάχτυλο; Στα νότια ήταν οι Λίβυοι και άλλοι Αφρικάνοι• στη δύση ζούσαν οι Κέλτες και Ιβηροί• στα βόρεια αναπτύσσονταν οι Λατίνοι σε βάρος των Ετρούσκων• στην ανατολή, βρίσκονταν άλλες Ελληνικές Πολιτείες και πιο πέρα οι Λεβαντίνοι (Παλαιστίνιοι, Καρχηδόνιοι, Πέρσες κλπ.)
Στην πραγματικότητα δεν χρειάστηκε ποτέ να ανακατευθούν ξένοι στην Ελλάδα, στους πολέμους και στα χρέη της: Η Αθήνα ενάντια στα Μέγαρα ή τα νησιά• η Σπάρτη ενάντια στη Στερεά Ελλάδα• οι Μακεδόνες του Φιλίππου ενάντια στους υπόλοιπους Έλληνες. Σε κάθε περίπτωση τα κατάφερναν άριστα μόνοι τους. Η σύγχρονη Ελλάδα κληρονόμησε ακέραιο αυτό το προτέρημα του αλληλοφαγωμού μαζί με τις συνήθειες σπατάλης, γραφειοκρατίας και ραγιαδισμού που αναπτύχθηκαν στο Βυζάντιο και την Οθωμανική Κατοχή.
Για να μην έχουμε παρανοήσεις, πολλά κράτη έχουν στο ενεργητικό τους χρεοκοπίες. Απλώς η Ελλάδα έχει τις περισσότερες στη σύγχρονη Ευρώπη και, βέβαια, μπορεί να επιδείξει καλές επιδόσεις στην αρχαιότητα, αφού έχει τις ρίζες της γύρω στο 1800 ΠΚΧ.
2. Αλλά και οι φίλοι μας στο Κλαμπ Μεντιτερανέ, εταίροι μας στην ΕΕ, για να πάρουμε ένα παράδειγμα, οι Ισπανοί, έχουν όμοια ένδοξη ιστορία με εμφύλιους σπαραγμούς και χρεοκοπίες που άρχισε στον 15ο αιώνα ΚΧ και συνέχισε στον 16ο με τους πολέμους του Καρόλου Ε και του Φιλίππου Β ως τη δικτατορία του Φράνκο και την πρόσφατη τραπεζική κρίση. Την ίδια εποχή περίπου το Ισπανικό νόμισμα, κομμένο στους τόνους ασημιού που οι κονκισταδόρες έστελναν από το Μεξικό και, κυρίως το Cerro Rico ‘πλούσιος λόφος’ του Περού, και βασισμένο στο thaler της Γερμανίας (από όπου και το σύγχρονο “δολάριο”), έγινε το πρώτο κοινό νόμισμα στην Ευρώπη. Αλλά τον ίδιο καιρό ακριβώς παρουσιάστηκε πληθωρισμός περίπου 2% το έτος, μέγεθος που για την εποχή ήταν τεράστιο, και η νομισματική αφθονία (περίπου 170 τόνοι ασημιού έπλεαν στη Σεβίλλη κάθε χρόνο) σχεδόν εξαφάνισε κάθε κίνητρο για παραγωγή ενώ ενδυνάμωσε μια ολιγοκρατία που εξουσίαζε όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις γης σε βάρος των μεγάλων μαζών και μιας πιο αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης.
Με την μετάβαση στη δημοκρατία και την είσοδο στην Ευρωζώνη, η Ισπανία έκανε θεαματικά οικονομικά άλματα προσθέτοντας στην ΕΕ 39% της σύνολης Ευρωπαϊκής ανάπτυξης! Αλλά ελλόχευαν σοβαροί κίνδυνοι στη μέθη της αναπτυξιακής άνθησης. Στα 20 έτη 1990-2009 οι αξίες ακινήτων επίσης αυξήθηκαν κατά το φανταστικό ποσοστό 80% και το 2006 ο πληθωρισμός ανέβαινε κατά 4%, το υψηλότερο μέγεθος στην Ευρωζώνη. Την ίδια χρονιά το έλλειμμα ήταν €67 δισ, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη και στον κόσμο μετά από αυτό των ΗΠΑ. Κι ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 2,6% ετησίως, η παραγωγικότητα, που μόνη μπορεί να στηρίξει την ευμάρεια, ήταν μόλις 0,2%, ενώ την ίδια περίοδο η Γερμανία είχε 0,8% και η Γαλλία 1,3% (ΔΝΤ Report on the Spanish Economy 2008, διαθέσιμο στο www.imf.org).
