1. Ο Σουμπουτάι γεννήθηκε το 1175 στο έθνος Uriankhai ‘λαός των ταράνδων’, που ζούσαν στη δασική Σιβηρία, όχι όπως οι Μογγόλοι της στέπας στα νότια. Συνεπώς άργησε να μάθει τη δεξιότητα του καβαλάρη και οι άλλοι τον θεώρησαν «ξένο».
Ο πατέρας του Jarchiqulai μπορεί να ήταν σιδεράς μα, προμήθευε τρόφιμα στον Temuzin που σύντομα θα γινόταν ο γνωστός Τζένγκις Χαν. Ο Σουμπουτάι ήταν λοιπόν κοινής χαμηλής καταγωγής. Κατατάχθηκε στα 14 στον στρατό και η γρήγορη άνοδός του δείχνει πως στους Μογγόλους επικρατούσε αξιοκρατία.
Στα 24 του ήδη διοικούσε ως στρατηγός μια από τις 4 μεγάλες μονάδες της οπισθοφυλακής. Έγινε ένα από τα 4 «σκυλιά του πολέμου» του Τεμουζίν. Τα άλλα 3 ήταν ο Jebe με τον οποίο ο Σουμπουτάι υπηρέτησε στην εκστρατεία της Κίνας 1211, ο Jelme, ο μεγαλύτερος αδελφός του Σουμπουτάι, και ο Kublai (άλλος από τον μεγάλο Kublai Khan).
2. Πολλά ήταν τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούσε αυτός ο ανορθόδοξος και καταπληκτικός στρατηλάτης ο οποίος έμεινε άγνωστος για 800 έτη ως τα μισά του 20ου αιώνα. Στις τακτικές που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο άρθρο για τον Σουμπουτάι, ας προσθέσουμε τα παραπετάσματα καπνού που εμπόδιζαν τους εχθρούς να βλέπουν τις κινήσεις των δικών του ανδρών. Αξιοζήλευτη ήταν η δεξιότητά του να διοικεί μεγάλες μονάδες σε διαφορετικά στρατόπεδα μάχης 500 ή και 1.000 χλμ. μακριά: αυτή φάνηκε καθαρά στις μάχες του με τους Ρώσους, Πολωνούς και Ούγγρους. Η άλλη μεγάλη δεξιότητα του ήταν να διαιρεί τον αντίπαλο, να έλκει τη μια μοίρα μακριά, να την καταστρέφει και μετά, γοργά, να επιτίθεται στην άλλη.
O Lidell Hart, θεωρητικός στρατηγικής, ανάλυσε τις τακτικές του Σουμπουτάι στο βιβλίο του Great Captains Unveiled (1927). Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί δεν έδωσαν σημασία στον Σουμπουτάι, μα τον μελέτησαν οι Γερμανοί και οι στρατηγοί των τεθωρακισμένων (Guderian, Rommel, Balck) που εφάρμοσαν τη στρατηγική του – όπως και οι Ρώσοι που χρησιμοποίησαν συχνά παραπετάσματα καπνού.
3. Η εισβολή στην Ευρώπη 1241–42 είχε 5 κατευθύνσεις με τους βοηθούς διοικητές του Σουμπουτάι. Οι Kaidu και Orda Χαν λεηλατούσαν τη βόρεια Πολωνία. Ο Baidar επιτέθηκε στη νότια. Ο Shiban εισέβαλε στο τραχύ πεδίο της βόρειας Ουγγαρίας, ενώ οι Σουμπουτάι και Batu στην κεντρική. Ο Guyuk, γιος του Ογκοντάι και μελλοντικός Χαν, προέλασε μέσα στην Τρανσυλβανία (=Ρουμανία).
Ο Ούγγρος βασιλιάς Μπέλα Δ΄ είχε, όπως νόμιζε, φράξει τους δρόμους και τα περάσματα μέσα από τα Καρπάθια όρη με κορμούς δέντρων, βαθιά χαντάκια, βράχια και παγίδες διάφορες, μα ο Σουμπουτάι είχε μια μονάδα ειδικευμένη στον καθαρισμό εμποδίων και κατόρθωσε να διανύει μέσα στον πυκνό χιόνι 100 χλμ. τη μέρα. Στον Σουμπουτάι άρεσε η εισβολή και μάχη στον χειμώνα, που οι άλλοι δεν συνήθιζαν και δεν περίμεναν λόγω δυσκολιών.
