Φιλ165: Ευτυχία, επιθυμίες κι ευχές

1. Επιθυμίες έρχονται και παρέρχονται – άλλες επίμονες, ορμητικές, άλλες επιπόλαιες, παροδικές.

Παραδόξως, παρά τις ανεξάντλητες ψυχαναλύσεις και τις αστείρευτες ψυχολογικές θεωρίες 150 χρόνων επιστημονικής δήθεν έρευνας, κανείς δεν ξέρει από που προέρχονται οι επιθυμίες μας που συχνά μας βασανίζουν έντονα κι ας είναι δικές μας νοητικές ενέργειες.

Αφορμή για τις σκέψεις αυτές έδωσε το φετινό (2018) πασχαλινό μήνυμα του Δημάρχου και των δημοτικών υπαλλήλων της Ύδρας, τοιχοκολλημένο παντού στην πόλη. Εύχονται στους Υδραίους και τους επισκέπτες σαν εμένα «ευτυχία, χαρά και γαλήνη».

Δεν υπάρχει άνθρωπος που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να μην αναζητάει την ευτυχία. Μερικοί την κυνηγούν σε απολαύσεις του έρωτα και του φαγητού. Άλλοι στη δράση κι επιχειρηματικότητα. Άλλοι στη μελέτη και τη συσσώρευση πληροφοριών. Άλλοι πάλι σε φιλανθρωπικές πράξεις στην καλλιτεχνία, στη θρησκεία ή στον σαδισμό και στο έγκλημα.

2. Γνωστή μου, σχετικά νέα γυναίκα, από ευκατάστατη οικογένεια, στην εφηβεία της ήταν δεινή αθλήτρια στο κολύμπι και στο σκι, μα και λαμπρή μαθήτρια. Έσπασε το πόδι, οπότε χάθηκαν και οι προσδοκίες πρωταθλητισμού. Αργότερα, πήγε για μεταπτυχιακά στην Οικονομολογία στην Οξφόρδη και γύρισε τρανός επιστήμων. Βρήκε σχετικά καλή θέση στο Δημόσιο.

Συνδέθηκε ερωτικά με νέο φέρελπι γιατρό. (Μπορεί να υπήρξε και προηγούμενη σχέση που όμως δεν γνωρίζω.) Σύντομα χάλασε η σχέση κι έμεινε στα ερείπια του έρωτα.

Αργότερα ξανά ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε, σίγουρη για την επιλογή και την ευτυχία. Απόκτησαν δυο κόρες και η ζωή χαμογελούσε με ελάχιστα συνοφρυώματα. Ο άντρας όμως είχε άλλες βλέψεις και την άφησε για μια άλλη, την οποία επίσης άφησε μετά για μια καινούρια – ψάχνοντας κι εκείνος για πολλοστή φορά την «ευτυχία του»!

Έμεινε με πληγωμένο εγωισμό. Πρέπει τώρα να φροντίζει δυο έφηβες κόρες μόνη με λίγη βοήθεια από τον πρώην της. Και ψάχνει πάλι για τη δική της «ευτυχία».

Τελειώνει ποτέ της ανωριμότητας αυτό το ψάξιμο για ευτυχία;

3. Το 1900 έγινε η μεγάλη Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού στην οποία συμμετείχαν 40 χώρες και την οποία επισκέφτηκαν 50 εκατομμύρια άνθρωποι.

Στα εγκαίνια ο Γάλλος πρόεδρος Εμίλ Λουμπέ μίλησε για τις προσδοκίες της ανθρωπότητας στον νέο 20ο αιώνα: «δικαιοσύνη και μετριοπάθεια». Ο δε υπουργός του Εμπορίου πρόσθεσε «προσήνεια και αλληλεγγύη».

Οι ίδιες προσδοκίες, επιθυμίες κι ευχές εκφράστηκαν με όμοια ή διαφορετικά λόγια αμέτρητες φορές στα χρόνια που ακολούθησαν. Μα στον 20ο αιώνα έγιναν δυο μεγάλοι πόλεμοι (1914-8 και 1939-45) όπου συμμετείχαν στρατευμένοι άνθρωποι από όλα σχεδόν τα έθνη του κόσμου. Και μόνο στον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο σκοτώθηκαν πάνω από 50 εκατομμύρια μαχόμενων και αμάχων! Και υπήρξαν και άλλοι μικρότεροι πόλεμοι ανά τον κόσμο – σε Αφρική, Ασία, Ευρώπη, Νότιο Αμερική.

Επιπλέον η θεληματική και άθελη εξαπάτηση, εκμετάλλευση και σκληρότητα του ανθρώπου προς τους συνανθρώπους του συνεχίζεται αμείωτη σε ποικίλες μορφές παρά τους απανωτούς νόμους που θεσπίζονται κατά της απάτης, της ληστείας, των ναρκωτικών, της σωματεμπορίας και παρόμοιων εγκλημάτων. Συχνά, βλέπετε, οι μεγαλύτεροι απατεώνες κι εγκληματίες είναι οι πολιτικοί που θεσπίζουν τους νόμους. Διότι θεσπίζουν και νόμους που ευνοούν τους ίδιους και αθετούν υποσχέσεις που δίνουν προεκλογικά.

4. Όλοι αργά ή γρήγορα βρίσκουμε την ευτυχία πολλές πολλές φορές. Και τη χάνουμε ισάριθμες φορές.

Χαρά, γαλήνη, δικαιοσύνη, μετριοπάθεια, προσήνεια, αλληλεγγύη – αυτές και πολλές άλλες ιδιότητες είναι απόψεις της ευτυχίας που όμως δεν διαρκούν.

Ψάχνουμε την ευτυχία ή την ευχαρίστηση ή οποιαδήποτε άλλη σχετική ιδιότητα σε εξωτερικά υλικά πράγματα, αποκτήματα, σχέσεις και δραστηριότητες, που υπόκεινται σε φθορά κι έχουν τέλος. Νομίζουμε πως η ευχαρίστηση των αισθήσεων και του νου είναι η ευτυχία, ωσότου διαπιστώσουμε πως και η ευχαρίστηση αυτή αποδυναμώνεται με την επανάληψη και τον κορεσμό και ως επί το πλείστον γίνεται ανιαρή ρουτίνα. Έτσι η ευχαρίστηση και η ευτυχία μας επίσης έχει τέλος και πρέπει να ψάξουμε ξανά.

Στην πραγματικότητα ο νους μας βρίσκεται μόνιμα σε κίνηση απολαμβάνοντας τη μια εμπειρία μετά την άλλη και όλη την ώρα ψάχνοντας την ευτυχία.

Η επιθυμία μας είναι περισσότερο μια ευχή, μια ονειροπόληση, μια ιδέα περί ευτυχίας, η οποία μας ξεφεύγει συνεχώς. Υπάρχει κάτι άλλο πιο ουσιαστικό και μόνιμο;