Το 2ο μέρος.
Παρατηρώντας τι έγινε, καταλαβαίνουμε πως η εποχή μας αποσύρθηκε από το Τάο και το Τάο αποσύρθηκε από την εποχή μας. Αφού η εποχή μας και το Τάο έχουν αποχωριστεί, πώς θα μπορέσει να προχωρήσει σε αυτή την εποχή ένας άνθρωπος του Τάο και πώς θα προχωρήσει με το Τάο η εποχή; Το Τάο δεν φαίνεται σε αυτή την εποχή και αυτή δεν προοδεύει στο Τάο. Έτσι ακόμα και αν οι σοφοί δεν αποσύρονται σε δάση και βουνά, η αρετή τους παραμένει κρυμμένη. Είναι ήδη κρυμμένη, μα όχι επειδή αυτοί την αποκρύβουν.
Στην παλαιά εποχή οι λεγόμενοι μυστικοί σοφοί δεν κρύβονταν για να μη φαίνονται, ούτε συγκρατούσαν τα λόγια τους για να μην ακούγονται, ούτε έκρυβαν τη γνώση τους για να μην τη μοιράζονται. [Έτσι ήταν] η εποχή και τα στραβά της. Αν η τάση ήταν ευνοϊκή, θα εκτελούσαν το μεγάλο έργο τους στον κόσμο και θα συγχωνεύονταν στην Ενότητα χωρίς να αφήσουν ίχνος. Αν η τάση ήταν ακατάλληλη για την αποστολή τους, θα έμεναν αποσπασμένοι από τον κόσμο, θα έριχναν ρίζες βαθύτερες ερευνώντας τα πάντα και θα περίμεναν. Έτσι συντηρούσαν τον εαυτό τους.
Εκείνοι που έτσι τότε συντηρούσαν τον εαυτό τους δεν χρησιμοποιούσαν τη γνώση τους σε ρητορικές λογομαχίες ή σε επιδείξεις εξυπνάδας. Δεν τη χρησιμοποιούσαν για να μειώσουν την κοινωνία μήτε να μειώσουν την αρετή.
Απέριττα παρέμεναν στη θέση τους και ησύχαζαν στη φύση τους. Τι άλλο να έκαναν; Η τιποτένια δράση δεν εναρμονίζεται με το Τάο. Και η τιποτένια αντίληψη δεν εναρμονίζεται με την αρετή. Το τιποτένιο μειώνει την επίδραση του Τάο. Το τιποτένιο μειώνει την ικανότητα της αρετής.
Γι’ αυτό έχει λεχθεί “Διόρθωνε τον εαυτό σου, τίποτε άλλο! Η ευτυχία της ακεραιότητας είναι η εκπλήρωση της θέλησής σου.”
Όταν παλιά μιλούσαν για την εκπλήρωση της θέλησης, δεν εννοούσαν αυτούς που είχαν άμαξες και τιάρες. Εννοούσαν μια ευτυχία τόσο πλήρη που δεν χρειαζόταν τέτοια.
Στην εποχή μας, όμως, οι άνθρωποι εννοούν με την εκπλήρωση αυτά ακριβώς. Άμαξες και τιάρες είναι μονάχα για το σώμα, δεν έχουν σχέση με την εγγενή φύση μας. Αυτά τα πράγματα μπορούν να αποκτηθούν, να μείνουν. Όταν έρθουν δεν τα απορρίπτεις και όταν φεύγουν δεν τα σταματάς. Γι’ αυτό οι παλαιοί δεν φούσκωναν περήφανα όταν τα είχαν ούτε θεωρούσαν τον εαυτό τους χυδαίο σαν δεν τα είχαν.
Ας βρίσκουμε πληρότητα ευτυχίας τόσο στη μια όσο και στην άλλη κατάσταση κι ας μην αγχωνόμαστε. Μα στην εποχή μας οι άνθρωποι εξαρτώνται για την ευτυχία τους από τα πράγματα που σίγουρα θα φύγουν. Από αυτήν την άποψη, παρότι μπορεί να έχουμε την ευτυχία για μια ώρα, αυτή κρατά όσο τα πράγματα δεν φεύγουν. Έτσι είναι καταδικασμένη.
Γι’ αυτό έχει λεχθεί: “Όσοι χάνονται μέσα στα πράγματα χάνοντας την εγγενή τους φύση στην εγκόσμια χυδαιότητα λέγονται ‘οι ανάποδοι’!”
(Άγνωστες είναι οι πηγές των ρήσεων που παρατίθενται στο κείμενο.)