Η ταχύτητα της προέλασης των Μογγόλων εμπόδισε πολύ αποτελεσματικά τη σύναψη ενός μεγάλου στρατού από Ούγγρους, Πολωνούς και Γερμανούς, ώστε να αντιμετωπίσουν σθεναρά τους Μογγόλους.
4. Η εκστρατεία στην Πολωνία ήταν σύντομη και καταστροφική. Οι Μογγόλοι κέρδισαν τη μια μάχη μετά την άλλη τον Μάρτιο 1241 και στις 9 Απριλίου στο Leignitz εξόντωσαν τον στρατό του Δούκα Ερρίκου Β΄, ενώ ο ξάδελφός του Wencelas της Βοημίας με 50.000 άντρες ήταν μόλις μια μέρα μακριά. Μετά τη σφαγή των Πολωνών ο Wencelas κρύφτηκε φοβισμένος σε ένα κάστρο.
Στο μεταξύ στην Ουγγαρία οι Μογγόλοι είχαν μέσα στον Μάρτιο αποδεκατίσει τον ένα στρατό μετά τον άλλο στην Τρανσυλβανία, Μολδαβία και Βλαχία.
Ο Μπάτου εισέβαλε από τα βορειοδυτικά μα δεν επιτέθηκε. Αντίθετα οι Μογγόλοι αποφάσισαν να υποχωρήσουν στον ποταμό Sajo και τράβηξαν έτσι τους Ούγγρους πιο μακριά από τη βάση τους στο Pest. Ο βασιλιάς Μπέλα δεν ξεγελάστηκε και δεν επιτέθηκε στους εχθρούς στη δασώδη περιοχή. Μα στην πεδιάδα Mohi έμεινε εκτεθειμένος με τον στρατό του σε ανοιχτό χώρο. Με τους τοξότες του εμπόδιζε την προέλαση των Μογγόλων μέσω της μοναδικής γέφυρας και γνώριζε πως το ποτάμι ήταν πολύ βαθύ για να το περάσουν σε άλλα κοντινά σημεία.
5. Ήταν 10 Απριλίου 1241 μια μέρα μετά την οριστική ήττα των Πολωνών.
Οι Ούγγροι τοξότες όντως αποδεκάτιζαν τους Μογγόλους που επιχειρούσαν να περάσουν τη γέφυρα. Την επομένη ο Σουμπουτάι χρησιμοποίησε τους καταπέλτες του (ως βαρύ πυροβολικό!) και διέλυσε τους τοξότες. Τη νύχτα ο ίδιος επέβλεψε τους μηχανικούς του που έφτιαξαν πρόχειρο γεφύρωμα πιο κάτω στο ποτάμι και μια μεγάλη μονάδα πέρασε και πλευροκόπησε τους Ούγγρους. Οι Μογγόλοι τώρα τους περικύκλωσαν αφήνοντας όμως ένα άνοιγμα για να δραπετεύουν οι πανικόβλητοι Ούγγροι πολεμιστές. Το οποίο και έγινε. Μα οι Μογγόλοι τοξότες τώρα τους σκότωναν έναν – έναν καθώς έφευγαν.
Πάνω από 10.000 σφαγιάστηκαν και ο ουγγρικός στρατός καταστράφηκε ολοκληρωτικά.
6. Ο Σουμπουτάι έκανε πάνω από 60 εκστρατείες και αν έχανε μια μάχη, ξαναγύριζε σύντομα και κέρδιζε. Ακόμα και όταν κέρδιζε κι έκαιγε ή κατεδάφιζε μια πόλη, έφευγε μα ξαναγύριζε την επομένη να εξοντώσει όσους (νόμιζαν πως) είχαν γλιτώσει!
Το 1246 – 47 διοίκησε την εκστρατεία ενάντια στη Δυναστεία Song στην Κίνα. Το επόμενο έτος 1248 πέθανε 72 ετών απολαμβάνοντας τον σεβασμό των Μογγόλων ως ένας μεγάλος baghatur ‘γενναίος ιππότης, ήρωας’!
Τώρα πια θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηγός στην Ιστορία.
