Φιλ284: Ο αόρατος κόσμος

1. Όχι δεν πρόκειται για πνεύματα, φαντάσματα, ξωτικά. Ούτως η άλλως αυτά είναι ορατά – αλλιώς δεν θα τα ξέραμε!

Είναι πασίγνωστη πλέον, αόριστα έστω, η επιστημονική θεωρία του Big Bang για τη δημιουργία – μια γιγάντια έκρηξη ενός μοριδίου «ύλης» πριν από μερικά δισεκατομμύρια έτη. Η θεωρία δεν μας λέει πώς εμφανίστηκε αυτό το μορίδιο ή γιατί έγινε η έκρηξή του τότε που έγινε. (Η ονομασία μπιγκ μπανγκ δόθηκε από τον Βρετανό αστρονόμο Fred Hoyle ο οποίος δεν πίστευε σε αυτό!)

Έτσι όμως ξεκίνησε η δημιουργία, το σύμπαν, που γνωρίζουμε ως ο ένας υλικός κόσμος στον οποίο υπάρχουμε και κινούμαστε. Αυτός ο απέραντος κόσμος πλανητών, άστρων και γαλαξιών υπόκειται σε νόμους.

Ο κόσμος αποτελείται από αναρίθμητες μορφές μειγμάτων ή απλών βασικών υλικών όπως οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο, μόλυβδος κλπ. – δηλαδή αέρας, νερό, χώμα, ξύλο, πέτρα, μέταλλο κλπ. Η συμπεριφορά των μορφών, των όγκων και των βασικών υλικών κυβερνιέται από νόμους. Το νερό δεν θα κοχλάσει στους 50 βαθμούς Κελσίου: χρειάζεται 100 βαθμούς.

Ο υλικός κόσμος είναι ορατός. Οι νόμοι ανήκουν στον αόρατο κόσμο και γίνονται αντιληπτοί μόνο από τον νου μας.

2. Μπιγκ-μπάνγκ έγιναν πολλά σε μικρότερη κλίμακα καθώς ηλιακά συστήματα γεννιούνταν ή μεγάλοι ήλιοι εκρήγνυνταν. Και γίνονται ακόμα. Μικρότερα, μπιγκ-μπάνγκ γίνονται στον πλανήτη μας καθώς ένα ηφαίστειο εκρήγνυται η ένα τσουνάμι ορθώνεται μετά από σεισμό, ή καθώς οι σπόροι ανοίγουν για να ξεπεταχτούν φυτά. Και αυτά όλα ανήκουν στον ορατό αισθητήριο κόσμο: τα βλέπουμε, τα ακούμε, τα αγγίζουμε, τα μυρίζουμε – τα φωτογραφίζουμε.

Μα υπάρχουν και μπιγκ-μπάνγκ στον εσωτερικό συνειδησιακό μας κόσμο που δεν είναι ορατά σε τρίτους. Ξάφνου έχεις μία έκρηξη ενέργειας και κάνεις πράγματα που ανέβαλες βδομάδες, ή νιώθεις φούντωμα σιωπηλής οργής ή χαράς. Άλλοτε νιώθεις μια έκλαμψη έμπνευσης για μουσική, ποίημα ή άλλο έργο τέχνης, ή την έκλαμψη κατανόησης μιας ιδέας ή κατάστασης.

Αυτές οι εκλάμψεις κι εμπνεύσεις, που αραιώνουν καθώς μεγαλώνουμε, προέρχονται από έναν αόρατο κόσμο επίσης. Μα και το αρχέγονο μόριο με την άπειρη συμπύκνωση ενέργειας καθώς και η έκρηξή του από κείνον τον αόρατο κόσμο προήλθαν.

