Στον Βουδισμό υπάρχει το Οχταπλό Μονοπάτι, δηλ. η Οδός με 8 στάδια ή απόψεις.
Στη φιλοσοφική πρακτική Βεδάν-τα επίσης υπάρχει μια κλίμακα με 7 στάδια, ξεκινώντας με την αναζήτηση για μια ορθή εσωτερική διδασκαλία και φθάνοντας ως την Περίσσεια γνώσης, ενέργειας, μακαριότητας. Πέρα από αυτό είναι η ενότητα ή συγχώνευση στον ύψιστο Εαυτό. Η κεντρική πρακτική είναι απόσπαση και προσοχή. Ο νους να θυμάται πως ο Εαυτός (ātman) δεν είναι αυτό που βρίσκεται υπό παρατήρηση: εγώ είμαι η επίγνωση, θέαση, που όμως είναι τελικά εντελώς απρόσωπη, δίχως εγώ!
Ο ψυχισμός μας είναι γεμάτος επιθυμίες, ταυτίσεις, φόβο, αρρώστια, πόνο, στενοχώρια, δυστυχία.
Ο Βούδας είδε πως αυτή είναι η κοινή κατάσταση και πώς αυτή μπορούσε να ξεπεραστεί. Έτσι διατύπωσε το Οχταπλό Μονοπάτι, που, φυσικά, χρειάζεται κι αυτό έναν δάσκαλο για καθοδήγηση. Διότι άλλο να παπαγαλίζουμε αυτές τις ιδέες κι άλλο να τις εφαρμόζουμε όλη την ώρα στην καθημερινή ζωή μας.
Το πρώτο πράγμα που ο Βούδας αντιλήφθηκε στην αναζήτησή του της αλήθειας είναι ο πόνος, η δυστυχία (duḥkha) που βασανίζει όλους τους ανθρώπους. Μετά, με μεγάλη περίοδο πρακτικής και διαλογισμό, έψαξε να βρει ποια είναι η αιτία και ποιος εμπειράται πόνο. Το Οχταπλό Μονοπάτι δίνει την πρακτική για κάθε αναζητητή να ξεπεράσει την κατάσταση άγνοιας και δυστυχίας βρίσκοντας και διαλύοντας τις αιτίες.
Στις μεταφράσεις χρησιμοποιούνται διαφορετικοί όροι για τα 8 στάδια. Μα αυτά είναι περίπου ως εξής: ορθή θέαση/κατανόηση, ορθή επιθυμία/προσέγγιση, ορθή ομιλία, ορθή δράση, ορθός τρόπος ζωής, ορθή προσπάθεια, ορθή επικέντρωση, ορθή επαγρύπνηση. Υπάρχουν κι άλλες απόψεις, μα αυτές είναι οι βασικές και χρειάζονται, βέβαια, επεξήγηση κι εφαρμογή.
Ο Βούδας ανακάλυψε τελικά πως δεν υπάρχει αυτό το «εγώ» που επιθυμεί, διεκδικεί, αποκτά, χάνει, χαίρεται, λυπάται. Είναι μια φαντασίωση, ένας ίσκιος του νου. Στη βαθύτερη κατάσταση διαλογισμού (samādhi) δεν υπάρχει αυτός ο εαυτός, το εγώ που αλλάζει αδιάκοπα και θέλει να ελέγχει.
Είναι μια κατάσταση απλής θέασης, απλής ύπαρξης, δίχως διεκδίκηση, δίχως εαυτό (an-ātma = anatta).
Είναι τελικά ίδια διδασκαλία με τη φιλοσοφία Βεδάν-τα!
