Η λέξη dharma (ντχάρμα) συναντιέται συχνά στην κουλτούρα της Ινδίας – περίπου όσο και η λέξη karma.
Ντχάρμα είναι “δικαιοσύνη, νόμος, θρησκεία, καθήκον, φύση (πλάσματος ή πράγματος)”. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί υπάρχουν όλες αυτές οι έννοιες.
Η λέξη προέρχεται από το dhātu (= λεκτικό σπέρμα από το οποίο παράγονται ρήματα και ονόματα) √dhṛ που έχει την έννοια “κρατώ, φέρω, συντηρώ, φυλάσσω”. Έτσι ο ντχάρμα προσδιορίζεται ως εξής: dharati/dharyate iti dharmas: “λέγεται ντχάρμα διότι συντηρεί/συντηρείται”.
Ο νόμος (ή οι νόμοι) που συντηρεί ένα πλάσμα είναι η ίδια η φύση του. Το πλάσμα κρατείται στη ζωή, φυλάσσεται στη μορφή και με τις λειτουργίες του, χάρη στην εγγενή φύση του που είναι ένας νόμος ή ένα πλέγμα νόμων. Αυτό θα έπρεπε να είναι το πρώτιστο καθήκον του – να γνωρίζει και να ακολουθεί αυτό το πλέγμα φυσικών νόμων. Αυτό θα έπρεπε να είναι και η θρησκεία του.
Έτσι ο Ινδουισμός έχει ένα κεντρικό πλέγμα κανόνων για την καθημερινή συμπεριφορά και όλη τη ζωή του ανθρώπου που λέγεται sanātana dharma “αιώνιος ντχάρμα”.
Η λέξη κάρμα επίσης έχει την έννοια καθήκον. Αυτό όμως είναι το εξωτερικό έργο που ο άνθρωπος (άντρας ή γυναίκα) έχει να επιτελέσει στη ζωή του σύμφωνα με τις εντολές του dharma του. Ό,τι αποφεύγει να εκτελέσει και ό,τι εκτελεί πλημμελώς αφήνοντας κενά ή λάθη – αυτό γίνεται το κάρμα του που θα πρέπει να αντιμετωπίσει στην επόμενη ενσωμάτωσή του. Και αν δεν το κάνει στην επόμενη θα μείνει για τη μεθεπόμενη και ούτω καθεξής.
Κάρμα λοιπόν είναι τα καθήκοντα που εκτελείς στη ζωή μα και ό,τι μεταφέρεται στην επόμενη ενσωμάτωση.
Ο ντχάρμα δεν είναι πλέγμα νόμων ή φύση που ανήκει μόνο στον Ινδουισμό. Κάθε κοινωνία που έχει κάποιες ηθικές αρχές είτε στη θρησκεία της (το συνηθέστερο) είτε στις παραδόσεις της (ήθη κι έθιμα) έχει ντχάρμα! Πολλοί μάλλον ένθερμοι πιστοί του Ινδουισμού νομίζουν πως μόνο η δική τους θρησκεία έχει κανόνες ντχάρμα. Αλλά αυτή η πίστη είναι μεροληπτική. Στον Χριστιανισμό υπάρχουν οι εντολές να μην κλέβουμε και να δίνουμε γενναιόδωρα – άσχετα με τη μη τήρησή τους. Ντχάρμα είναι και το πλέγμα των εντολών αυτών.
Στην Ινδική παράδοση ο ντχάρμα περιγράφεται και αναλύεται πιο λεπτομερώς και συνολικά. Έτσι στο επικό Mahābhārata λέγεται:
Πώς εγείρεται ο ντχάρμα; katham utpadyate dharmaḥ.
Πώς μεγαλώνει ο ντχάρμα; katham pravardhate dharmaḥ.
Πώς συντηρείται ο ντχάρμα; katham sthāpayate dharmaḥ.
Πώς χάνεται ο ντχάρμα; katham vinaśyati dharmaḥ.
Απαντήσεις:
Ο ντχάρμα εγείρεται με Αλήθεια. satyena dharma utpadyate.
Ο ντχάρμα μεγαλώνει με Συμπόνια. dayayā vivardhate dharmaḥ.
Ο ντχάρμα συντηρείται με Μακροθυμία. kṣamayā sthāpyate dharmaḥ.
Ο ντχάρμα χάνεται με θυμό και απληστία. krodha-lobhair vinaśyati dharmaḥ.
Αλλού λέγεται πάλι πως όπου ακμάζει ο ντχάρμα, η κοινωνία ευημερεί και αναπτύσσεται ο πολιτισμός. Όπου όμως ο ντχάρμα μειώνεται λόγω απληστίας και πράξεων οργής, η κοινωνία παρακμάζει και οι άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι.
– – –
Όλα τα σχόλια των αναγνωστών είναι ευπρόσδεκτα, εφόσον δεν χρησιμοποιούν προσβλητικούς ή υβριστικούς χαρακτηρισμούς. Επίσης σχόλια στα οποία έχει επιλεγεί η “Υποβολή ως Ανώνυμος/η – Unknown” δεν θα δημοσιεύονται. Μπορείτε να επιλέξετε να υποβάλετε ένα σχόλιο είτε με το προφίλ σας στο Google (1η επιλογή), είτε το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο (2η επιλογή: “Όνομα/URL“), συμπληρώνοντας μόνο το πεδίο “Όνομα” (όνομα ή ψευδώνυμο της αρεσκείας σας). Όλα τα σχόλια πριν τη δημοσίευσή τους πρέπει να εγκριθούν από τον Διαχειριστή (comment moderation), γι αυτό πιθανόν να υπάρξει μια μικρή καθυστέρηση.
