1. Ναι, η παιδεία ξεκινά με την κύηση.
Η ιδέα έχει διατυπωθεί από πολλούς γνωστικούς στο παρελθόν – ανάμεσά τους και ο Πλάτων. Και είναι ορθότατη.
Ας συλλογιστούμε. Μια εγκυμονούσα καπνίζει, πίνει ουίσκι συχνά και ξενυχτά σε ντίσκο ή σκυλάδικα. Ή, ακόμα χειρότερα, παίρνει τακτικά ναρκωτικές ουσίες. Τι σόι παιδί θα γεννηθεί – αν γεννηθεί σώο;
Μια άλλη δεν κάνει τέτοια, τρώει τη θρεπτική τροφή της Μεσογειακής δίαιτας, διαβάζει κλασικά έργα, ακούει την καλύτερη κλασική μουσική και ησυχάζει όσο μπορεί. Αν δεν υπάρχουν κληρονομικές ασθένειες στην οικογένεια, δεν θα γεννηθεί ένα υγιέστατο βρέφος;
Μπορεί το υγιές βρέφος να μην είναι εξαιρετικά έξυπνο ή ταλαντούχο. Αλλά τουλάχιστον έχει κάποια πλεονεκτήματα: δεν έχει σωματική βλάβη και ο νους του θα λειτουργεί κανονικά.
Το άλλο θα γεννηθεί με οδυνηρούς περιορισμούς. Αν δεν είναι σακατεμένο, στο αίμα του θα τρέχουν δηλητηριώδεις ουσίες που θα επιδρούν στις εγκεφαλικές του λειτουργίες και θα εμποδίσουν μια απρόσκοπτη ανάπτυξη των νοητικών δυνάμεων. Συχνά ο νους τέτοιων παιδιών λειτουργεί πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο.
2. Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω το σοβαρό θέμα της κληρονομικότητας.
Υπάρχει διάχυτη εντύπωση πως τα παιδιά κληρονομούν από την οικογένεια όχι μόνο σωματικά χαρακτηριστικά (μαλλιά, μάτια, μύτη κλπ ή αρρώστιες) μα και νοητικές ικανότητες.
Όμως η νοητική/πνευματική κληρονομικότητα μένει αναπόδεικτη. Τα παιδιά πολλών ιδιοφυών ή ταλαντούχων γονιών δεν γεννήθηκαν με την ίδια ικανότητα (π.χ Σωκράτης, Σαίξπηρ, Μότσαρτ, Πικάσο).
Τα παιδιά δεν κληρονομούν ούτε καν εκφράσεις προσώπου, πόζες και συνήθειες. Αυτό φαίνεται από πολλές περιπτώσεις όπου, όταν τα παιδιά από βρεφική ηλικία μεγαλώνουν μακριά από τους γονείς, εκδηλώνουν εκφράσεις κλπ που έχουν τα άτομα που τα ανέθρεψαν.
Τέτοιες περιπτώσεις υπαινίσσονται μίμηση
3. Το ότι τα παιδιά εκδηλώνουν εκφράσεις ή παίρνουν πόζες που έχουν οι γονείς τους (συνήθως κορίτσια της μητέρας και αγόρια του πατέρα) οφείλεται στη μίμηση.
Είναι φανερό πως όλοι γεννιόμαστε με την ικανότητα μίμησης. Μερικά παιδιά μιμούνται πολλά, άλλα μιμούνται λίγα ή καθόλου.
Η μιμητική ικανότητα παίζει σπουδαίο ρόλο στην εκπαίδευση και ανάπτυξη. Διότι είναι μέσω μίμησης που μαθαίνουμε να ορθωνόμαστε και να περπατάμε, να μιλάμε, να καυγαδίζουμε, ακόμα και να θυμώνουμε ή να θλιβόμαστε.
Αυτά και πολλά άλλα τα μιμούμαστε στα μικράτα μας από τους ανθρώπους, συνήθως γονείς και άλλους συγγενείς, από το στενό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε.
