1. Στις 27-8 Νοεμβρίου 1993, η Financial Times δημοσίευσε ένα βαρυσήμαντο άρθρο του John Plender όπου επισημάνθηκαν αφενός τα μεγάλα προβλήματα του σύγχρονου συστήματος φορολογίας και αφετέρου η ανάγκη για μια
μεταρρύθμιση.
Ένα έτος αργότερα, το Νοέμβριο του 1994, στο ετήσιο συνέδριο του Ελληνο-Αμερικανικού Επιμελητηρίου για την Ελληνική Οικονομία, αμέσως μετά τον τότε Υπουργό Οικονομικών κ. Παπαδόπουλο, μίλησε ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Προβόπουλος, καταδείχνοντας ότι οι νέες φορολογικές αλλαγές του κ. Παπαδόπουλου δεν συνιστούσαν καμιά «μεταρρύθμιση» και ότι υπάρχει ανάγκη για μια νέα φιλοσοφία φορολόγησης.
Ούτε τότε παρουσίασε αλλά ούτε και τώρα, ως Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας, δίνει νέα φιλοσοφία ή νέο σύστημα φορολόγησης – παρά τα εξωφρενικά συστατικά της τρέχουσας φορολογίας που, βέβαια, εντείνονται εκρηκτικά με τα έκτακτα τέλη, τα χοντρά χαράτσια, και τους αυξημένους φόρους γενικά που εφηύραν οι χρυσοπληρωμένοι σύμβουλοι στο Υπουργείο Οικονομικών, λόγω χρεοκοπίας (2011-2012).
2. Το τωρινό σύστημα «προοδευτικής» ή «αναλογικής» φορολογίας βασίζεται σε έναν κανόνα του Adam Smith που λέει «Οι πολίτες οφείλουν να συνεισφέρουν στα έσοδα του Κράτους όσο το δυνατόν ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες τους…ανάλογα με το εισόδημα που απολαμβάνουν κάτω από την προστασία της Πολιτείας» (Πλούτος των Εθνών…5.2.2.1).
Αλλά ο Σμιθ έδωσε τρεις ακόμα κανόνες. Ο δεύτερος λέει: «Ο φόρος που κάθε πολίτης οφείλει να πληρώνει πρέπει να είναι βέβαιος και καθορισμένος, όχι αυθαίρετος».
Ο τρίτος – «Κάθε φόρος πρέπει να εισπράττεται τον καιρό και με τον τρόπο που θα είναι ευκολότερο για τον φορολογούμενο να τον πληρώνει».
Και ο τέταρτος – «Κάθε φόρος πρέπει να είναι τέτοιος που να αφαιρεί όσο το δυνατόν λιγότερο υπεράνω του ποσού που τελικά μπαίνει στο Δημόσιο Ταμείο» (δηλ. τα έξοδα είσπραξης να είναι ελάχιστα).
Είναι φανερό ότι ο δεύτερος κανόνας δεν ισχύει καθόλου. Οι διάφοροι φόροι είναι εντελώς αυθαίρετοι. Ούτε βέβαιοι, ούτε καθορισμένοι είναι για τους πλείστους φορολογούμενους. Σε πολλές περιπτώσεις μπαίνουν νέοι φόροι (άμεσοι και έμμεσοι) χωρίς καμιά συζήτηση ή προειδοποίηση ενώ σε άλλες ισχύουν και αναδρομικά!
Ούτε ο τρίτος κανόνας ισχύει. Οι φόροι πληρώνονται τον καιρό και με τον τρόπο που ορίζει το Κράτος και σε περιπτώσεις καθυστέρησης υπάρχουν βαριά πρόστιμα. Σε αρκετές περιπτώσεις, εταιρίες και επαγγελματίες πληρώνουν προκαταβολή φόρου για το επόμενο έτος, ύψους 50% ή και 100% με βάση το τρέχον οικονομικό έτος (επί εισοδήματος που ίσως δεν θα υπάρξει ποτέ). Εξάλλου εταιρίες και επαγγελματίες υφίστανται παρακράτηση φόρου 15% επί των ακαθάριστων εσόδων τους, άσχετα με το τελικό καθαρό αποτέλεσμα της διαχείρισης. Έστω και αν εκ των υστέρων γίνονται συμψηφισμοί ή επιστροφές από την εφορία, ο φορολογούμενος υφίσταται ζημία από απώλεια τόκων, πληθωρισμό και ταμειακή στενότητα χωρίς ν’ αποζημιώνεται από το δημόσιο. Έτσι γίνεται φανερή η αυταρχικότητα του κράτους και οι ληστρικές ορέξεις του.
