Φιλ411: Βέδες και νομικά εγχειρίδια

Φιλ411: Βέδες και νομικά εγχειρίδια

- in Φιλοσοφία
0

1. Πολλοί κανόνες από τα νομικά εγχειρίδια συγκαταλέγονται στη Βεδική Παράδοση μα τα εγχειρίδια δεν είναι Βέδες ή Βεδικά Κείμενα.

Οι Βέδες καθαυτοί είναι 4: Ṛg-Veda, Sāma-Veda, Yajur-Veda και ο 4ος Atharva-Veda. Ο πιο σημαντικός και το αρχαιότερο κείμενο είναι ο Ṛgveda με 1.028 ύμνους που απαγγέλλονται σε θεότητες του αρχαίου Ινδικού πανθέου (Ίντρα, Άγκνη, Βάρουνα κλπ.). Ο Sāma είναι ύμνοι που ψέλνονται με ορισμένους τρόπους παρμένοι από τον Ṛgveda εκτός από 30 περίπου που είναι πρωτότυποι. Ο Yajurveda είναι και ύμνοι και πρόζα με μερικούς κανόνες για κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα και περιγραφές των εθίμων της εποχής. Ο Atharvaveda περιέχει μερικούς αρχαίους ύμνους, πολλούς νεότερους, πολλά πεζά κείμενα, πολλά ξόρκια και διάφορες φιλοσοφικές περιγραφές.

Αλλά Βέδες, ή κείμενα εξ αποκαλύψεως, θεωρούνται και οι brāhmaṇa συλλογές που περιέχουν επεξηγηματικά σχόλια για τους ύμνους και τα θέματά τους, οδηγίες για τελετουργίες και μερικούς μύθους. Περιέχουν επίσης φιλοσοφικά κείμενα για αναχωρητές (āraṇyaka) και τις Ουπανισάδες που έγιναν τα θεμέλια για διάφορα φιλοσοφικά συστήματα και κατεξοχήν της φιλοσοφίας Vedānta.

2. Οι ύμνοι αναφέρονται σε τρόπους καλής, ενάρετης συμπεριφοράς και το αντίθετο μα δεν είναι πραγματείες. Περισσότερα νομικά βρίσκονται στα κείμενα μπράχμανα με τις οδηγίες τους για θυσίες και άλλες τελετές και για κοινωνική συμπεριφορά. Το ίδιο ισχύει για τις Ουπανισάδες σε μικρότερο ίσως βαθμό για τα εγκόσμια και σε μεγαλύτερο για την πνευματική ζωή.

Αυτά είναι και τα αρχαιότερα κείμενα, ιδίως οι Ριγκβεδικοί ύμνοι, όπως φαίνεται από τις αρχαιότερες γλωσσικές τους μορφές και σύνταξη.

Τα νομικά κείμενα είναι, από την άποψη της γλώσσας, πολύ νεότερα αν και είναι δύσκολο να δοθούν ακριβείς χρονολογίες – μόνο διαδοχική σειρά. Έτσι έχουμε μία πληθώρα από νομικούς κώδικες γνωστούς με τα ονόματα των συντακτών τους – αλφαβητικά, Āpastamba, Baudhāyana, Gautama, Gobhila, Hiraṇyakeśin, Manu, Nārada, Paraśara, Vasiṣṭha, Viṣṇu, Yājñavalkya και πολλοί άλλοι.

3. Οι Νόμοι του Μάνου (Manu-smṛti, ή Mānava-dharma-śāstra=‘Κώδικας νόμων του Μάνου’) είναι η πιο γνωστή συλλογή που χρησίμευε ως γενική βάση για το νομικό καθεστώς ως και τον 20ο αιώνα, μα ο Ādi Śaṅkara, ο μεγάλος φιλόσοφος και θρησκευτικός ηγέτης αναγνωρίζει και αναφέρεται στον Āpastamba.

Πολλοί λόγιοι πιστεύουν πως τα εγχειρίδια είναι επινοήσεις ή κατασκευές ορισμένων κοινοταρχών, ιερέων ή αναχωρητών χωρίς πολύ αναφορά στους Βέδες καθαυτούς. Άλλοι διαφωνούν λέγοντας πως προέρχονται από τις Ιερές Γραφές αν παραμερίσουμε ορισμένες αντιφάσεις.

Είναι γεγονός πως υπάρχουν αντιφάσεις και ασυμφωνίες, αλλού επουσιώδεις και αλλού σοβαρές. Ένα παράδειγμα από πολλά σχετίζεται με την πώληση παιδιών ή ανταλλαγή τους: οι Āpastamba και Manu την απαγορεύουν· οι Gautama και Vasiṣṭha την επιτρέπουν. Ένα πιο χοντρό παράδειγμα είναι η γνώμη του Manu σχετικά με την κρεοφαγία: στο κεφ. 5 χωρία 22-23 την επιτρέπει μα λίγο αργότερα, χωρία 48 και 52, την απαγορεύει!

4. Υπάρχουν και δύο πιο σοβαρά θέματα.

Το ένα αφορά τον θάνατο της χήρας που καίγεται ζωντανή στην πυρά με το πτώμα του μακαρίτη συζύγου της: λέγεται satī (=η καλή, πιστή γυναίκα). Αυτό το έθιμο καταργήθηκε επί Αγγλοκρατίας τον 19ο αιώνα. Αυτό δεν αναφέρεται πουθενά στους Βέδες. Αυτό που αναφέρεται είναι πως η χήρα ξαπλώνει πλάι στο πτώμα του άντρα της μα ένας συγγενής την σηκώνει και την οδηγεί σπίτι της και μετά ανάβεται η φωτιά! Ο Μάνου συμφωνεί με αυτό, μα μερικοί το θεώρησαν πρέπον η χήρα να καίγεται ζωντανή με το πτώμα και το εφάρμοσαν!

Το δεύτερο αφορά τις 4 αρχικές τάξεις varṇa που αναφέρονται πολύ σύντομα στον ύμνο του Puruṣa (Ṛgveda 10.90): Οι Βραχμάνοι είναι το στόμα του· οι φύλακες Kṣatriya είναι τα μπράτσα του· οι παραγωγοί vaiśya οι μηροί· οι υποτακτικοί śūdra οι πατούσες του. Από αυτή την περιγραφή, τα εγχειρίδια έστησαν το περίπλοκο σύστημα των καστών (από 4 έγιναν δεκάδες!) που προκάλεσε πολύ δυστυχία στον πληθυσμό.

Αλλά κλείνοντας το άρθρο, πρέπει να ειπωθεί πως στην πλειονότητά τους οι κανόνες στα πλείστα εγχειρίδια (ιδίως τους Āpastamba, Gautama και Manu) είναι πολύ καλές διατυπώσεις οδηγιών για ενάρετη συμπεριφορά και κοινωνική συμβίωση.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *