1. Γιατί υπάρχει το σύμπαν; Γιατί εγώ, έτσι όπως είμαι, άντρας ή γυναίκα; Γιατί όλες αυτές οι διαφορές στα ζωντανά πλάσματα, στα διαφορετικά είδη;
Γιατί πόνος και δυστυχία, ιδίως σε περιπτώσεις ανθρώπων με εκ γενετής αναπηρίες, σωματικές ή νοητικές ή και τα δύο; Γιατί καλή και κακή τύχη;
Γιατί άγνοια, ηλιθιότητα και καθυστέρηση;
Τα ερωτήματα εγείρονται διότι μερικές πολυπληθέστατες θρησκείες (Χριστιανισμός, Μωαμεθανισμός) πρεσβεύουν στη θεολογία τους έναν Θεό πολυεύσπλαχνο, παντογνώστη, πανταχού παρόντα, πανάγαθο και δίκαιο. Ως τέτοιος έχει επίσης πληρότητα και τελειότητα.
Μα αν έχει πληρότητα και τελειότητα, τότε τι το χρειάζεται το σύμπαν με όλους τους κόσμους και όλα τα πολυποίκιλα πλάσματα που έχουν;
2. Οι Γραφές (η Παλαιά Διαθήκη, κοινή σε Ιουδαίους, Χριστιανούς και Μωαμεθανούς) δεν απαντά στο ερώτημα – παρά μόνο έμμεσα και πλάγια. Εξάλλου: (α) Αυτές οι Αβρααμικές θρησκείες ξεκινούν κάπως αργά στην Ιστορία της ανθρωπότητας – 1.500 έτη το Ισλάμ, 2.000 ο Χριστιανισμός και 3.800 ο Ιουδαϊσμός. Τι γίνονται τα τρισεκατομμύρια των ανθρώπων που έζησαν με τον πολυθεϊσμό για εκατοντάδες χιλιετίες νωρίτερα; Πώς μπόρεσε ο Πανάγαθος και Πολυεύσπλαχνος να τους στερήσει τη διδασκαλία με το αληθινό μήνυμά του;… (β) Ο Θεός δημιουργεί το σύμπαν εκ του μηδενός σάμπως και το “μηδέν” είναι άλλο από τον πανταχού παρόντα και τα πάντα πληρόντα Θεό. (γ) Επιπλέον, στην Παλαιά Διαθήκη είναι επιλεκτικός/μεροληπτικός, οργίλος, εκδικητικός και τρομερά τιμωρητικός. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν συμβιβάζονται με εκείνα των θεολόγων (φιλευσπλαχνία, παμπαρουσία, δικαιοσύνη κλπ.).
Το να δικαιολογούν τα ασυμβίβαστα με το να λένε “Μυστήριες είναι οι βουλές του Κυρίου” δείχνουν μόνο μια βαθιά άγνοια.
Σίγουρα υπάρχει ένα μυστήριο στο Θεό και γύρω από εκείνον. Και η φύση του και η δράση του όπως παρουσιάζονται στην Παλαιά Διαθήκη πρέπει να απορριφθούν ή να παραγνωριστούν. Μα τότε μένουν ελάχιστα πράγματα έως τίποτα. Το Κοράνι των Μωαμεθανών διατηρεί τον χαρακτήρα του εκδικητικού, οργίλου και τρομερά τιμωρητικού όντος, οπότε κι αυτό πρέπει να παραμεριστεί. Ο Θεός των Ευαγγελίων είναι ηπιότερος μα κι αυτός στέλνει άπιστους παραβάτες στον αιώνιο βασανισμό στην κόλαση ενώ οι θεολόγοι διαβεβαιώνουν τον κόσμο πως αγαπάει όλους τους ανθρώπους και ο ήλιος του λάμπει, και ο ουρανός του βρέχει, και για δίκαιους και για άδικους!