Όλες αυτές οι απόψεις έχουν παραφουσκωθεί σε τερατώδη μεγέθη και ανώμαλες μορφές με τα έκτακτα φορομπηχτικά μέτρα που επέβαλαν λόγω κρίσης διαδοχικές κυβερνήσεις (2009-19).
Ο τέταρτος κανόνας επίσης ποτέ δεν εφαρμόζεται. Τα έξοδα είσπραξης είναι τεράστια με τo ΣΔΟΕ, εφορίες, αγορανομίες, τελωνεία κλπ.
Ο πρώτος κανόνας, που αποτελεί την γενικότερη αρχή φορολόγησης, έχει μια περιοριστική άποψη που σχεδόν τον αχρηστεύει. Σημαίνει ουσιαστικά ότι όσο περισσότερο εργάζεται ένας άνθρωπος και αυξάνει το εισόδημά του τόσο πιο πολύ φόρο θα πληρώσει. Ο παραλογισμός του συστήματος φαίνεται καθαρά με ένα απλό παράδειγμα:
Ένας μικροκαλλιεργητής Α κι ένας Β έχουν ισομεγέθη και ομοιόμορφα κτήματα στην ίδια περιοχή με ετήσιο εισόδημα 10 ο καθένας. Ένας φωτογράφος Α κι ένας Β με όμοια καταστήματα στην ίδια περιοχή της πόλης επίσης έχουν ετήσιο εισόδημα 10 ο καθένας. Ο αγρότης και ο φωτογράφος Α αποφασίζουν να εργάζονται πιο σκληρά περισσότερες ώρες και αργίες εξοικονομώντας όπου μπορούν στις δαπάνες τους. Τον επόμενο χρόνο η παραγωγή και το εισόδημά τους αυξάνονται σε 11. Ο αγρότης και ο φωτογράφος Β δεν καταβάλλουν καμία προσπάθεια. Επομένως μένουν με το ίδιο, ίσως και χαμηλότερο εισόδημα. Το κράτος τώρα ζητά από τους Α να πληρώσουν περισσότερο φόρο ενώ στρέφεται με οίκτο στους Β και, σε πολλές περιπτώσεις, τους βοηθάει με φοροαπαλλαγές ή με επιδοτήσεις! Εδώ συνοψίζεται η λειτουργία του συστήματος. Έτσι ο φόρος λειτουργεί σαν αντικίνητρο στην εργασία και παραγωγή.
Αυτό το τελευταίο σημείο εξόφθαλμης αδικίας και παραλογισμού το εξέτασα εκτενέστερα στο Φορολογική Μεταρρύθμιση (Α) §4-5.
3. Όπως έγραψα επανειλημμένα, η Γεωφορολόγηση (Land/Site Value Taxation “φορολόγηση αξιών γαιών/τοποθεσιών”) εφαρμόζεται σε λιγοστά μέρη του πλανήτη και πουθενά πλήρως. Όπως είδαμε στο Φορολογική Μεταρρύθμιση (Β) §5-6, όλοι ανεξαίρετα οι οικονομολόγοι την εγκωμιάζουν αλλά παραδόξως δεν την προωθούν πιέζοντας κυβερνήσεις να την υιοθετήσουν. Οι πολιτικοί έχουν βέβαια μαύρα μεσάνυχτα. (Το βλέπουμε στα φρικιαστικά φορομπηκτικά μέτρα που επέβαλαν στην πρόσφατη κρίση χρεοκοπίας!)
Ας προσθέσουμε πως εδώ εννοούμε πάντα την αξία της επιφάνειας της γης σκέτης, δίχως την αξία κτιρίων, καλλιεργειών, ορυχείων ή άλλων έργων στη συγκεκριμένη τοποθεσία.
α) Στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ πολλές πόλεις έχουν εφαρμόσει τη Γεωφορολόγηση για έσοδα Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Π.χ. η πρωτεύουσα Harrisburg φορολογεί ως δημοτικά τέλη τις αξίες εδαφών έξι φορές ψηλότερα από τις αξίες κτηρίων από το 1975. Από τότε ως το 1995 τα οικόπεδα, που ήταν άκτιστα ή με αχρησιμοποίητα κτήρια, μειώθηκαν από 4.200 σε λιγότερα από 500 και ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 10%.