Το μυαλό, τον εγκέφαλο κάποιου άλλου, τον βλέπουμε, τον αγγίζουμε, τον τέμνουμε. Ο νους όμως και οι εμπνεύσεις του άλλου δεν φαίνονται…

3. Αυτός ο αόρατος κόσμος στον οποίο βρίσκονται οι νόμοι που είναι οι αιτίες μορφών και συμπεριφορών, φαίνεται να είναι και η πηγή που στέλνει εκλάμψεις κατανόησης, εμπνεύσεις κι εκρήξεις χαράς και δυστυχίας. Είναι γεμάτος ενέργεια και τόση γνώση!…

Αυτός ο αόρατος κόσμος είναι διαθέσιμος, μα τον περισσότερο χρόνο μοιάζει κλειστός σε μας, απροσπέλαστος. Ακόμα κι αν εργαστούμε σκληρά, κι αν θυσιάσουμε απολαύσεις, συχνά δεν μας χαρίζει μια έκλαμψη, δεν μας προσφέρει ένα άνοιγμα, μία χαραμάδα, μια ρωγμή στην κοινή μας καθημερινή πραγματικότητα, για να έχουμε αυτό που το σύνηθες, κανονικό μυαλό μας επιθυμεί.

Είναι παράξενο. Γνωρίζουμε άριστα και αναμφισβήτητα πως αυτός ο κόσμος υπάρχει, είναι κοντά μας, εδώ, «μέσα μας». Μα δεν μπορούμε να εισέλθουμε κατά βούληση και, παρά τις προσπάθειες και τα παρακάλια μας, δεν μας χαρίζει τις εκλάμψεις του όποτε το θέλουμε – όπως κάνει στις μεγάλες ιδιοφυϊες τις οποίες όλοι ζηλεύουμε.

Γιατί άραγε; Μπορούμε να κάνουμε κάτι κι εμείς;

4. Όλα τα γνωστά έργα Πολιτισμού στην Ιστορία προήλθαν από εκείνο τον κόσμο. Τα μεγάλα έργα τέχνης – ποίησης, μουσικής, αρχιτεκτονικής, κλπ – ξεχύθηκαν από τη σκοτεινιά του. Οι απαραίτητες συνθήκες για την κοινωνική συμβίωση χωρίς την οποία θα ήμασταν αξιολύπητα, μοναχικά, φοβισμένα, πλάσματα χαμένα σε ένα μεγάλο, απειλητικό σύμπαν – κι αυτές προήλθαν διατυπωμένες κι εφαρμόστηκαν από ανθρώπους που είχαν πρόσβαση σε κείνον ή που κέρδισαν την εύνοια του.

Για να μπορούμε να ζούμε μαζί ως πολιτισμένη, δίκαιη κοινωνία πρέπει να μην βλάπτουμε άλλους, να λέμε την αλήθεια, να μην κλέβουμε, να μην νοθεύουμε ουσίες, σχέσεις και θεσμούς, να μην επιθυμούμε περισσότερα από ό,τι όντως χρειαζόμαστε…

Αυτές οι αρχές αγνοούνται από πολλούς που θέλουν να βλάψουν, να εξαπατήσουν, να κλέψουν, να σκλαβώσουν άλλους για προσωπικό όφελος.

Οι αρχές αυτές διατυπώθηκαν επανειλημμένα κι έγιναν το θεμέλιο και το στήριγμα όλων των γνωστών πολιτισμών.

Ένα διαφωτιστικό παράδειγμα είναι η διατύπωση τους στις 5 από τις 10 εντολές που ο Μωυσής έφερε από το Ιερό Βουνό, στο οποίο του μίλησε ο Θεός κατά το ταξίδι των Εβραίων μετά την Έξοδό τους από την Αίγυπτο προς τη γη της Επαγγελίας (Έξοδος 20. 1-17 Παλαιά Διαθήκη): ου φονεύσεις, ου κλέψεις, ου ψευδομαρτυρήσεις, ου μοιχεύσεις (= νοθεύσεις), ουκ επιθυμήσεις.

Είτε ιστορικό γεγονός είτε μυθολογικό, η αφήγηση αυτή δίνει ένα σύμβολο για την ύπαρξη και πρόσβαση στον αόρατο κόσμο του νόμου και της σοφίας.

Πρέπει να ανέβουμε στο Ιερό Όρος για να εισέλθουμε.

Πώς όμως; Και ποιο είναι το Ιερό Βουνό για μας;