Ελάχιστοι γονείς γνωρίζουν αυτό το γεγονός κι έτσι δεν φροντίζουν να δίνουν όσο το δυνατόν καλύτερο παράδειγμα εσωτερικής διάθεσης κι εξωτερικής συμπεριφοράς. Οι περισσότεροι ζούνε σε άγνοια κι έτσι δεν προσέχουν αλλά εκδηλώνουν ανάρμοστη συμπεριφορά με τις γνωστές αρνητικές διαθέσεις – ανία, ζήλεια, μίσος, οργή κλπ.
4. Ας αφήσουμε αυτή την άποψη για την ώρα για να κοιτάξουμε μια άλλη πλευρά που επίσης χρειάζεται ξεκαθάρισμα.
Είναι φανερό πως γεννιόμαστε με ορισμένες ιδιότητες και τάσεις. Σε περιπτώσεις ιδιοφυίας όπως ο Μότσαρτ, που πολύ μικρός εκδηλώνει μεγάλη οικειότητα με τη μουσική, το παιδί φέρνει ένα ήδη ανεπτυγμένο ταλέντο.
Πώς γίνεται;
Ο Χριστιανισμός δεν προσφέρει καμιά ικανοποιητική εξήγηση. Το ότι, όπως λέγεται, είναι θέλημα Θεού κι εμείς δεν μπορούμε να καταλάβουμε ακούγεται μάλλον σαν υπεκφυγή ή λόγος κενός που πάει να καλύψει άγνοια. (Πολύ περισσότερο σε περιπτώσεις σοβαρών αδυναμιών ή πρόωρων θανάτων.)
Ανατολικές παραδόσεις όπως ο Βουδισμός ή η Βεδική Παράδοση πρεσβεύουν τη μετενσωμάτωση (μετενσάρκωση, επαναγέννηση) εξηγώντας πως το ταλέντο είναι καρπός προσπάθειας, εξάσκησης και ανάπτυξης σε προηγούμενες ενσωματώσεις. Και αυτό ακούγεται πιο λογικό, έστω κι αν δεν καταλαβαίνουμε πως γίνεται.
5. Κάθε παιδί γεννιέται φέρνοντας στη φύση του ένα απόθεμα καλών αλλά και κακών ιδιοτήτων. Διότι εκτός από τάλαντα ή δεξιότητες φέρνει και αδυναμίες ή κακίες – γκρίνια, επιθετικότητα, λαιμαργία, τεμπελιά, φόβο κλπ.
Το μείγμα θετικών και αρνητικών ιδιοτήτων είναι η ψυχική ιδιοσυγκρασία του. Μέσω αυτής επιλέγει και υιοθετεί διάφορα στοιχεία από το περιβάλλον. Στη νεαρή ηλικία ο τρόπος είναι κυρίως η μίμηση.
Είναι και οι νουθεσίες από τους γονείς, οι σκόπιμες οδηγίες: κάνε αυτό ή το άλλο, μη λες ψέματα, πρόσεχε να μην κάνεις ζημιά κλπ. Μερικές τις υιοθετεί το παιδί, τροποποιημένες συνήθως ή με δικούς του όρους. (Αν πάει νηπιαγωγείο θα πάρει στοιχεία και από εκεί).
Έτσι σχηματίζεται η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας του, προτού πάει στο Δημοτικό. Και καθοριστικά είναι τα 3-4 πρώτα χρόνια του.
Πολλά θα εξαρτηθούν από την ανατροφή – τι παραστάσεις και συμπεριφορές, τι νουθεσίες και πειθαρχίες θα δώσουν οι γονείς.
Ελάχιστοι γονείς δίνουν τον απαραίτητο χρόνο στην ορθή ανατροφή των παιδιών. Δεν γνωρίζουν πολλά ούτως ή άλλως και προτιμούν άλλες απασχολήσεις.