Στην Κομητεία Baldwin στην πόλη Fairhope κοντά στην Αλαμπάμα που ιδρύθηκε το 1894 και το 2000 είχε 17.000 κατοίκους, η Γεωφορολόγηση φέρνει αρκετά έσοδα για να πληρώνονται οι γενικότεροι φόροι της Κομητείας, να κτισθούν σχολεία, η δημοτική βιβλιοθήκη και άλλα δημοτικά κτήρια και να φτιαχτούν πάρκα, υδραγωγεία κλπ.
Στην California επίσης αυτός ο φόρος εφαρμόστηκε από το 1887 σε διάφορες περιοχές με υδάτινους πόρους (Modesto, Turlock κλπ). Παρακάτω, στο §4 εξετάζω το Σαν Φρανσίσκο.
β) Από το 1843 η Γεωφορολόγηση εφαρμόστηκε στο Hong Kong, αποικία της Βρετανίας τότε. Πολλοί οικονομολόγοι παραπέμπουν στα εξαιρετικά αποτελέσματα που είχε ως το 1997 που η αποικία δόθηκε στην Κίνα. Το 1996, αυτό το φορολογικό σύστημα επέτρεπε στο 44% όλων των εργαζομένων να μην πληρώνουν φόρο εισοδήματος• οι άλλοι πλήρωναν ως μέγιστο 15% του ακαθάριστου εισοδήματός τους.
γ) Το 1878 η Γεωφορολόγηση εφαρμόστηκε μερικώς και στη Νέα Ζηλανδία. Το 1973, 293 από τις 367 πόλεις είχαν υιοθετήσει αυτή τη μέθοδο για τα έσοδα της τοπικής αυτοδιοίκησης χωρίς καμιά άλλη επιβάρυνση – σε κτίσματα, εισοδήματα κλπ.
δ) Η Γεωφορολόγηση εφαρμόστηκε πληρέστερα στην Taiwan (τότε Φορμόζα) το 1949 με το άρθρο 143 του Συντάγματός της. Εκεί τότε κατέφυγε ο Τσιανγκ Κάι Σεκ με τους δεξιόφρονες οπαδούς και στρατιώτες του μετά την ήττα του από τον Μάο Τσε Τουνγκ.
Ο στρατηγός συνέχιζε την παράδοση που ξεκίνησε ο Sun Yat Sen, ο ιδρυτής και ηγέτης της δημοκρατικής Κίνας στις αρχές του 20ού αιώνα. Αυτός πρέσβευε πως «Ο φόρος επί των αξιών της γης ως μόνο μέσο για τη χρηματοδότηση του Κράτους είναι ορθός, λογικός και δίκαιος φόρος».
Από το 1950 ως το 1990 η μικρή αυτή χώρα από καθαρή εισαγωγέας έγινε μεγάλη εξαγωγέας και το ΑΕΠ της ανέβηκε από $1.2 δισ. σε $150 δισ. (ΗΠΑ δολάρια)! Στην ίδια περίοδο η αγροτική παραγωγή έπεσε από 33% του ΑΕΠ σε 0.5% του ΑΕΠ ενώ τα έσοδα από τη Γεωφορολόγηση αυξήθηκαν κατά 600.000% – και δεν πρόκειται για τυπογραφικό ή άλλο λάθος!
ε) Το 1993 η Εσθονία, ελεύθερη πια από την καταπίεση της πρώην ΕΣΣΔ, επέλεξε να εφαρμόσει τη Γεωφορολόγηση σε όλες τις γαίες της, εκτός από πρεσβείες και νεκροταφεία. Αρχίζοντας με 1% η επιβάρυνση φθάνει ως και 2,5% της αξίας της τοποθεσίας, για τα έσοδα της τοπικής αυτοδιοίκησης.
ζ) Στη Δανία ο ίδιος φόρος για δημοτικά έσοδα ποικίλλει από 1,6% ως 3,4% επί της αξίας της τοποθεσίας από το 1912.
Η εκτίμηση αξιών γίνεται κάθε δύο χρόνια. Όσοι γαιοκτήμονες διαφωνούν με την εκτίμηση προσφεύγουν στα δικαστήρια και πράγματι κατά καιρούς υπάρχουν μερικές τέτοιες υποθέσεις (το 2002 ήταν οι πιο πολλές – 10!).