Το συνολικό χρέος της Ισπανίας αυξανόταν στη δεκαετία 1990 κατά 4,1% αλλά στα έτη 2000-2008 της Ευρωζώνης το ισπανικό χρέος αυξανόταν κατά 7,4%. Τα νοικοκυριά το 2000 είχαν χρέη 69% του διαθέσιμου εισοδήματός του αλλά το 2008 αυτά έφθασαν το 130%. Τα νοικοκυριά ήταν υπερχρεωμένα. Την ίδια εποχή στη Βρετανία ήταν μόλις 52% και στη Γερμανία αυτά έπεφταν! Το 2002 το σύνολο εξωτερικό δάνειο της Ισπανίας ήταν 35% του ΑΕΠ και το 2009 έγινε 95%! (Mckinsey Global Inst. Dept and Developing … 2010 στο www.mckinsey.com)
Η τραπεζική κρίση με τα ενυπόθηκα δάνεια που χτύπησε πρώτα τις ΗΠΑ (2008), μετά τη Βρετανία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, έφθασε και στην Ισπανία.
3. Σαν την Ισπανία και την Ελλάδα αναπτύχθηκε χρεωστικά η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ιταλία. Τα αποτελέσματα τα γνωρίζουμε πολύ καλά και δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε αναλυτικά το σταδιακό βύθισμα αυτών των χωρών στο χρέος.
Αξίζει όμως να εξετάσουμε συνοπτικά την ανάπτυξη της Γερμανίας. Σαν τον μυθικό φοίνικα, αυτή η χώρα αναδύθηκε από τις στάχτες του πολέμου τον οποίο οι δικοί της Εθνικοσοσιαλιστές Ναζί προκάλεσαν και από τον οποίο τιμωρήθηκε τελικά με πλήρη ερείπωση.
Λέγεται συχνά πως η χρεοκοπία στις περιφερειακές χώρες της ΕΕ είναι συστημική και πως οι χώρες του Βορρά (Αυστρία, Γερμανία, Ολλανδία, Φινλανδία) τις εκμεταλλεύονται ξεφορτώνοντας σε αυτές τα προϊόντα τους επικερδώς και προκαλώντας έτσι το εμπορικό έλλειμμά τους στο ισοζύγιο πληρωμών. Αυτή είναι μια μάλλον ανόητη αντίληψη, πολύ προσφιλής κυρίως στους αναρχοσταλινικούς μαρξιστές του παραλογισμού, διότι ούτε η Αυστρία ούτε η Φινλανδία έχουν τεράστιες βιομηχανίες ή χρηματοπιστωτικές ή εμπορικές επιχειρήσεις για να “εκμεταλλευτούν” τις αδύναμες χώρες της περιφέρειας. Αντίθετα, και η Ισπανία και η Ιταλία έχουν μεγαλύτερες βιομηχανίες και ισχυρότερες οικονομίες από την Αυστρία και τη Φινλανδία.
Ο λόγος που οι τέσσερις βόρειες χώρες δεν χρεοκόπησαν αλλά, αντίθετα, στηρίζουν την Ευρωζώνη και τις χρεοκοπημένες χώρες με συνεχείς γενναίες προσφορές (δίνοντας δάνεια με χαμηλότερο επιτόκιο από εκείνο που οι ίδιες δανείζονται), είναι πως τήρησαν τους όρους της συμφωνίας του Μάαστριχτ. Η δημοσιονομική πολιτική τους δεν επιδόθηκε ποτέ στην οποιαδήποτε ενθάρρυνση της ξέφρενης κατανάλωσης και του εύκολου πλουτισμού με δανεικά πληθωριστικά λεφτά, αλλά ακολούθησε ένα σχετικά συνετό μείγμα ανάπτυξης και λιτότητας. Ας πάρουμε το παράδειγμα της Γερμανίας.
4. Σε μια ομιλία της στη Στουτγάρδη η Καγκελάριος κα Μέρκελ τόνισε την αρετή Verentwortung ‘υπευθυνότητα’ και προειδοποίησε ότι «Δεν μπορείς μακροπρόθεσμα να ζεις πέρα από το εισόδημά σου» (New York Times 4/5/10 ‘The Greek Crisis: a Window on German Psyche’).
