Πριν από 2 έτη, το 2022, διοργανώθηκε στο Βερολίνο (Neues Museum και James-Simon-Galerie) μεγάλη ειδική έκθεση για τον πιο διάσημο Γερμανό αρχαιολόγο, Ερρίκο Σλήμαν (1822-1890), για τα 200 χρόνια από τη γέννησή του.
Είναι πασίγνωστος και τιμάται ιδιαίτερα στην Ελλάδα διότι, με σταθερό γνώμονα τον Όμηρο, ανακάλυψε (1870-1873) την Τροία στα βορειοδυτικά παράλια της Τουρκίας (Hisarlik) και το 1876 τις Μυκήνες στην Πελοπόννησο. Πολλοί επαγγελματίες αρχαιολόγοι τον έχουν επικρίνει για τις ερασιτεχνικές μεθόδους του (δίκαια), μα το γεγονός παραμένει πως αυτός, ένας σχετικά άσχετος, μα λάτρης του Ομήρου και οξυδερκής, στάθηκε τυχερός ώστε να κάνει τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις για την Εποχή του (Ορεί)χαλκου.
Στα δεκατέσσερά του, μεγαλωμένος σε σχετικά φτωχή οικογένεια, άφησε το σχολείο κι έπιασε δουλειά ως βοηθός σε παντοπωλείο. Λίγα χρόνια αργότερα, έγινε καμαρότος σε πλοίο που ταξίδευε στη Βενεζουέλα. Μα το πλοίο ναυάγησε και ξεβράστηκε στην Ολλανδία. Εκεί ο Σλήμαν βρήκε δουλειά σε μια επιχείρηση εισαγωγών-εξαγωγών πρώτα ως κλητήρας, μετά ως λογιστής. Στο μεταξύ μάθαινε γλώσσες έτσι που τελικά γνώριζε 12!
Στα είκοσι δύο του, η εταιρεία τον έστειλε στο γραφείο της στη Ρωσία,
στην Αγία Πετρούπολη, όπου σύντομα, χάρη στα ταλέντα του για εμπόριο και γλώσσες, άρχισε να πλουτίζει. Το 1851, αφού ο αδελφός του είχε κάνει μεγάλη περιουσία στην Καλιφόρνια (με την ανακάλυψη χρυσού), πήγε στο Σακραμέντο κι αυτός και ίδρυσε μια τράπεζα, που σύντομα του έφερε πλούτη. Μετά, επέστρεψε στη Ρωσία, όπου έκανε πολύ μεγαλύτερη περιουσία εμπορευόμενος στην αγορά ορυκτών (μόλυβδο, κάλλιο και θειάφι).
Την Ελλάδα την επισκέφθηκε πρώτη φορά το 1859 αφού σπούδασε στην Αγία Πετρούπολη Αρχαία και Νέα Ελληνικά. Ξαναήρθε το 1864 και, αφού περιηγήθηκε σε διάφορες περιοχές, ταξίδεψε στην Ινδία, Κίνα και Ιαπωνία. Μετά, σπούδασε αρχαιολογία στο Παρίσι για δύο έτη και το 1868 ήρθε πάλι στην Ελλάδα όπου παντρεύτηκε την Ελληνίδα Σοφία Εγκαστρωμένου, με την οποία απέκτησαν την Ανδρομάχη (1871-1962) και τον Αγαμέμνονα Σλήμαν (1878-1954), αργότερα πολιτικό.
Σοφία Σλήμαν με αρχαία κοσμήματα.
Στην εποχή του, οι αρχαιολόγοι, που δεν πίστευαν πως ο Όμηρος είχε ιστορική πλευρά, νόμιζαν πως η Τροία βρισκόταν κοντά στο Pinarbaşi, που όμως δεν είναι πολύ κοντά στη θάλασσα. Ο Άγγλος Frank Calvert είχε ήδη προσανατολιστεί στο Χισαρλίκ και είχε αγοράσει την ανατολική πλευρά του λόφου. Έδωσε μάλιστα άδεια στον Σλήμαν να ξεκινήσει τις ανασκαφές του.
Μεγάλο λάθος του Σλήμαν ήταν πως πίστευε την Τροία να βρίσκεται βαθιά, κάτω από πολλά επίπεδα οικοδομών κι έσκαψε σε βάθος 17 μέτρων καταστρέφοντας στη πορεία τις άλλες πόλεις.
Σχέδιο του Σλήμαν.
Ο λάκκος ονομάστηκε κοροϊδευτικά «ο τάφος του Σλήμαν». Μα καταστράφηκαν ανεπανόρθωτα επίσης πολλά κομμάτια της ερειπωμένης Τροίας που αναζητούσε. Βρήκε όμως, μετά από πολλές αντιξοότητες και καυγάδες με τις τουρκικές αρχές, αυτά που νόμισε ήταν ο θησαυρός του Πριάμου και τον μετέφερε (χρυσαφικά και κοσμήματα) στην Ελλάδα. Οι Τούρκοι του απαγόρευσαν να συνεχίσει ωσότου εκείνος πλήρωσε βαρύ πρόστιμο κι επέστρεψε περίπου τον μισό θησαυρό (τον οποίο αγόρασε αργότερα).
Ναι, ήταν η Τροία, σίγουρα, μα η Τροία του Πριάμου που κατέστρεψαν οι Έλληνες βρισκόταν στο 6ο επίπεδο, τρία στρώματα πιο πάνω από εκεί που είχε σκάψει.
Ακολούθησαν οι (κάπως ανορθόδοξες) ανασκαφές του στις Μυκήνες, στην Πύλη των Λεόντων και τα ταφικά συμπλέγματα, όπου ανακάλυψε καινούριο θησαυρό σε χρυσάφια.
Το μεγαλύτερο μέρος των θησαυρών το άρπαξαν οι Σοβιετικοί από το Βερολίνο και το έχουν ακόμα στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας.
Ο Σλήμαν πέθανε στην Νάπολη Ιταλίας και η σωρός του τάφηκε σε μαυσωλείο που σχεδίασε ο Έρνστ Τσίλλερ. Παρά τα σφάλματά του, πρώτος έδειξε στην Αρχαιολογία πως πρέπει, όπου δυνατό, να εξετάζονται οι αρχαίες πηγές.
