1. Στα δύο προηγούμενα άρθρα είδαμε τη Βεδική Γνωσιολογία να βασίζεται σε μια δομή τριών επιπέδων και τριών μηχανισμών: τρία μέσα γνώρισης (αισθήσεις, λογική διαδικασία, αυθεντία), τρεις παράγοντες που σχηματίζουν την κατάσταση του υποκειμένου (φύση ή χαρακτήρας, επίπεδο ή θέση και ικανότητα κατανόησης και ολοκλήρωσης) και τρεις γενικές θεωρήσεις (υλισμός, ιδεαλισμός, απόλυτη ενότητα).
Αυτές οι τριάδες μπορούν να υποδιαιρεθούν σε άλλες τριάδες, πάλι ανάλογα με την ισορροπία των ποιοτήτων ή ενεργειών της Μητέρας Φύσης και οι 3 γενικές θεωρήσεις έχουν η καθεμιά διάφορα παρακλάδια.
Είναι πολύ εύκολο να δούμε πώς αποκτούμε αξιόπιστη πληροφόρηση για τα εγκόσμια στο υλικό επίπεδο της ζωής. Οι αισθήσεις μας δίνουν τα γεγονότα, αυτές οι πληροφορίες ερμηνεύονται, ελέγχονται και αξιολογούνται τελικά με την εφαρμογή λογικών διαδικασιών κι επιβεβαιώσεις αξιόπιστων μαρτύρων. Και πάντα λαμβάνονται υπόψη οι καταστάσεις του ίδιου του υποκειμένου (ερευνητή, ομιλητή κλπ.) και των μαρτύρων και ακροατών ή θεατών. Μπορεί, φυσικά, να υπάρξουν λάθη.
2. Αλλά πώς έχουμε πληροφορίες ή γνώση για φαινόμενα που δεν ανήκουν στη σφαίρα εξέτασης των 5 αισθήσεων στο λεπτό, υπερφυσικό ή υπερβατικό επίπεδο;
Ο σκοπός κάθε έρευνας και δράσης (puruṣārtha) αποβλέπει πάντα ή σχετίζεται με το υπέρτατο αγαθό, κοινό για όλους (śreyas) και απαιτεί την εξέταση και του dharma (νόμος, δικαιοσύνη, ηθική, θρησκεία και, φυσικά, μεταφυσική).
Εδώ πάλι στρεφόμαστε στο śabda (και vākya) την αυθεντία παλαιών Γραφών αποκάλυψης (και αυθεντία αξιόπιστου δασκάλου). Εδώ πάλι έχουμε μια τριάδα.
Πρώτα είναι τα κείμενα της śruti (βέδες, ουπανισάδες). Σχόλια των μεγάλων δασκάλων λαμβάνονται υπόψη αλλά μόνο εφόσον δεν αντίκεινται στα κείμενα śruti. Ακόμα και ο μεγάλος Ādi Śaṅkara, ο πρώτος Shankaracharya, δεν είναι αποδεκτός στο σύνολο των ερμηνευτικών σχολίων του από άλλες σέκτες στην ίδια φιλοσοφική παράδοση Vedānta. Εκείνος διατύπωσε τον απόλυτο Μονισμό (advaita), άλλοι όμως υποστήριξαν και δυισμό με την έννοια ξεχωριστής Θεότητας και οπαδών, παρότι ο Εαυτός είναι ίδιος σε όλους τους οπαδούς κι έκφραση ή εκπόρευση από τη Θεότητα.
3. Ο δεύτερος παράγων είναι yukti (= εφαρμογή λογικής εξέτασης σε όλα τα σχετικά στοιχεία). Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε άποψη ή πληροφόρηση που αντιβαίνει στη λογική: 2 και 2 δεν δίνουν 3 ή 5! Η επανενσωμάτωση δεν είναι παράλογη πιθανότητα, παρότι δεν υπάρχει αξιόπιστη μαρτυρία για το φαινόμενο αφού κανένας δεν μπορεί να το βεβαιώσει με απόλυτη σιγουριά.
Κι εδώ εισέρχεται ο τρίτος παράγων, η εμπειρία anubhāva.
Πάλι, η οποιαδήποτε πληροφόρηση δεν μπορεί να αντίκειται στην εμπειρία.
Συχνά βέβαια, όπως στην περίπτωση της μετενσάρκωσης ή της τηλεπάθειας κλπ., δεν έχουμε άμεση εμπειρία, μα τα φαινόμενα δεν μοιάζουν παράλογα και απαράδεκτα, η δε τηλεπάθεια έχει αρκετές μαρτυρίες.
Δυστυχώς, πάρα πολλοί άνθρωποι δεν ακολουθούν αυτές τις βαλβίδες ασφάλειας στους συλλογισμούς τους και υιοθετούν, ακόμα κι επιστήμονες ή μορφωμένοι, θεωρίες που και δίχως μαρτυρία εμπειρίας είναι μα και παράλογες.
4. Οι Βεδικές Γραφές, τα κείμενα śruti έχουν περάσει από πολλές εξετάσεις αυτές τις χιλιετίες και οι κύριες ερμηνείες (όπως π.χ. του Śaṅkara) επίσης υπέστησαν κριτικές. Όμως τελικά αποδείχθηκαν να έχουν λογική συνέπεια και να εμπίπτουν στην εμπειρία των ανθρώπων που ήταν και είναι διατεθειμένοι να βάλουν σε πρακτική εφαρμογή αυτές τις διδασκαλίες.
“Αξιόπιστη μαρτυρία (που έχει ελεγχθεί πλήρως) δεν μπορεί να απορριφθεί λόγω Γραφών ή θεωρητικής επιχειρηματολογίας: είναι η ίδια η δική της αυθεντία. Το μικρό μέγεθος της σελήνης (και παρόμοιων φαινομένων) είναι αποτέλεσμα λανθασμένης πρόσληψης εντυπώσεων λόγω μεγάλης απόστασης κι άλλων παρόμοιων καταστάσεων. Δεν υπάρχει λόγος να απορρίψουμε τις μαρτυρίες των αισθητήριων εντυπώσεων πως υπάρχει κάτι εξωτερικό του νου μας – έστω κι αν αυτό δεν γίνεται ορθά αντιληπτό λόγω σφάλματος ή περιορισμού στα όργανα παρατήρησης.»
(Madhavācarya: Tattvodyota στο τμήμα που κριτικάρει τη θεωρία mayavāda της απόλυτης Μάγια.)
Εκ φύσεως, η τελική αυθεντία πάντα είναι ο Εαυτός μας που αποφασίζει σύμφωνα με την ικανότητά του σε μια δεδομένη ώρα για ένα δεδομένο θέμα.