Το προσωπικό αριθμεί 210 εκτιμητές που καλύπτουν 1,9 εκμ. περιουσίες ακινήτων, καταγραμμένες στο Εθνικό Κτηματολόγιο. Το Κράτος εισπράττει ετησίως περίπου €1.300 εκμ. ενώ για την αποκομιδή του φόρου ξοδεύονται περίπου €20 εκμ. (1,5% των εσόδων).
(Η Γεωφορολόγηση εφαρμόζεται μερικώς και σε άλλες χώρες: στην Πολιτεία New South Wales της Αυστραλίας, στη Σιγκαπούρη, στο Abu Dhabi και σε ορισμένες περιοχές του Καναδά.
Τα στοιχεία προέρχονται από τον R.V. Andelson (επιμ) 2000 Land Value Taxation Around theWorld 3η εκδ. Blackwell, Malden, ME; από τον J. Jeusen 2010 Site Value Rates in Denmark Dublin, Trinity College; από τον W. Rybeck 2011 Resolving the Economic Puzzle, Λονδίνο Shepheard-Walwyn; και τον R. Lyons 2011 Residential Site Value Tax in Ireland στο Διαδίκτυο http://smarttaxes.org/2012/01/30/ronan-lyons-report-on-site-value-tax-now-available/.)
4. Στο Φορολογική Μεταρρύθμιση (Β) §7 διατύπωσα 12 καθαρά πλεονεκτήματα που έχει το σύστημα Γεωφορολόγησης. Εδώ τώρα, ας εξετάσουμε την ευεργετική επίδραση που είχε σε μια γνωστή πόλη των ΗΠΑ.
Το Σαν Φρανσίσκο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς το 1906 μετά από ισχυρό σεισμό και μεγάλη πυρκαγιά. Πώς κατόρθωσε να ξαναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες και να αναπτυχθεί ραγδαία σε μια ακμάζουσα μεγαλούπολη που παρά τον συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό δεν εξαπλώθηκε άτσαλα σε κάθε κατεύθυνση, όπως οι πιο πολλές μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ, αλλά έμεινε κομψά συμμαζεμένη; Τι έγινε;
Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε χρηματική βοήθεια από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, ή άλλη εξουσία όπως σήμερα. Δεν υπήρχαν έσοδα από πετρέλαιο ή αέριο όπως σε μερικές άλλες πόλεις. Ο Δήμος δεν είχε ακόμα εξουσιοδότηση να επιβάλλει φόρους σε εισοδήματα, πωλήσεις ή άλλες συναλλαγές‧ ούτε είχε τον έλεγχο των υδάτων της Σιέρρα για να τον πουλάει, όπως κάνει τώρα, σε γειτονικές περιοχές. Η διώρυγα του Παναμά δεν είχε ολοκληρωθεί για να προάγει τη ναυσιπλοΐα. Δεν υπήρχαν επίπεδες εκτάσεις αλλά λοφίσκοι, ούτε το ελκυστικό κλίμα και οι αμμουδιές μιας ημιτροπικής περιοχής. Οι μεγάλες γέφυρες δεν είχαν ακόμα φτιαχτεί: έτσι η όλη περιοχή έμοιαζε πιο πολύ με νησί παρά με τη γνωστή μας τώρα χερσόνησο. Οι ωραίες παραλίες ήταν στον Νότο, η ξυλεία πιο βόρεια, τα αμπέλια γύρω στη Νάπα και τα φρούτα στο Σαν Χοσέ. Τα πανεπιστήμια βρίσκονταν σε άλλες πόλεις (Berkeley, Sacramento κλπ). Σε όλη τη πολιτεία οι εξορύξεις κάθε είδους έφθαναν στο τέλος τους. Ανατολικά υψωνόταν ένα τείχος βουνών και υποχθόνια έχασκε το σεισμικό ρήγμα του Aγίου Ανδρέα. Η δε πόλη έσφυζε με μεθυσμένους ναυτικούς, λαθρομετανάστες, μαφίες ασιατών και άλλων κακοποιών, απεργίες, διαδηλώσεις και τα συνηθισμένα δημόσια σκάνδαλα.