Όλοι εκθείαζαν το Wirtschaftswunder ‘το οικονομικό θαύμα’ της σχετικά γρήγορης οικονομικής ανάκαμψης στη μεταπολεμική (Δυτική) Γερμανία. Αυτό οφειλόταν αρχικά στην γενναιόδωρη βοήθεια του Σχεδίου Marshall, μετά στην πολιτική ενός σταθερού νομίσματος δίχως πληθωριστικές εξάρσεις, στη σύνεση των Καγκελαρίων Αdenauer, Brandt, Schmidt και Kohl και στην Κεντρική Τράπεζα.
Οι Σύμμαχοι ίδρυσαν την Bank Deutscher Länder το 1948 η οποία έκοψε το νέο Deutschermark και το 1957 έγινε η Bundesbank. Μέχρι το 1971 που καταργήθηκε το σύστημα νομισματικών ισοτιμιών Bretton Woods, η Βρετανία υποτίμησε τη στερλίνα, η Γαλλία το φράγκο και η Ιταλία τη δική της λίρα. Όμως η Bundesbank, πάντα ανεξάρτητη από την κυβέρνηση, όχι μόνο κράτησε σταθερό το μάρκο της, αλλά, καθώς η γερμανική οικονομία αναπτυσσόταν και αποκτούσε μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα, το υπερτίμησε κόντρα στο δολάριο. Στη δεκαετία 1970 και αρχές της δεκαετίας 1980 οπότε η Βρετανία και άλλες Χώρες της Ευρώπης είχαν πληθωρισμό έως και 20% ετησίως, η Bundesbank κράτησε σταθερή την παροχή νομίσματος και ο γερμανικός πληθωρισμός στα χρόνια 1971-1979 ήταν 4,9% και το 1980-1991 μειώθηκε στο 2,1%.
Στην περίοδο 1960-1998 το δολάριο ΗΠΑ διατήρησε κάτι λιγότερο από 20% της αξίας του (ομοίως το Καναδέζικο δολάριο και το ιαπωνικό γεν), το φράγκο Γαλλίας 13%, η Βρετανική στερλίνα 8.5% και η λίρα Ιταλίας μόλις 6%, αλλά το μάρκο κράτησε 30% της αξίας του. (Opting out of the Great Inflation … European Central Βank 2009, διαθέσιμο στο www.ecb.int). Επίσης A. Walters ‘The Most Powerful Bank: Inside Germany’s Bundesbank στο The National Interest, Άνοιξη τεύχος 1994).
Το απλό γεγονός είναι πως ενώ το συνολικό χρέος στα χρόνια 2000-2008 αυξήθηκε στις ΗΠΑ κατά 70%, στην Ισπανία 150% και στη Βρετανία 157%, στη Γερμανία μόλις 7%! Μετά την Κίνα με τους χαμηλά αμοιβόμενες εργάτες και τα φθηνά καταναλωτικά αγαθά της, η μεγαλύτερη εξαγωγέας είναι η Γερμανία η οποία παράγει τα ακριβά αλλά αξιόπιστα κεφαλαιακά αγαθά στις ανερχόμενες οικονομίες των BRIC χωρών (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα – και τελευταία Νότια Αφρική). (Mckinsey Debt and Developing … νωρίτερα στην §2, τέλος.)
Στον προϋπολογισμό της ΕΕ η Γερμανία συνεισφέρει το μεγαλύτερο ποσοστό 21%, ενώ η δεύτερη χώρα, Γαλλία, 16%. Όσο για τα κονδύλια που εισέπραττε, αυτά ήταν όμοια με εκείνα της Ιταλίας, δηλαδή 11,4% της συνολικής δαπάνης για την Ευρωζώνη, ποσοστό πολύ μικρότερο της Γαλλίας και άλλων επιδοτούμενων χωρών. Mε άλλα απλούστερα λόγια, η Γερμανία πληρώνει τους χοντρούς λογαριασμούς.
5. Ας στραφούμε τώρα και στο ελληνικό «οικονομικό θαύμα».
