1. Επί αιώνες λογοτεχνία σήμαινε ποίηση – δραματική, επική, λυρική. Όπου κι αν κοιτάξουμε προσεκτικά η ποίηση εξέφραζε, έδινε το μέτρο του πολιτισμού μιας χώρας ή αυτοκρατορίας και μιας περιόδου.
Στον 20ο αιώνα η ποίηση επισκιάστηκε από το μυθιστόρημα (το διήγημα, τη νουβέλα). Η ποίηση μελετάται ακόμα και τώρα, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Μα έχει πάρει σαφώς τη δεύτερη θέση και λίγοι ενδιαφέρονται πραγματικά. Υπερισχύει το μυθιστόρημα.
Υπάρχουν συμπόσια ποίησης. Υπάρχουν εργαστήρια ποίησης. Μα μόνο λίγοι φαντασιόπληκτοι, ματαιόδοξοι και αφελείς ρομαντικοί συμμετέχουν. Ο ποιητικός κύκλος ανάλογα με τον πληθυσμό κάθε χώρας είναι παντού πολύ μικρός. Σε αντίθεση με μυθιστοριογράφους, κανένας ποιητής δεν μπορεί να ζήσει από τα ποιήματά του και στις πλείστες περιπτώσεις πληρώνει για να τα δημοσιεύσει.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα η προτίμηση του κοινού γενικά στράφηκε προς τα μυθιστορήματα τα οποία αυξάνονταν και στη δεκαετία 1960 περίπου στις αγγλοσαξονικές χώρες σίγουρα το ενδιαφέρον για ποίηση έκανε μεγάλη βουτιά.
2. Οι ειδικοί λένε πως σύμφωνα με τη λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία το πολιτισμικό επίκεντρο το κρατά η αφήγηση. Γι’ αυτό και η προτίμηση του μαζικού αναγνωστικού κοινού στράφηκε στο μυθιστόρημα και αφήνει σε πολύ λίγους τα ποιήματα.
Πολλοί θεωρητικοί της ιστορίας, της λογοτεχνίας και φιλοσοφίας, υποστηρίζουν πως η ιστορική εξήγηση ακολουθεί όχι τη λογική της επιστημονικής αιτιότητας αλλά την αντίληψη και λογική της εξιστόρησης, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο ένα πράγμα ή συμβάν οδηγεί σε άλλο.
Η θεωρία της αφήγησης ήταν και είναι ενεργός κλάδος της γενικότερης λογοτεχνικής θεωρίας κι εξετάζει αναλυτικά τα συστατικά της εξιστόρησης, της πλοκής και διαφορετικών τεχνικών αφήγησης.
Ας μην ξεχνούμε πως ο Αριστοτέλης στα Ποιητικά του λέει πως η πλοκή είναι το βασικότερο γνώρισμα στο δράμα και σε οποιαδήποτε αφήγηση. Η καλή εξιστόρηση πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος έτσι που η διάταξη τους να προσφέρει ευχαρίστηση.
3. Επιπλέον, η αφήγηση πέρα από την ακαδημαϊκή ενασχόληση είναι και βασική ανθρώπινη παρόρμηση. Από πολύ πρώιμη ηλικία τα παιδιά θέλουν να ακούνε ιστορίες και παραμύθια. Η επιθυμία συνεχίζει και στην ώριμη ηλικία.
Η πλοκή όμως για να δώσει ευχαρίστηση πρέπει να έχει έναν μετασχηματισμό. Πρέπει δηλαδή να υπάρχει μια αρχική κατάσταση, μετά κάποια αλλαγή και ίσως πιο πολλά επεισόδια, με ανατροπή, κι ένα τέλος που είναι η οριστική λύση.
Η καλή αφήγηση, η καλή πλοκή, δεν είναι μια οποιαδήποτε ακολουθία γεγονότων στην κοινή καθημερινότητα. Πρέπει να ενέχει ενότητα. Όπως δηλαδή στην περίπτωση μιας ερωτικής ιστορίας όπου ένας νεαρός άντρας και μια νέα κοπέλα ερωτεύονται μα η επιθυμία τους να παντρευτούν προσκρούει σε διάφορα εμπόδια (οι οικογένειες ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, υπάρχουν αντίζηλοι κλπ), μα τελικά μια σειρά γεγονότων οδηγεί σε αίσιο αποτέλεσμα, οπότε πρόκειται για ρομάντζο, ή σε χωρισμό, οπότε έχουμε «ρεαλισμό» ή σε θάνατο οπότε είναι τραγωδία.
4. Παραθέτω τις θεωρητικές απόψεις διότι περιέχουν αρκετή αλήθεια. Η αφήγηση είναι πολύ ελκυστική διότι ριζώνει στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος του ζητήματος.
Παρότι αναγνωρίζει τη σημασία της αφήγησης και τη στροφή προς αυτήν, ωστόσο η θεωρία παραγνωρίζει, ή δεν τονίζει αρκετά, το γεγονός πως η ποίηση έχει αλλάξει προς το πολύ χειρότερο μέσα στον 20ο αιώνα, από τότε που η παιδεία έγινε δημόσια και οικουμενική στις χώρες της Δύσης.
Μια μύγα με τρόμο/ Με φόβο/ Με δέος/
Μια μύγα με το βλέμμα του χάους στα μάτια/
Μια άσπρη μύγα σε μαύρα ταραγμένα λιβάδια/
Μπορεί ο ποιητικός κύκλος να θεωρεί αυτές τις γραμμές ποίηση και μπορεί μερικοί να βρίσκουν αρχέτυπα και πολυσήμαντους συμβολισμούς. Μα η απλή αλήθεια είναι πως κανείς νουνεχής ειδήμων δεν βρίσκει ευχαρίστηση σε τέτοια γραπτά που είναι σαφώς ιδιωτικά, σκοτεινά, στρυφνά, παράλογα, εξυπνακίστικα και τελικά ανόητα. (Δεν βλέπεις το βλέμμα της μύγας!)
Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που η ποίηση έπαθε τέτοια καθίζηση στις προτιμήσεις του κόσμου αντανακλώντας το γλίστρημα του πολιτισμού προς τη βαρβαρότητα.