Με τέτοια φτωχά προσόντα, με σχεδόν ανύπαρκτα έσοδα, πώς μπόρεσε η πόλη να επανορθώσει τις δομές και υποδομές της μέσα από τα ερείπια και τις στάχτες;
Πολύ απλά μέσω της Γεωφορολόγησης. Επέβαλε έναν φόρο επί των αξιών των τοποθεσιών – όχι των κτηρίων, που σχεδόν όλα είχαν καταστραφεί, αλλά των οικοπέδων σκέτων. Όχι μόνο μάζευε πολλά έσοδα αλλά ανάγκασε τους γαιοκτήμονες να βάλουν τα εδάφη τους σε παραγωγικές δραστηριότητες αντί να τα κρατούν εκτός χρήσης κι έτσι να αυξάνονται κερδοσκοπικά οι τιμές τους.
Το Σαν Φρανσίσκο γνώρισε καταπληκτική ανάπτυξη και ακμή: ως το 1910 ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 22% και με το ίδιο ποσοστό στα έτη 1910-1920. Παρότι προχώρησε στη δημιουργία πλατειών, πάρκων και πλατιών δρόμων, δεν ξαπλώθηκε σαν σκορποχώρι με κενές ή ερειπωμένες γειτονιές. Έγινε το κέντρο χρηματοπιστωτικών, εμπορικών, βιομηχανικών και πολιτισμικών δραστηριοτήτων όλης της δυτικής ακτής των ΗΠΑ.
5. Η Ιρλανδία επίσης ετοιμάζεται, παρά την πρόσφατη χρεοκοπία της ή λόγω αυτής, να υιοθετήσει τη Γεωφορολόγηση. Οι πολιτικοί της μοιάζουν να έχουν αίσθηση του ορθού. Ας μην ξεχνιέται πως μόλις επισημάνθηκε η οικονομική κρίση της χώρας, οι Ιρλανδοί βουλευτές επέβαλαν πρώτα πρώτα μια περικοπή 15% στους δικούς τους μισθούς! Σε σύγκριση οι δικοί μας βουλευτές μοιάζουν αλλαζόνες, συμφεροντολόγοι και αμαθέστατοι.
Η Ελλάδα επίσης θα μπορούσε να ανορθωθεί από τα χαλάσματα της χρεοκοπίας όπου την οδήγησαν οι κουφιοκέφαλοι κυβερνήτες μας και οι σύμβουλοί τους. Πώς γίνεται μετά από δεκαετίες υποτιθέμενης προσπάθειας και ξόδεμα εκατομμυρίων ευρώ, να μην έχουμε ακόμα το εθνικό κτηματολόγιο και η κυβέρνηση να μη γνωρίζει ούτε πόση ακίνητη περιουσία έχει ούτε που βρίσκεται αυτή;!
Δεν έχουμε ηγέτες με «αρετή και τόλμη», σαν τον έντιμο Τρικούπη, που να νιώθουν τι χρειάζεται το έθνος. Οι πολιτικοί μας είναι ψεύτες και με μια ευρύτερη έννοια απατεώνες. Έχουν φτιάξει μια συντεχνία όπου μπορούν να μένουν αλώβητοι στο ολιγοπώλιο της λοβιτούρας. Οι εξαιρέσεις στους βουλευτές μας μετριούνται στα δάχτυλα.
Αλλά για να επανέλθουμε στο θέμα μας, όπως διέβλεπε ο ηγέτης Sun Yat Sen για τη δημοκρατία της νέας Κίνας, αυτό το σύστημα της Γεωφορολόγησης είναι το ορθό, λογικό και δίκαιο μέσο για τη χρηματοδότηση του Κράτους και τη γενικότερη ανάπτυξη.
Σε αντίθεση με κάθε άλλο φόρο, η Γεωφορολόγηση δεν μπορεί να μετακυλιστεί στις τιμές προϊόντων. Αν κάποιος δοκίμαζε να περάσει το κόστος του φόρου στην τιμή τους προϊόντος του, αυτό θα γινόταν πολύ ακριβότερο και κανείς δεν θα το αγόραζε. Μόνο αν κάποιος είχε μονοπώλιο θα μπορούσε να το κάνει‧ αλλά μονοπώλια παντού πλέον απαγορεύονται. Εξάλλου θα υπάρχουν αχρησιμοποίητα εδάφη στις παραμεθόριες περιοχές όπου κάποιος επινοητικός επιχειρηματίας θα μπορεί να εγκαταστήσει ανταγωνιστική παραγωγική μονάδα.
Άλλα πλεονεκτήματα της Γεωφορολόγησης είναι η απλότητα, διαφάνεια και η εύκολη και φθηνή διαχείρισή της.