Όπως η Γερμανία και η μη-κομμουνιστική Ευρώπη, έτσι και η Ελλάδα πήρε μεγάλη βοήθεια από το Σχέδιο Marshall – και στρατιωτική βοήθεια ενάντια στους συμμορίτες του Ζαχαριάδη στον αιματηρό Εμφύλιο. Ελάχιστα χρήματα δαπανήθηκαν για υποδομές (δρόμους, λιμάνια, υπηρεσίες κλπ) και ανάπτυξη της βιομηχανίας• το μεγαλύτερο μέρος πήγε σε διεφθαρμένους πολιτικούς κι επιχειρηματίες που αγόραζαν κότερα κι έχτιζαν βίλες.
Ακολούθησε η φαυλότητα της «δεκαετίας των εργολάβων» που έκαναν την Αθήνα τσιμεντούπολη με τις ευλογίες του Παλατιού και των διεφθαρμένων πολιτικών πάλι.
Την ίδια εποχή περίπου ο Κ. Καραμανλής προώθησε το λεγόμενο «Ευρωπαϊκό Πεπρωμένο» της χώρας. Αυτό και το κοπάδι των αρπακτικών που, δυστυχώς, τον περιστοίχιζαν, νόμιζαν πως αρκούσε να υπογράψουμε μια συνθήκη (όπερ κι έγινε το 1962) και να εισπράξουμε επιδοτήσεις (που έφθασαν τα $300 εκμ) από την ΕΕ (1962-1972) και θα γινόμασταν Ευρωπαίοι. Το ότι χρειαζόντουσαν δεκαετίες εκπαίδευσης και να παρατήσουμε τη διαφθορά, το παρακράτος, τα νταηλίκια, τους αμανέδες και τις κούφιες κοσμικότητες του νεοπλουτισμού, δεν έμοιαζε τότε να ενδιαφέρει.
Στη δεκαετία 1960 άλλαζαν ριζικά οι χώρες της μη-κομμουνιστικής Ευρώπης, αναπτύσσοντας τις χρηματοπιστωτικές λειτουργίες, τις εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες και τη γενικότερη παραγωγικότητα. Όμως στην Ελλάδα αναπτυσσόταν ένα παρακράτος, συνεχίζονταν οι πολιτικές φαγωμάρες με τα απόνερα του Εμφυλίου, οι φιλόδοξοι κομματάρχες (Καραμανλής, Παπανδρέου Γ. κλπ) τσακώνονταν μεταξύ τους και μετά, με το πεισματικά παρεμβατικό Παλάτι. Το 1967 ήρθαν οι Κολονέλοι κι έβαλαν το ρολόι της προόδου όχι μια ώρα αλλά δύο δεκαετίες πίσω με νόμους απίστευτους: το μακρύ μαλλί στους άνδρες απαγορεύθηκε• τα τραγούδια του Θεοδωράκη, Λοΐζου κλπ αντικαταστάθηκαν από στρατιωτικά εμβατήρια και παιάνες• ο τύπος λογοκρινόταν όπως και τα βιβλία και οι ταινίες.
Ήδη από το τέλος της δεκαετίας 1960 και οπωσδήποτε στις αρχές της δεκαετίας 1970, ο τουρισμός αναπτυσσόταν ραγδαία καθώς οι νέοπλουτοι Ευρωπαίοι (Σκανδιναβοί, Γερμανοί, Βρετανοί κλπ) έσπευδαν σε σμήνη και κοπάδια να περάσουν τις διακοπές τους στην Ισπανία και στη sunny Greece ‘ηλιόλουστη Ελλάδα’. Έτσι χτίζονταν πολλές ξενοδοχειακές μονάδες. Η ναυτιλία επίσης πήγαινε καλά. Αλλά ακόμα κι αυτή την οικονομική πρόοδο οι Κολονέλοι κατάφεραν να την εκτροχιάσουν: το 1973 ο πληθωρισμός έτρεχε στο 30% (ενώ σε δυο-τρεις μόνο χώρες της Ευρώπης μόλις και ακουμπούσε το 20%) και η οικονομία είχε ερειπωθεί.
