Τ136: Επανάστασης νόημα

1. Η ίδια η λέξη επανάσταση δηλώνει την αληθινή της έννοια, ετυμολογικά. Μα όπως πάμπολλοι όροι στην εξελικτική χρήση της γλώσσας από αμαθείς και μιμητές, κάποτε και μορφωμένους, και αυτός ο όρος διαστρεβλώθηκε εννοιολογικά δίνοντας μια σημασία σχεδόν εντελώς αντίθετη από την πρωταρχική.

Έγραψα πρότινος για τη σιωπηλή «Φοιτητική Επανάσταση» που κυοφορείται στο ΑΠΘ δίνοντας το αληθινό νόημα της λέξης: μεγάλη μάζα φοιτητών θέλουν να επαναφέρουν ομαλές συνθήκες μελέτης και μάθησης. Έγραψα και νωρίτερα για τις διάφορες «επαναστάσεις» που απέκτησαν αίγλη και φήμη ενώ επρόκειτο για εγκληματικές εξεγέρσεις που άφησαν ελάχιστα χρήσιμα πράγματα στη συνέχεια.

Μια τέτοια ήταν η Γαλλική του 1789 με το σαχλό ονειροπαρμένο σύνθημα για «ισότητα, ελευθερία, αδελφότητα». Μετά, η ακόμα μεγαλύτερη εγκληματική «επανάσταση» των Μπολσεβίκων τον Οκτώβρη 1917 στη Ρωσία, η φρικτή επιχείρηση του αιμοσταγούς Μάο το 1949, του Κάστρο και του Τσε Γκεβάρα στην Κούβα και, στη δεκαετία 1970, η ακόμα πιο φρικιαστική γενοκτονία του ίδιου του λαού του, του Πολ Ποτ στην Καμπότζη. Καμιά δεν άφησε κάτι που να ανυψώνει τον πολίτη.

2. Πάρτε το ρήμα ανα–ίστημι > ανίστημι > ανα-στάω > ανάσταση.

Η πρόθεση ανά χρησιμοποιείται σήμερα μόνο επιμεριστικά σε φράσεις όπως «ανά δύο/τρία» κ.λπ. ή «ανά έτος» ή «ανά την επικράτεια/χώρα» κ.λπ.

Μα βρίσκεται ως πρώτο και κάποτε μεσαίο συστατικό σε σύνθετα, δίνοντας διάφορες τροποποιημένες έννοιες στο τελευταίο συστατικό, όπως επι-ανα-στάση, αντι-επι-ανα-στάση, επ-ανα-γέννηση ανά-θεση, αναμέτρηση, ανάμιξη, ανακάλυψη (! που σημαίνει «εύρεση»!), ανα-πόληση, ανα-στολή κ.λπ.

Υπάρχουν άλλα σύνθετα με την έννοια «προς τα (π)άνω», όπως: ανά-βαση, ανά-δειξη, ανά-δυση, ανα-καθίζω, ανά-καμψη, ανά-πλους, ανα-ρρίχηση, ανά-ταση κ.λπ.

Υπάρχουν όμως και πολλά σύνθετα που έχουν την έννοια της επανάληψης (<επι-ανά-ληψης): ανα-γέννηση, ανα-θύμηση, ανά-μνηση, ανα-λογίζομαι, ανα-μορφώνω κ.λπ.

Επίσης σύνθετα με επανερχομό ή επιστροφή και διόρθωση σε πρότερη κατάσταση όπως: ανα-βάθμιση, ανα-θεώρηση, ανα-νέωση, ανα-παραγωγή, ανα-προσαρμογή, ανά-ρρωση, ανα-τοποθέτηση, ανα-ψηλάφηση κ.λπ.

Η «ανά-σταση» σημαίνει «ξανά-σήκωμα/έγερση» όπως ήταν προηγουμένως, πριν την πτώση. Και στον χριστιανισμό «ξανά-έγερση/-ζωντάνεμα» όπως πριν την πτώση σε θάνατο (= η ανάσταση του Ιησού Χριστού).

3. Η λέξη «επανάσταση» λοιπόν έχει το απλό νόημα της επαναφοράς ή επιστροφής ή ξανά/-γυρίσματος/-όρθωσης/-στησίματος σε μια πρότερη ορθή κατάσταση από την οποία έγινε μια ολίσθηση, πτώση.

Σε καμιά όμως περίπτωση που στις μέρες μας ονομάζεται «επανάσταση» δεν υπάρχει αυτό το νόημα: υπάρχει μόνο «εξέγερση κατά μιας εξουσίας και ανατροπής της».

Όπως είδαμε σε όλες αυτές τις παραπάνω περιπτώσεις (§1) δεν επήλθε μια ορθή, πρότερη κατάσταση ούτε μια ανώτερη, νέα έστω, κατάσταση. Και όλες έμειναν μόνο ως επώδυνες αναμνήσεις με ουτοπικά ή απάνθρωπα συνθήματα ταραχών, βίας, εκτελέσεων, τρομοκρατίας και παρόμοια.

Όσο για την περιβόητη «ισότητα» ο Γάλλος Ονορέ ντε Μπαλζάκ έγραψε: «Η ισότητα μπορεί να είναι δικαίωμα, μα καμιά δύναμη στον κόσμο δεν θα την κάνει γεγονός.»

4. Ούτε ισότητα ούτε αδελφότητα επικράτησαν στη Γαλλία μετά την Επανάσταση. Απεναντίας «αδελφοί» έσφαζαν «αδελφούς» με ανυπόκριτη ευχαρίστηση και οι διάφορες κοινωνικές, πλουτοκρατικές τάξεις επανήλθαν αργότερα εξίσου έντονα.

Το ίδιο ακριβώς έγινε στη Ρωσία, στην Κίνα, στην Κούβα και όπου αλλού πραγματοποιήθηκαν εξεγέρσεις εναντίον διεφθαρμένων, όπως φαίνονταν, εξουσιών. Μόνο που η διαφθορά συνεχίστηκε από νέους εξουσιαστές στον όνομα της ισότητας, της προόδου, του σοσιαλισμού κ.λπ. Και παντού οι πεφωτισμένοι «προοδευτικοί «αδελφοί» έσφαζαν αντιφρονούντες αδελφούς και καταπίεζαν όλους τους άλλους. Η μαρξική ρήση «Τρώει μόνο όποιος εργάζεται» έγινε «Τρώει μόνο όποιος υπακούει στο Κόμμα».

Όσο για την ελευθερία, παραθέτω πάλι λόγια του οξυδερκέστατου Γάλλου συγγραφέα Μπαλζάκ: «Η ελευθερία που δόθηκε στον διεφθαρμένο λαό είναι μια παρθένα που ρίχθηκε στους ακόλαστους». Με άλλα λόγια, οι επιτήδειοι εξουσιαστές, ανάλγητοι, ακόλαστοι, τη βιάζουν κατ’ επανάληψη και οι αμαθείς, αναίσθητοι και αφελέστατοι πολίτες δεν θέλουν να καταλάβουν, παρότι συχνά νιώθουν αδικία και καταπίεση.

5. Οι αρχαιότερες γνωστές παραδόσεις έχουν μια κοινωνία με 4 βασικές λειτουργίες που μετατράπηκαν σε κληρονομικούς θεσμούς. Ο Πλάτων επίσης έγραψε για αυτές τις λειτουργίες ή τάξεις και όρισε πως η στελέχωση πρέπει να γίνεται επιλεκτικά και με αυστηρή εκπαίδευση – όχι κληρονομικά.

Στη Βεδική Παράδοση της αρχαίας Ινδίας επίσης δεν υπάρχει στα παλαιότερα ιερά κείμενα καμία εντολή ή ένδειξη κληρονομικότητας. Η κληρονομικότητα θεσμοθετήθηκε σε πολύ μεταγενέστερες περιόδους, όπως φαίνεται από τα νεότερα, μα κι αυτά σχετικά παλαιά, κείμενα.

Υπήρχε η λειτουργία ή τάξη των σοφών, «πνευματικών» Βραχμάνων (δάσκαλοι, ιερείς, αναχωρητές: brāhmaṇa), μετά, εκείνη των φυλάκων και διοικητών (πολεμιστές, κυβερνήτες: kṣatriya), μετά, των παραγωγών (αγροτοκτηνοτρόφοι, βιομήχανοι, έμποροι: vaiśya) και, τέλος, των υπηρετών ή ανειδίκευτων εργατών śūdra, που δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να αναλάβουν μια από τις τρεις λειτουργίες.

Στη φεουδαρχική Ευρώπη επίσης υπήρχαν σε νοθευμένη και υπολειτουργική μορφή: εκκλησιαστικοί και, σε κατώτερο βαθμό, πανεπιστημιακοί· βασιλείς, ευγενείς (μεγαλοκτηματίες) αξιωματούχοι και πολεμιστές· παραγωγοί (αγροτοκτηνοτρόφοι, έμποροι, τεχνίτες)· υπηρέτες και κολίγοι.

6. Υπήρχαν και υπάρχουν πάντα εκ φύσεως σοφοί, φύλακες, παραγωγοί κι ανειδίκευτοι. Καμιά νομοθεσία, φιλοσοφική σοφιστεία, (ψευτο-)επιστήμη και μορφή δικτατορικού τρόμου, δεν ακυρώνει αυτό το γεγονός. Μα τώρα είναι όλα πολύ συγκεχυμένα.

Αληθινή επανάσταση είναι αυτή που θα επαναφέρει αυτή την κοινωνική οργάνωση στην ολότητα, λειτουργικότητα και αγνότητά της. (Στο τμήμα 1, ευσυνείδητοι φοιτητές από 4 κομματικές οργανώσεις την επιχειρούν στη φοίτηση στο ΑΠΘ, Ιαν 2020.)

Πρώτα, όμως, πρέπει να προηγηθεί μια βαθύρριζη μεταρρύθμιση στη νοοτροπία ενός αποφασιστικού αριθμού πολιτών και, κυρίως, στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις, που όμως θα πρέπει να το επιθυμούν. Αυτή πάλι απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση που λίγοι μόνο μπορούν να δώσουν – και δεν πρέπει να υπάρξει βία και καταναγκασμός!

Βέβαια, πάντα υπάρχει το ερώτημα – «Υπάρχουν πολίτες που όντως επιθυμούν αυτή την αλλαγή στη νοοτροπία, μα και σοφοί που μπορούν να τους διδάξουν;»…