Φιλ267: Σύγχρονη ρουτίνα

1. Από αρχαιότατους χρόνους θρησκείες και φιλοσοφίες θεωρούν τη ζωή και την ανθρώπινη κατάσταση προβληματική, αν όχι ανεπιθύμητα θλιβερή – σαν μια αρρώστια που χρειάζεται ριζική, επείγουσα θεραπεία. Τα συμπτώματα;

Ενώ παλιά υπήρχε και καταθλιπτική αβεβαιότητα για το άμεσο μέλλον (τον καιρό, το εμπόριο, τον πόλεμο κλπ, το προσδόκιμο της ζωής) και καταπληκτική σκληρότητα με σκλαβιά και αρρώστιες ανίατες, σήμερα έχουμε τη σκλαβιά της ρουτίνας με ασχολίες και δουλειές, που σπάνια μας ενδιαφέρουν, μα συνηθέστερα μας προκαλούν πλήξη και κούραση. Μας ενδιαφέρει μόνο το τι θα βγάλουμε από αυτές.

Εμείς η μεγάλη πλειοψηφία των δισεκατομμυρίων έχουμε γίνει αιχμάλωτοι και ζούμε ωσάν υπνωτισμένοι, στις καθημερινές μας ρουτίνες και συνήθειες που αναπτύξαμε βαθμιαία με τα χρόνια, συχνά χωρίς να το ξέρουμε.

Ναι, υπάρχουν οάσεις χαράς κι ευχαρίστησης κάποτε με πραγματικά γεγονότα, πρόσωπα και περιστατικά, μα πιο συχνά με φαντασιώσεις κι εθισμούς, όπως η ονειροπόληση, φρούδες ελπίδες κι ευχές, ποτό, κάπνισμα, τζόγος, σεξουαλικό τσιμπούσι, ναρκωτικές ανωμαλίες και ό,τι άλλο.

2. Από αρχαιότατους χρόνους, από την αρχή της ιστορικής περιόδου (περίπου 5.000 ππ), διακρίνουμε μια έντονη αύξηση νοητικής ή πνευματικής οκνηρίας, που ωθεί τις μεγάλες μάζες σε μια κατηφόρα προς το επαναλαμβανόμενο κι εύκολο, το μηχανικό, ρουτινιέρικο, φθηνό και χυδαίο. Εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις ανθρώπων που φαντάζουν μεγαλοφυΐες, εμείς οι πολλοί και ‘νορμάλ’ άνθρωποι των μεγάλων μαζών μένουμε υπανάπτυκτοι και μάλλον μίζεροι.

Αυτοαπατιόμαστε και αρνιόμαστε να αναγνωρίσουμε κάτι στη πραγματικότητα αναντίρρητο – το ότι δεν έχουμε πολύ πνευματικό σθένος, ευστάθεια, δύναμη βούλησης κι ενδότερη ενότητα.

Λίγη αυτοπαρατήρηση σύντομα δείχνει το αληθινό ψυχικό μας καθεστώς. Πολλοί δίνουν υποσχέσεις στον εαυτό τους (και σε άλλους) στην αρχή του Νέου έτους – πως θα κόψουν το τσιγάρο, το ποτό, το ψέμα στην ομιλία, το πολύ φαγητό ή ό,τι άλλο παρόμοιο. Μερικοί λίγοι το κατορθώνουν. Οι πολλοί πολύ γρήγορα βρίσκουν κάποιο σοβαρό λόγο και παρακάμπτουν την απόφαση. Κάποτε δεν χρειάζονται καν κάποιο λόγο. Απλά συνεχίζουν όπως πρωτύτερα.

Είναι μια ακόμα σαφής ένδειξη απουσίας ελέγχου ή αυτοκυριαρχίας!

