Ο νους είναι σε σχέση με τον εγκέφαλο εντελώς άυλος.
1. Τι είναι ο “νους” και τι “συνειδησία”; Είναι ίδια ουσία και λειτουργία όπως φαίνονται να διατείνονται πολλοί ψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί;
Πρώτα, όμως, δύο λόγια για τον όρο “συνειδησία”. Η λέξη δεν χρησιμοποιείται διότι προτιμάται η λέξη “συνείδηση”. Αυτή έχει διπλή έννοια. Είναι αυτό που μας τύπτει και μας καλεί να νιώθουμε ενοχές. Είναι η αγγλική conscience. Είναι επίσης η λειτουργία επίγνωσης (awareness/consciousness αγγλιστί) με την οποία έχουμε συνείδηση ή επίγνωση κάποιας κατάστασης όπως όταν έχουμε συνείδηση εχθρικής ή φιλικής διάθεσης άλλων.
Για την λέξη “συνειδησία” έχουμε τις σύνθετες “α-συνειδησία, αυτό-συνειδησία, ευ-συνειδησία”. Δεν βλέπω κανένα λόγο να μην χρησιμοποιούμε και τη “συνειδησία” απλή με την έννοια της επίγνωσης. Κανένα λόγο – εκτός από τυφλή εμμονή και βλακεία. Οπότε συνηδεισία έχει τη δεύτερη έννοια που υπονοείται στις σύνθετες και στη 2η σημασία της λέξης “συνείδηση”. Συχνά αντί αυτής χρησιμοποιείται και η λέξη “συνειδητότητα” με ίδια σημασία.
2. Στις μέρες μας εξετάζουμε ή αναφερόμαστε στον νου σύμφωνα με τις προσεγγίσεις της Ψυχολογίας (και Φιλοσοφίας σε μικρότερο βαθμό). Αυτή η θεώρηση εστιάζει στο υποσυνείδητο, στις μνήμες και παρελθοντικές (βρεφικές, παιδικές) εμπειρίες, προβάλλοντάς τις ως θεμέλια στα οποία στηρίζεται το εσωτερικό οικοδόμημα του χαρακτήρα, της προσωπικότητας, της νοοτροπίας, των συναισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών μας. Εξέταση του νου υπονοεί εξέταση κρυφών, καταπιεσμένων ή και “τραυματικών” εμπειριών που μπορεί να, και συχνά, λειτουργούν ως περιορισμοί στον τρόπο ζωής μας. Το “οιδιπόδειο σύμπλεγμα” ή μια τιμωρία στην παιδική ηλικία είναι κοινά παραδείγματα.
Στις περισσότερες σχολές ψυχολογίας ο νους (ή το “μυαλό”, όπως προτιμούν μερικοί) είναι η συνειδησία μας. Με άλλα λόγια, η δύναμη συνειδησίας και το ρεύμα σκέψεων ή εκδηλώσεις συναισθημάτων είναι το ίδιο.
3. Αυτό θα το εξετάσω λεπτομερώς σ’ επόμενο άρθρο. Εδώ πρέπει να κάνω μια ακόμα διάκριση μεταξύ νου και μυαλού ή εγκεφάλου.
Ο εγκέφαλος είναι η μάζα φαιάς ουσίας κυττάρων μέσα στο κρανίο μας. Είναι το εσωτερικό του κεφαλιού μας. Την αντίστοιχη μάζα στα ζώα τη λέμε “μυαλό”.
Και τη δική μας συχνά την λέμε μυαλό (από το “μυελός”, την ημίρρευστη ουσία μέσα στα κόκκαλα).
Ο εγκέφαλος ( ή το μυαλό) είναι υλική μάζα. Ανοίγουμε οποιοδήποτε κρανίο και τη βλέπουμε. Μπορούμε να την αγγίξουμε ή μυρίσουμε ή ζυγίσουμε. Έχει όγκο και σχήμα.
Ο νους είναι σε σχέση με τον εγκέφαλο εντελώς άυλος. Βλέπεις έναν άνθρωπο ή ένα τετράποδο και αν ανοίξεις το κρανίο του βλέπεις τον εγκέφαλο. Μα δεν βλέπεις τον νου. Δεν μπορείς να τον αγγίξεις, να τον μυρίσεις ή να τον ζυγίσεις. Μόνο υποθέτουμε τον άυλο νου από την ομιλία (ή τα γραπτά) και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Και τον ξέρουμε, βέβαια, από τη δική μας εμπειρία, την ύπαρξή του σε μας.
