Ισ312: Υπήρξε ο Kṛṣṇa της Bhagavad Gῑtā;

Ο Śrī Kṛṣṇa (Shree Krishna) υπάρχει ως ήρωας, σοφός βασιλιάς κι ενσάρκωση του θεού Viṣṇu (Vishnu) στο μεγάλο επικό της Ινδίας Mahābhārata (= ελλ. Μαχαβαράτα!), στο άλλο μεταγενέστερο επικό, θρησκευτικό Śrīmad Bhāgavatam Purāṇam και άλλα ακόμα νεότερα κείμενα. Το πιο γνωστό κείμενο είναι η Bhagavad Gῑtā (= Το Άσμα του Μεγαλόχαρου). 

Η Μπχαγκαβάντ Γκητά είναι 18 κεφάλαια στο Bhīṣma parvan του Μαχαμπχάρατα, κεφ. 23-40. Το επικό πήρε την τελική μορφή που έχει τώρα στον 2ο αιώνα πκε. Μα πολλοί εξειδικευμένοι τοποθετούν την αρχική μορφή του (ίσως κύκλος τραγουδιών) γύρω στο 3000 πκε. Όλα τα άλλα κείμενα είναι μεταγενέστερα.

Η ιστορικότητα αρχαίων προσώπων απαιτεί ορισμένα αυστηρά κριτήρια. Δεν αρκεί η μνημόνευσή τους σε ένα επικό ποίημα ή άλλου είδους κείμενο. Παίρνοντας άλλο παράδειγμα τον Τρωικό πόλεμο, ναι, έχουμε την Ιλιάδα μα και τα ερείπια της Τροίας (Βορειοδυτική Τουρκία), της Σπάρτης, του Άργους κ.λπ. Δεν έχουμε όμως άλλες ανεξάρτητες μαρτυρίες για τα πρόσωπα της Ιλιάδας: Αχιλλέας, Αγαμέμνων, Μενέλαος, Ελένη, Πάρις, Έκτωρ κ.λπ. Χρειάζονται άλλες μαρτυρίες για να καταδειχτεί η ιστορικότητά τους.

α) Μαρτυρίες ανεξάρτητες από, και όσο γίνεται πιο σύγχρονες με, το πρώτο κείμενο (Μαχαμπχάρατα, Ιλιάδα) – ιστορικά ντοκουμέντα, χρονικά, επιγραφές κ.λπ. Τέτοια δεν υπάρχουν ούτε για το ινδικό επικό ούτε για το ελληνικό.

β) Υπάρχουν τοποθεσίες, πόλεις και περιοχές, μα τα ερείπια δεν μας λένε κατά πόσο έζησαν εκεί τα πρόσωπα του επικού. Αποδείχνουν μόνο πως οι τοποθεσίες υπήρξαν, οι πόλεις και τα παλάτια.

γ) Λογική συνέπεια είναι απαραίτητη στην αφήγηση ώστε να μην υπάρχουν αντιφάσεις στα περιστατικά και στους χαρακτήρες.

δ) Αληθοφάνεια στα γεγονότα. Στην Ιλιάδα τα περιστατικά έχουν κάποια υπερβολή και το στοιχείο του φανταστικού με την είσοδο και ανάμειξη των θεοτήτων, μα τα καθαρά ανθρώπινα γεγονότα μοιάζουν αληθοφανή. Το ίδιο ισχύει για πολλά περιστατικά (τουλάχιστον τα βασικά) στην ιστορία της σύγκρουσης μεταξύ των δυο οικογενειών στην Ινδία. Μα ο ίδιος ο Κρίσνα έχει το στοιχείο του φαντασιακού και θαυμαστού καθώς είναι και βασιλιάς θνητός και θεία ενσάρκωση που κάνει θαύματα.

Εφαρμόζοντας αυτά τα αυστηρά κριτήρια, βλέπουμε πως ούτε ο Βούδας ούτε ο Ιησούς ούτε οι παλαιοί προφήτες (Αβραάμ κ.λπ.) της Παλαιάς Διαθήκης έχουν ιστορικότητα ή πειστική αληθοφάνεια. Την περίπτωση του Ιησού την εξέτασα σε αρκετά άρθρα στη σειρά της Φιλοσοφίας κι έδειξα πως υπάρχουν μερικές πειστικές μαρτυρίες για την ιστορικότητά του, μα αυτές δείχνουν ένα πρόσωπο κι έναν δάσκαλο πολύ διαφορετικό από αυτόν στα τέσσερα Κανονικά Ευαγγέλια.

Για τους Ινδουιστές δεν έχει σημασία η ιστορικότητα του Κρίσνα. Η ιστορική αφήγηση άργησε πολύ να ανθίσει στην Ινδία. Εκεί, τα ιστορικά γεγονότα πάντα, ως τη μεσαιωνική περίοδο, καταγράφονταν με στοιχεία μύθου ή θρησκείας, με στοιχεία φαντασιακά και θαύματα χάρη στην παρέμβαση θεοτήτων.

Το κύριο ενδιαφέρον των κειμένων είναι σχεδόν πάντα η πνευματική άποψη και ανάπτυξη.

Οι ιστορίες του Κρίσνα από το επικό και μετά δεν ενδιαφέρουν για την ιστορικότητά τους μα για τα θαύματα του Κρίσνα και για τη διδασκαλία του. Και η διδασκαλία στη Μπχαγκαβάντ Γκητά συνοψίζει οδηγίες για τις Οδούς της Δράσης, της Λατρείας και της Γνώσης και για την Οδό του Καλού Οικοδεσπότη που δεν χρειάζεται να αποσυρθεί από τα εγκόσμια.

Πολλοί έχουν γράψει σχόλια στην Γκητά, ακόμα και χριστιανοί (όπως ο πατήρ Bede Griffiths). Η διδασκαλία του Κρίσνα έχει βαθιά λογική και μπορεί να εξεταστεί και να επικυρωθεί με πρακτική, προσωπική εφαρμογή. Δεν ζητάει τυφλή πίστη, αν και αναφέρεται στην πίστη ως δύναμη που αναπτύσσεται από λίγη βασική γνώση. Οι οδηγίες κι εξηγήσεις που δίνει είναι απλές και σαφείς. Βέβαια, απαραίτητος είναι ο δάσκαλος που θα εξηγήσει ορισμένα εδάφια και κάποιες πρακτικές.

Στο 3ο κεφάλαιο π.χ. λέει πως ο άνθρωπος που ξεχωρίζει στην πνευματική ανάπτυξη είναι εκείνος που ελέγχει με τον νου τα αισθητήρια όργανα και δρα δίχως προσκόλληση (3.7). Και προσθέτει πως ο εχθρός είναι η επιθυμία (3.37-41) που πρέπει να τιθασεύεται.

Στο 10.20 λέει πως η Θεότητα είναι ο Εαυτός (ātman) στην καρδιά κάθε όντος: είναι η αρχή, το μέσο και το τέλος τους, Συμπαντική συνειδησία (cetanā) όλων των πλασμάτων (10.22).

Ο μαθητής και αγαπητός φίλος Άρτζουνα πείθεται τελικά: “Η πλάνη μου αφανίστηκε. Χάρη σε σένα, Κύριε, επανήλθε η μνημοσύνη μου. Η αμφιβολία μου έφυγε. Θα κάνω την εντολή σου!”.