Επιστολή του Μαρσίλιο Φιτσίνο* στους Ottone Niccolini και Benedetto d’ Arezzo, νομικούς, και Pierο de Pazzi και Bernardo Giugni, ιππότες.
Με πείσατε να μεταφράσω το έργο του Πλάτωνα Νόμοι στα Λατινικά και ο μεγάλος Κόσιμο με ενθάρρυνε στην ίδια εργασία. Αυτό το έκανα ήδη, και μάλιστα με μεγάλη προθυμία, διότι συλλογίστηκα ότι η Πολιτεία χρειάζεται άριστους νομικούς περισσότερο από καλούς εμπόρους και γιατρούς. Στον, ίδιο βαθμό που ο Μίνως ευεργέτησε τους Έλληνες περισσότερο από τον Γαληνό1, έτσι και η ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα ή το πνεύμα, και η αιώνια ζωή από τα εγκόσμια. Το εμπόριο πράγματι φαίνεται να είναι το σώμα της Πολιτείας, η ιατρική το πνεύμα και ο νόμος η ψυχή. Παρότι όμως φαίνονται να υπάρχουν πολλοί νόμοι στην Πολιτεία, ωστόσο δεν υπάρχουν πολλές ψυχές. Όπως πολλές τέχνες και πολλά επίπεδα πολιτών δεν σχηματίζουν πολλές πολιτείες αλλά μόνο μια, εφόσον κινούνται προς τον ίδιο σκοπό σύμφωνα με κοινές αρχές, έτσι μπορούν να υπάρχουν πολλές υπουργικές διατάξεις αλλά μόνο ένα πολιτειακό δίκαιο. Αυτός είναι ο γενικός κανόνας για μια ζωή δικαιοσύνης που οδηγεί στην ευτυχία του λαού. Ο Θεός και η φύση μας προετοιμάζουν για τούτο το δίκαιο, κανονισμοί μας καθοδηγούν προς αυτό, και τελικά μόνο ο Θεός μας κάνει να συμμορφωνόμαστε προς αυτό. Από τον θεϊκό νόμο εκπηγάζει ο νόμος των αστερισμών καθώς και ο νόμος των ανθρώπων2. Γι’ αυτό όλοι οι νομοθέτες, εν μέρει πιθηκίζοντας, αντέγραψαν τον Μωυσή, τον αυθεντικότερο συγγραφέα του θεϊκού νόμου. Αναγκασμένοι από την αλήθεια, δεν ξέρω ακριβώς πώς, όλοι έχουν δηλώσει ότι δέχτηκαν τους νόμους από τον Θεό σε διάφορες μορφές: ο ΄Οσιρις, ο νομοθέτης των Αιγυπτίων, από τον Μερκούριο· ο Ζωροάστρης των Αριμασπίων3 από το μεγάλο Αγαθό Πνεύμα· ο Ζαμόλξις των Σκύθων από τη Βέστα· ο Μίνως της Κρήτης και ο Σόλων ο Αθηναίος από τον Δία· ο Λυκούργος της Σπάρτης από τον Απόλλωνα· ο Νούμα ο Βασιλέας της ρώμης από τη νύμφη Εγέρια· ο Μωάμεθ των Αράβων από τον αρχάγγελο Γαβριήλ. Ο δικός μας Πλάτωνας πήρε το πλαίσιο για τα έργα του περί Νόμου από τον Θεό, τον όποιο διακήρυξε οικουμενικό νομοθέτη για όλους τους νόμους. Αυτό το επιβεβαίωσε και στον διάλογο Πρωταγόρας4, λέγοντας ότι όλες οι τέχνες που συμβάλλουν στη συντήρηση του βίου μεταβιβάστηκαν σε μας από τον Προμηθέα, δηλαδή από την πρόνοια του ανθρώπου. Αλλά ο νόμος του ενάρετου και ευτυχισμένου βίου δόθηκε μέσω του Ερμή, που είναι αγγελική έμπνευση, από τον Δία, που είναι η Θεία Πρόνοια.
Καλοί μου φίλοι, δεν μπορώ να μη θαυμάζω τη δύναμη του νόμου. Διότι η τάξη και η αρμονία του νόμου είναι αναγκαίες στα στοιχεία του σύμπαντος, στα λεπτά στοιχεία του ανθρώπινου οργανισμού, στη ζωή των ζώων, αλλά και στη φωλιά κακοποιών – διότι ακόμα και αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί χωρίς κάποια οργάνωση και τάξη. Αλλά τι θα πούμε γι’ αυτό; Θα πούμε, ότι έστω και αν στα κατώτερα πλάσματα δεν υπάρχει άλλη αρετή, ωστόσο ακόμα και εδώ δεν λείπουν ο νόμος και η δικαιοσύνη που τιμωρούν τους κακούς όπως τους αξίζει. Επιπλέον, παρότι στους μακάριους αγίους δεν είναι αναγκαίες πλέον εκείνες οι ηθικές αρετές, που, στους κοινούς θνητούς, συμβάλλουν στο γαλήνεμα της ταραχής του σώματος και των αισθήσεων (από την οποία έχουν λυτρωθεί όσοι απολαμβάνουν τη μακάρια ζωή), εντούτοις ο νόμος και η δικαιοσύνη ακμάζουν ανάμεσά τους, προστατεύοντάς τους και αποδίδοντας στον καθένα την αιώνια ανταμοιβή του ανάλογα με την αξία του.
1. Ό Κλαύδιος Γαληνός έζησε στον δεύτερο μ.Χ. αιώνα κυρίως στο Πέργαμο. Συνεχίζοντας στην παράδοση του ‘Ιπποκράτη, έγινε η μεγαλύτερη ιατρική αυθεντία μέχρι την Αναγέννηση όχι μόνο στο Βυζάντιο και τη δυτική Ευρώπη αλλά και στον Αραβικό κόσμο,
2. Πλάτωνα Νόμοι Ι. 624 (κυρίως η αρχική παράγραφος A).
3. Αρχαίοι Ίνδο-Πέρσες.
4. 320 D και συνέχεια για τον μύθο του Προμηθέα.