Το 1974 επανήλθε ο Κ. Καραμανλής ο οποίος έλεγε πως είχε μελετήσει βαθύτερα τους «κλασικούς». Ο μουσικοσυνθέτης Θεοδωράκης διέδιδε το ανόητο σύνθημα «Καραμανλής ή τανκς»! Δεν υπήρχε καμιά περίπτωση μετά την πτώση της χούντας να επανέλθει στρατιωτικό καθεστώς και το τι αποκόμισε ο Καραμανλής από τους κλασικούς είναι πολύ παράξενο. Οπωσδήποτε το πολίτευμα έγινε δημοκρατικό και προωθήθηκε η είσοδός μας στην ΕΕ. Αλλά ταυτόχρονα, επανήλθε το προχουντικό πελατειακό (παρα-)κράτος με τους διεφθαρμένους πολιτικούς και η δήθεν συντηρητική (νέο-)φιλελεύθερη κυβέρνηση του Καραμανλή προχώρησε σε μαζικές κρατικοποιήσεις (“Μείωση Κράτους Στ’, §4“). Κανείς κλασικός δεν πρότεινε κρατικοποιήσεις• ακόμα και ο ίδιος ο Μαρξ πρέσβευε την τελική διάλυση του κράτους.
Μετά, το 1981 ήρθε μια ακόμα πιο καταστροφική κυβέρνηση με τον Ανδρέα και το εγκληματικό ΠΑΣΟΚ. Αμέσως ο «αείμνηστος» (!) ανέβασε τις απολαβές και τις συντάξεις άσχετα με την παραγωγικότητα. Οι συντεχνίες ενδυναμώθηκαν με πασόκους. Οι κρατικοελεγχόμενες τράπεζες στήριζαν οργανισμούς, ιδρύματα κι επιχειρήσεις που δεν είχαν κέρδη ούτε παρήγαγαν τίποτα. Το 1980 το κράτος ήλεγχε το 30% του ΑΕΠ αλλά το 1990 έφθασε στο 45% – η μεγαλύτερη διεύρυνση κράτους που σημειώθηκε ποτέ στην ΕΕ. Μετά το 1985 ο πληθωρισμός έτρεχε στο 25% και υπήρχε απτός κίνδυνος χρεοκοπίας. Η κυβέρνηση τότε αναγκάστηκε να πάρει μερικά αυστηρά μέτρα. Οι φόροι αυξήθηκαν και μπήκαν έλεγχοι στις αυξήσεις τιμών και μισθών. Οι εισαγωγείς αναγκάζονταν να καταθέσουν 40-80% της αξίας των εισαγωγών τους στην Τράπεζα της Ελλάδας – κι αυτό φυσικά αποθάρρυνε κάθε εισαγωγή. Η δραχμή υποτιμήθηκε κατά 15%.
Η ΕΕ έστειλε ένα δάνειο για να διασώσει την καταρρέουσα οικονομία, αλλά δεν έγινε καμιά μεταρρύθμιση στην παλαβή σοσιαλιστική διακυβέρνηση με το υπερτροφικό Δημόσιο, τη διαφθορά και τα συνδικάτα. Το 1994 το δημόσιο χρέος έφθασε στο 110% του ΑΕΠ (αυτό μειώθηκε αργότερα για λίγο) και ο πληθωρισμός βρισκόταν στο 10,8%. Εκείνα τα χρόνια οι κερδοσκοπικές αγορές έκαναν επίθεση στη δραχμή και η ΤτΕ ξόδεψε πολλά δισεκατομμύρια ξένου συναλλάγματος για να στηρίξει το ετοιμόρροπο νόμισμα. Το 1997 ξόδεψε 2,5 δις και σε κάποιο στάδιο ανέβασε το επιτόκιο από 10 σε 15% για να σταματήσει την ελεύθερη πτώση της δραχμής.
Το 1990 οι φόροι αποτελούσαν 34,5% του ΑΕΠ, ένα σχετικά χαμηλό ικανοποιητικό ποσοστό. Το 1995 ανέβηκαν στο 40% και το 2004 στο 44%. Αλλά οι δημόσιες δαπάνες ήταν 50% του ΑΕΠ: δηλαδή το κράτος ζούσε πέρα από το εισόδημά του και όντως δανειζόταν, παρά τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, που είχαν φθάσει τα €360 δισ.
Το 2004 το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ήταν στο 102% του ΑΕΠ.
Ποιος ξένος δάχτυλος άραγε υποκινούσε τον μέγα λαϊκό ηγέτη Ανδρέα και τους διαδόχους του να ξοδεύουν περισσότερα από όσα εισέπρατταν;
Κανένας, φυσικά. Μόνο η άγνοια, η αλαζονεία και η απληστία, των ίδιων και των πελατών τους.
