Σε μερικά άρθρα νωρίτερα εξέτασα τις διατυπώσεις της θεμελιακής αρχής του Βέδα ή της Βεδικής Παράδοσης. Αυτή λέει πως η Πρωταρχή των Πάντων είναι το Brahman (Μπράχμαν, ή Πνεύμα Απόλυτο), ο Εαυτός του σύμπαντος, και πως ο αληθινός Εαυτός κάθε ανθρώπου είναι ίδιος με τον Εαυτό του σύμπαντος. Οι διατυπώσεις αυτές λέγονται mahā-vākya “μεγάλες δηλώσεις” και προέρχονται από τις Ουπανισάδες (Upanisat) που είναι Γραφές Αποκάλυψης, όπως οι Ιερές Γραφές κάθε θρησκείας. Μόνο που εδώ δεν είναι ακριβώς θρησκεία, αφού το Απόλυτο δεν λατρεύεται όπως ο Θεός ή πολλοί Θεοί. Πρόκειται για Φιλοσοφία/Ψυχολογία. Από τη φιλοσοφία των Ουπανισάδων και άλλων όμοιων Γραφών εγέρθηκαν ποικίλα συστήματα φιλοσοφίας και θρησκείας. Μα η Βεδική Παράδοση παραμένει απλή διδασκαλία Ενότητας, φιλοσοφική/ψυχολογική. Τέσσερεις είναι οι βασικές διατυπώσεις, εδώ τα νούμερα 3, 8, 11 και 12. Μα κάποιοι προσθέτουν και τον αριθμό 1. Οι άλλες διατυπώσεις επεκτείνουν κι επεξηγούν.
Σήμερα θα εξετάσω μια επιλογή δηλώσεων από τις Ουπανισάδες, και μάλιστα μόνο τις θεωρούμενες αρχαιότερες.
1) sarvaṃ khalu idaṃ brahma: Όλο αυτό [το εκδηλωμένο σύμπαν] είναι Brahman ‘Πνεύμα Απόλυτο’. (Chāndogya Up 3.14.1 & λίγο διαφορετικά, Muṇḍaka Up 2.2.11.)
2) ātmā eva idam sarvam: Όλο αυτό είναι ο ātman ‘Εαυτός-του-ανθρώπου’ (Chānd Up7.25.2).
3) ayam ātmā brahma: Αυτός ο Άτμαν είναι Μπράχμαν, δηλ. ο Εαυτός στον άνθρωπο είναι [ίδιος με το] Πνεύμα Απόλυτο [που εκδηλώνεται ως όλο το σύμπαν] (Bṛhadāraṇyaka Up 2.5.11).
4) na iha nānā asti kiñcana: Εδώ [σε αυτόν τον κόσμο] δεν υπάρχει τίποτα διαφορετικό [από το Μπράχμαν] (Bṛh Up 4.4.19).
5) ātmā eva idam agre āsīt purusavidham: Στην αρχή όντως μόνο ο Άτμαν ήταν στη μορφή του Ανθρώπου (Bṛh Up 1.4.1 & παρόμοια διατύπωση στην Aitareya Up 1.1).
6) so ’kāmayata bahu syām: Εκείνος [ο Ātman–Μπράχμαν] θέλησε – “ας γίνω πολλά” (Taittirīya Up 2.6).
7) brahma vā idam agre āsīt: Μπράχμαν όντως ήταν αυτό [το σύμπαν] στην αρχή (Bṛh Up 1.4.10)
8) prajñānaṃ brahma: Μπράχμαν είναι συνειδησία/νοημοσύνη (Aitareya Up 3.1.3).
9) sad eva somya idam agre āsīd ekam advitīyam: Το Ον μόνο, αγαπητέ μου, ήταν αυτό [το σύμπαν] στην αρχή, μόνο του δίχως δεύτερο (Chānd Up 6.2.1).
10) ātmani khalu are vijñāte idaṃ sarvaṃ viditam: Μόλις ο Άτμαν γνωριστεί (=Αυτοσυνειδησία), καλέ, όλο αυτό [το σύμπαν] είναι γνωστό (Bṛh Up 4.5.6).
11) ahaṃ brahma asmi: Εγώ [ο ενσαρκωμένος εαυτός] είμαι Μπράχμαν (Bṛh Up 1.4.10).
12) tat tvam asi: Εσύ εκείνο είσαι (Chānd Up 6.11.3). Αυτό το λέει ο άνθρωπος στον νου του, ή ένας δάσκαλος σε μαθητή του, για να υπενθυμίζει πως αυτός ο ίδιος, αυτός ο ενσαρκωμένος εαυτός, είναι Πνεύμα Απόλυτο.
Ο αληθινός Εαυτός, Άτμαν, το Πνεύμα Απόλυτο στο σύμπαν ή στον άνθρωπο δεν είναι αντικείμενο παρατήρησης (ακοής, αφής, όρασης). Εκείνος είναι ο έσχατος παρατηρητής, θεατής.
Αυτό λέγεται σε πολλά μέρη στις Ουπανισάδες. Π.χ. drastā eva advaito bhavati: Γίνεται ο θεατής όντως, ένας δίχως δεύτερο (Bṛh Up 4.3.32).
2 Comments
Χρήστος Αδαμόπουλος
Καλημέρα,
Θα σας ήταν εύκολο να εξηγήσετε την 5η διατύπωση;
Νικόδημος
Η πρώτη μορφή που παίρνει ο Συμπαντικός Εαυτός στην εκδήλωση της Δημιουργίας είναι η μορφή του Ανθρώπου με την ύψιστη νοημοσύνη που αντανακλά τις ιδιότητες του Εαυτού και τη δυνατότητα συνειδητοποίησής Του. Έτσι είναι ο Πρωτότοκος στον αιτιακό κόσμο της Φύσης. Αυτό μας λέει αυτή η Ουπανισάδα.