1. Σε όλη τη γνωστή ανθρώπινη Ιστορία συναντάμε την ένταση μεταξύ κράτους ή κυβέρνησης και του λαού ή των πολιτών. Πολύ απλοϊκά, το κράτος αφενός θέλει περισσότερη εξουσία για να κυβερνά καλύτερα και ο λαός αφετέρου θέλει περισσότερες ελευθερίες για να ζει καλύτερα. Σε μερικές περιπτώσεις το κράτος θέλει λιγότερη ευθύνη και αφήνει τους πολίτες να λύσουν τα προβλήματα μόνοι τους και οι πολίτες, πάλι, προτιμούν λιγότερες ελευθερίες (ή δικαιώματα) και θέλουν το κράτος να φροντίζει για την καλοπέρασή τους – όπως τα τελευταία χρόνια με τις Δυτικές σοσιαλδημοκρατίες.
2. Ο Φιλελευθερισμός, καλώς εννοούμενος, που εκφράστηκε ως πολιτικό σύστημα με τον Τζον Λοκ (John Locke Αυγ 1632-Οκτ 1704), πρέσβευε την αύξηση πολιτικών δικαιωμάτων για τους πολίτες (ή μεγαλύτερες ελευθερίες) ενάντια στην εξουσία του κράτους όπως αυτή εκφραζόταν με την απολυταρχική εξουσία του Μονάρχη και της αυλής του. Η κυβέρνηση (ο Μονάρχης με τους αυλικούς του και υπουργούς και αντιπροσώπους στη Βουλή) προσπαθούσε να κυβερνά με όσο το δυνατό μεγαλύτερη δύναμη, πιο συγκεντρωτική εξουσία, ενώ οι πολίτες, όλες οι τάξεις που είχαν κάποια περιουσία και μόρφωση, προέβαλλαν απαιτήσεις για περισσότερες ελευθερίες. Έτσι η κρατική δύναμη θεωρούνταν (και θεωρείται) περιοριστική, καταπιέζοντας (δυνητικά έστω) τα δικαιώματα των πολιτών τα οποία λειτουργούν ως αντίβαρο στην κρατική (υπερ)εξουσία.
3. Υπάρχει, όμως, παράλληλα μια διαφορετική πολιτική από την κυβέρνηση. Αυτή εκδηλώθηκε καθαρά κι έντονα στα τέλη του 18ου αιώνα (πολύ αργότερα από τον Λοκ) από τις σχετικά δημοκρατικές, φιλελεύθερες κυβερνήσεις στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Το κράτος αύξησε την εξουσία του όχι με τον συνηθισμένο περιορισμό πολιτικών δικαιωμάτων του λαού, μα με αύξηση της γνώσης του κι έτσι αύξηση της συνακόλουθης δύναμής του. Διότι είναι γνωστό από πανάρχαια χρόνια πως η γνώση είναι δύναμη.
Η όποια εξουσία έχει δύναμη και αυτή μπορεί να παράξει γνώση σε διάφορους τομείς και αυτή με τη σειρά της να παράξει αυξημένη εξουσία. Π.χ. καθώς η κρατική εξουσία στον 18ο αιώνα ανέπτυσσε την οργάνωσή της μέσω θεσμών και ινστιτούτων δια των οποίων εκδηλωνόταν πιο αποτελεσματικά ως διακυβέρνηση, έπρεπε συνεχώς να γνωρίζει περισσότερα για πολλούς κοινωνικούς τομείς, έτσι που να μπορεί να φορολογεί, να φτιάχνει δημόσια έργα, να στρατολογεί κ.λπ. Συνεπώς, οργάνωσε κι εδραίωσε την απογραφή των πολιτών – στις ΗΠΑ το 1790, στη Βρετανία το 1801. Το κράτος είχε τη δύναμη να το κάνει αυτό και, κάνοντάς το, απέκτησε πρόσθετες γνώσεις για τους πολίτες και την κοινωνία γενικά και η πρόσθετη γνώση τού έδωσε νέα πρόσθετη δύναμη, διότι μπορούσε να στοχεύσει καλύτερα συγκεκριμένες ομάδες ή τάξεις επηρεάζοντας τη συμπεριφορά και τη ζωή τους γενικότερα ενώ πετύχαινε και τους δικούς του σκοπούς.
4. Γράφω, όπως γράφουν πολλοί άλλοι, για το κράτος και τον λαό σαν να είναι δυο αυτόνομες, αυτεξούσιες, ανεξάρτητες, χωριστές υπάρξεις. Και από μια άποψη αυτό είναι σωστό, δικαιολογημένο.
Μα εδώ μπορεί να γίνει, και συχνά γίνεται, μια μεγάλη παρεξήγηση που οδηγεί σε σοβαρά λάθη τη στόχασή μας.
Διότι «κράτος» και «λαός» είναι άνθρωποι, μικρές ομάδες ή χιλιάδες άνθρωποι. Και όλοι είναι, όταν γίνουν ενήλικες, άτομα χωριστά κι ανεξάρτητα, το καθένα με τον δικό του ιδιαίτερο χαρακτήρα, αν και όλα μοιράζονται την ενιαία κοινή ανθρώπινη φύση. Μα δεν έχουν όλα την ίδια προσωπική δύναμη λογικής, έμπνευσης, διάκρισης και δημιουργικότητας.
Το κάθε άτομο διαφέρει λόγω των προσωπικών ιδιοτήτων του (και της βασικής νοημοσύνης) μα και λόγω των περιορισμών που συχνά επιβάλλει στον εαυτό του.
Μόνος του, ή έστω με την οικογένειά του, πλάι σε ένα ποτάμι σε μια εύφορη κοιλάδα, ένας άνθρωπος θα πρέπει να εργάζεται και να δημιουργεί τα πάντα μόνος του. Δεν υπάρχει δημόσια παιδεία, υγειονομική περίθαλψη, σύνταξη ή άλλη κρατική βοήθεια. Πρέπει μόνος να ασκήσει όλες τις ικανότητές του. Και πάντα θέλει τη μέγιστη απόδοση, το καλύτερο αποτέλεσμα, με την ελάχιστη προσπάθεια.
Με την κοινωνία, η παραγωγή όλων των ειδών πλούτου αυξάνεται. Η τάση για το μέγιστο αποτέλεσμα (=εισόδημα) με την ελάχιστη προσπάθεια ισχύει ακόμα. Και αυτή, περιορίζοντας το αίσθημα ατομικής ευθύνης και δικαιοσύνης, οδηγεί στον σοσιαλισμό ή σοσιαλδημοκρατία όπου οι μάζες των πολιτών περιμένουν όλο και περισσότερη κρατική δράση, κάτι που βολεύει την κυβέρνηση που θέλει περισσότερη εξουσία.
Μα το άτομο έτσι αυτοπεριορίζεται και αποδυναμώνεται. Διότι έχει πάψει να χρησιμοποιεί τα μέγιστα όλες τις ικανότητές του.