3. Κάτι για το οποίο όλοι κοπιάζουμε αδιάκοπα, ακούραστα, είναι η αύξηση του εισοδήματός μας και γενικά του πλούτου μας, έστω κι αν ήδη είμαστε αρκετά πλούσιοι. Όλοι σχεδόν οι άνθρωποι παντού συμφωνούν σε αυτό κι εκδηλώνουν αξιόλογο ζήλο και σταθερότητα σε αυτή την επιδίωξη. Επιδιώκουν επίσης εξουσία όσοι μπορούν. Συγχρόνως θέλουν μεγαλύτερη σχόλη, εκτενέστερες διακοπές, περισσότερη ευχαρίστηση. Εξουσία και πλούτος επιτρέπουν την ικανοποίηση περισσότερων επιθυμιών

Αν δοκιμάσουμε, όμως, να συγκεντρωθούμε σε μια διανοητική ή πνευματική, μη-κερδοσκοπική κατεύθυνση για να διευρύνουμε τους ορίζοντες της γνώσης και κατανόησής μας ανακαλύπτουμε πολύ σύντομα πως δεν μπορούμε να επικεντρωθούμε στο νέο αντικείμενο, στον πνευματικό στόχο μας. Πολύ σύντομα βαριόμαστε, κουραζόμαστε ή ελκυόμαστε από κάτι άλλο, χειροπιαστό. Η νόησή μας είναι θαμπή και θορυβώδης, κάθε διανοητική μας προσπάθεια εύκολα περισπάται και θρυμματίζεται και οι απολαύσεις μας είναι θολές και θνησιγενείς με διάφορες αμφιβολίες κι ενοχές.

Και οι καθημερινές συνομιλίες μας, όπως και οι ονειροπολήσεις μας με τους νοερούς διαλόγους μας, αφορούν το πεζό και το ποταπό, και γίνονται συχνά ένα κακόβουλο κουτσομπολιό. Δεν είναι πραγματική συνομιλία, μα συνήθως μια ανταλλαγή μονολόγων.

4. Αυτά όλα είναι συμπτώματα μιας βαθύτερης, σχεδόν πανανθρώπινης ασθένειας, μιας κοινότατης αδήριτης αδυναμίας, να θυμόμαστε πως είμαστε πραγματικά ένα πολύ μεγαλύτερο ον από αυτό που βλέπουμε και νιώθουμε και συνηθίσαμε να νομίζουμε πως είμαστε.

Βλέπουμε κάποιο φόβο να φτερουγίζει στα φυλλοκάρδια μας: ταυτιζόμαστε και λέμε “Είμαι φοβισμέν-η/ος” και πιστεύουμε πως έτσι είμαστε. Βλέπουμε κάποια οργή να ξεσηκώνεται και να πυρπολεί και λέμε “Είμαι οργισμέν-η/ος”. Ή βλέπουμε κάποιον ενθουσιασμό να ορθώνεται εύθυμα και λέμε “Είμαι ενθουσιασμέν-η/ος”. Σε κάθε περίπτωση ταυτιζόμαστε με το θέαμα που είναι σαφώς μικρότερο και σαφώς πρόσκαιρο και λησμονούμε το πραγματικό ον, που ως αθώρητος θεατής παρατηρεί ανεπηρέαστος και γνωρίζει την όλη κατάσταση.

Είναι κρίμα μεγάλο διότι δεν αντιλαμβανόμαστε καν πως υπάρχει ένα χρόνιο πρόβλημα που όμως μπορεί να λυθεί – και να αλλάξουμε.

Οι λύσεις δόθηκαν πριν από αιώνες και η σύγχρονη έρευνα δίνει μόνο επιβεβαίωση: μη βλάπτετε κανένα· μη λέτε ψέματα· μην κλέβετε· μην επιθυμείτε περισσότερα….

Οι μεγάλες διδασκαλίες, θρησκείες και φιλοσοφίες υπήρξαν ως Σχολές στο παρελθόν για να βοηθήσουν. Το να διαβάζουμε βιβλία και να συζητούμε ατέρμονα, κουραστικά – γίνεται κι αυτό μια περίσπαση που οδηγεί σε πλανερές αυταπάτες και όχι λύση. Χρειάζεται συστηματική καθοδήγηση και μεθοδική πρακτική εφαρμογή των οδηγιών των παλαιών σοφών: μη βλάπτετε κανένα· μη λέτε ψέματα· κλπ.