3. Από τον Ινδουισμό μαθαίνουμε πως υπάρχουν πολλές θεότητες, αρσενικές και θηλυκές, μα όλες είναι εκδηλώσεις του απόμακρου, άγνωστου Μπράχμαν, που θεωρείται η Πρωταιτία, Πρωταρχή και Πρωτουσία των πάντων. Το Μπράχμαν είναι μεγαλύτερο από το πιο μεγάλο και μικρότερο από το πιο μικρό. Η φωτιά δεν το καίει, το νερό δεν το βρέχει, αναπνέει δίχως αέρα και είναι τα πάντα και το τίποτα: ούτε ύπαρξη ούτε ανυπαρξία!
Πώς θα το πλησιάσουμε να Το ρωτήσουμε;
Οι σοφοί της Βεδικής Παράδοσης λένε πως καθώς είναι πληρότητα μακαριότητας εκφράζει περιοδικά αυτήν την ιδιότητά του με την εκδήλωση του σύμπαντος που είναι μετρημένος χορός χαράς, līlā. Το ίδιο είναι άχρονο, απέραντο και απερινόητο, λένε, μα από Εκείνου την ουσία εκπορεύεται η πληθώρα του σύμπαντος με όλους τους κόσμους, όλα τα επίπεδα και φαινόμενα σε αυτούς για μεγάλη περίοδο, και αποσύρεται πάλι για να ξαναρχίσει σε ατελεύτητη επανάληψη. Μα το ίδιο το Μπράχμαν παραμένει αιώνιο, αμετάβλητο, άχρονο!
4. Ο κόσμος έχει τάξη και αρμονία. Δεν έχει κακό ή ελάττωμα. Ο πόνος, το βάσανο, η δυστυχία είναι συνέπειες επιλογών και πράξεων των όντων με νοημοσύνη όπως οι άνθρωποι. Και αυτοί επαναλαμβάνουν τη γέννηση, μετενσάρκωση και θάνατο, ωσότου, μετά από την πτώση τους σε βάσανα, διορθώσουν την πορεία τους, βελτιώνοντας τη συμπεριφορά τους. Και αφού μια είναι η Πηγή – η έσχατη Πηγή των πάντων – επιστρέφουν σε εκείνη την Πηγή!
Οι σοφοί και άγιοι της Παράδοσης επιμένουν, ακόμα και όταν σε μια ενσωμάτωσή τους περνούν επώδυνες καταστάσεις, πως η δημιουργία είναι līlā. Εμείς αυτό το αποδεχόμαστε μα με ξαφνικό πονόδοντο ή την απώλεια περιουσίας, αποφασίζουμε πως στο σύμπαν και στο Μπράχμαν υπάρχει μεγάλη αδικία και δυστυχία και δυστροπία.
5. Μα γιατί περιβάλλεται ή διέπεται ο νους μας (η οντότητά μας) από άγνοια; Αφού ο εαυτός μας είναι μια σπίθα ή πνοή Του, πώς ξεπέφτει ο εαυτός εκείνος από τελειότητα, σοφία και πληρότητα σε άγνοια;
Δίνονται διάφορες απαντήσεις, όπως η επαφή με τον υλικό κόσμο, η απολαυστική μέθη σε αυτόν, η συνακόλουθη λησμονιά, και παρόμοια. Μα αυτό το ερώτημα παραμένει. Πώς ξεπέφτει το Τέλειο σε μια ατελή κατάσταση;
Δεν γνωρίζουμε. Εγώ δεν γνωρίζω. Και οι σοφοί της Παράδοσης λένε πως αυτό είναι όντως ένα μεγάλο μυστήριο (το mysterium magnum των Δυτικών μεσαιωνικών στοχαστών) που λύνεται μόνο με την επιστροφή στην Πηγή και τη συγχώνευση σε κείνη. Τότε δεν εγείρεται κανένα ερώτημα.
Ναι, μα πώς επιστρέφουμε; Και πώς πείθεται ο απειθής και ταραχώδης νους μας για αυτές τις “αλήθειες”;
