Φιλ258: Ο χρυσός κανόνας

Χρυσός κανόνας είναι η διατύπωση της άριστης ρύθμισης της συμπεριφοράς μας. Συνήθως στην πολιτισμένη Δύση αναφέρεται στα λόγια του Χριστού στα Ευαγγέλια του Ματθαίου (7. 12) και Λουκά (6. 31):

«Καθώς θέλετε να φέρονται προς εσάς οι άνθρωποι, έτσι κι εσείς να φέρεστε ομοίως προς άλλους».

Βέβαια, ο χρυσός αυτός κανόνας βρίσκεται στην ίδια ή όμοια διατύπωση σε κάθε κουλτούρα. Και η διατύπωση στους ευαγγελιστές είναι μια αναδιατύπωση από το Ταλμούδ της Ιουδαϊκής παράδοσης που λέει: «Μην κάνεις στους συνανθρώπους σου αυτό που θεωρείς βλαβερό για τον εαυτό σου» και στο Λευιτικό της Παλαιάς Διαθήκης λέγεται: «Να μη μισήσεις τον αδελφό σου. Να μην επικρίνεις τον γείτονά σου. Να μην εκδικείσαι ο ίδιος. Να μην εξοργίζεσαι με τα παιδιά του λαού σου. Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (19.17-18).

Η ιδέα ξαναδιατυπώνεται στην Πρώτη Επιστολή προς Θεσσαλονικείς (5. 15): «Οράτε μη τις κακόν αντί κακού τίνι αποδώ• αλλά πάντοτε το αγαθόν διώκετε και εις αλλήλους και εις πάντας» (=προσέξτε ώστε κανείς να μην ανταποδίδει κακό αντί κακού σε κανέναν• αλλά πάντοτε να επιδιώκετε το καλό και μεταξύ σας και με όλους).

Αργότερα, στο Κοράνι των Μωαμεθανών (83. 1-6): «Ω παιδιά του Αδάμ, να αποδίδετε όπως θα θέλατε να σας ανταποδοθεί και να είστε δίκαιοι όπως θα θέλατε να έχετε δικαιοσύνη εσείς».

Στην Αρχαία Ελλάδα, ο Διογένης Λαέρτιος (1.36) έχει το γνωμικό του Θαλή Μιλήσιου: «Μην κάνετε αυτό που θα κρίνατε άλλους όταν εκείνοι το κάνουν».

Στην Αρχαία Ρώμη, ο Στωικός Σενέκας έγραψε: «Να διαχειρίζεστε τους κατώτερούς σας όπως θέλετε ο ανώτερος σας να διαχειρίζεται εσάς».

Στην αρχαία Αίγυπτο, ένας πάπυρος λέει: «Μην κάνετε σε άλλους αυτό που απεχθάνεστε οι άλλοι να κάνουν σε σας».

Στην Αρχαία Κίνα η καθαρότερη διατύπωση είναι στα Ανάλεκτα του Κομφούκιου (15. 24): «Μην επιβάλλετε σε άλλους κάτι που εσείς δεν θα επιλέγατε ποτέ» και «Αυτό που δεν θέλετε για τον εαυτό σας μην το κάνετε σε άλλους». Είναι η αρχή της αμοιβαιότητας shu!

Στην Αρχαία Περσία οι Ζωροάστρες είχαν τη ρήση στο Dadisten-I-dink (94.5): «Καλή είναι η [ανθρώπινη] φύση εκείνη που δεν κάνει σε άλλους ό,τι δεν είναι καλό για την ίδια».

Στη Βεδική Παράδοση των Ινδιών, στην Taittiriya Ουπανισάδα λέγεται (Shiksha-valli, 11): «Τις πράξεις που για μας είναι καλές, αυτές να κάνετε κι εσείς σε άλλους, όχι διαφορετικές». Και στο επικό Mahābhārata στο βιβλίο Anushāsana (113. 8) λέγεται: «Αυτός εν συντομία είναι ο κανόνας της Δικαιοσύνης dharma: Ο άνθρωπος ας μην κάνει ποτέ σε άλλους αυτό που θεωρεί βλαβερό για τον εαυτό του. Διαφορετική συμπεριφορά οφείλεται σε εγωιστικές επιθυμίες».

Η ιδέα διατυπώθηκε σε μεταγενέστερα κείμενα του Iνδουισμού, Βουδισμού και Τζαϊνισμού.

Είναι τόσο απλός ο χρυσός κανόνας όσο είναι δύσκολος στην εφαρμογή!