1. Ο Percy Bushey Shelley πέθανε το 1822 σε ηλικία 29 ετών (ένα μήνα πριν κλείσει τα 30): πνίγηκε όταν το κότερό του Don Juan (ή Ariel) βυθίστηκε σε μια καταιγίδα στον κόλπο La Spezia της Ιταλίας. Και όμως παρότι δεν έγινε νωρίς διάσημος ποιητής σαν τον Byron, παρότι ο κριτικός Matthew Arnold τον περιέγραψε “όμορφο μα ατελέσφορο άγγελο”, παρότι το κατεστημένο τον απεχθανόταν, ωστόσο είχε μεγαλύτερη επίδραση από κάθε άλλο Ρομαντικό εκτός ίσως από τον Wordsworth. Και στο προηγούμενο άρθρο 197. Ποίηση: Ο ποιητής P.B. Shelley ανέφερα διάσημους ποιητές και συγγραφείς που τον διάβασαν με ευχαρίστηση κι επηρεάστηκαν.
Μα στην ποίησή του συχνά ο Σέλι εξέφραζε την πολιτική του σκέψη που ήταν φιλελεύθερη και ανατρεπτική. Σε τελευταία ανάλυση, στην ποίησή του διαφαίνεται όχι μόνο ο πλατωνικός ιδεαλισμός μα και μια στόχαση πολύ βαθύτερη από εκείνη του Μπάιρον. Αυτή επίσης επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους φιλόσοφους και πολιτικούς.
2. Θα επικεντρωθώ στη σφαγή του Peterloo στην Αγγλία και τα δυο ποιήματα που ο Σέλι έγραψε για το φρικτό αυτό έγκλημα. Στις 16/8/1819 στον χώρο του St. Peter’s field (κοντά στην πόλη Μάντσεστερ) έγινε μια ειρηνική συγκέντρωση με περίπου 60.000 κόσμο – άντρες, γυναίκες και παιδιά, ζητώντας να μεταρρυθμιστεί το σύστημα ψηφοφορίας κι εκπροσώπησης στο Κοινοβούλιο. Μια μονάδα στρατού επιτέθηκε να τους διαλύσει και σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν κοντά 700 άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ήταν τα έτη μετά το ένδοξο Waterloo που ηττήθηκε ο Ναπολέων, μα η ανεργία, πείνα και στέρηση μάστιζαν τους νικητές Άγγλους!
Ο Σέλι έγραψε ένα ωραίο σονέτο England in 1819 κι ένα μακρύτερο ποίημα The Mask of Anarchy που θεωρείται η πρώτη καθαρή διατύπωση της μη-βίαιης αντίστασης των ειρηνιστών που αργότερα υιοθετήθηκε από τους Τολστόι, Γκάντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Εδώ εξετάζω το δεύτερο και μακρύτερο ποίημα.
3. Στη 2η στροφή του Μάσκα της Αναρχίας ο ποιητής συναντά τον Φόνο που φορούσε τη μάσκα (το προσωπείο) του Castlereagh, τοτινού Υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας, ακολουθούμενο από 7 καλοθρεμμένα κυνηγόσκυλα!
I met Murder on the way | He had a mask like Castlereagh |
Very smooth he looked yet grim; | Seven bloodhounds followed him. ||
Ο υπουργός, “μαλακός/λείος μα βλοσυρός” ήταν γνωστός για την σκληρότητά του προς τον λαό.
Ακολούθησαν η Απάτη και η Υποκρισία (όμοιες με δυο τιτλούχους) και άλλες καταστροφικές Δυνάμεις (επίσκοποι νομικοί, λόρδοι και σπιούνοι). Τελευταία και η Αναρχία όπως “ο Θάνατος της Αποκάλυψης” – με δήλωση στο μέτωπο “Είμαι Θεός και Βασιλιάς και Νόμος”! Και με την οπλισμένη φρουρά του, ξεριζώνοντας κι ερειπώνοντας ήρθαν στο Λονδίνο. Εκεί τους υποδέχτηκαν οι πληρωμένοι δολοφόνοι. Η Αναρχία συμβολίζει την τρομερή αυθαιρεσία, καταπίεση και ανομία του κράτους.
4. Δεν θα εξετάσω τις 91 στροφές (σύνολο 370 στίχοι). Θα μείνω μόνο με τα υποθετικά λόγια της Ελπίδας, “μιας Κόρης εντελώς γαλήνιας”, που έτρεψε σε φυγή την Αναρχία, ποδοπατώντας τους δολοφόνους (32, 33), λόγια που συμβουλεύουν τη μη-βίαιη αντίσταση!
Men of England, heirs of Glory | Heroes of unwritten story | … ||
Rise like Lions after a slumber | In unvanquishable number. |
Shake your chains to earth like dew | Which in sleep had fallen on you |
Ye are many – they are few. || (37-39)
What is freedom? – Ye can tell | That which slavery is too well |
Και ας έρθουν οι καταπιεστές με τα αστραφτερά σπαθιά
Stand ye calm and resolute, | Like a forest close and mute |
With folded arms… (79) Μετά ακολουθούν 85-86:
With folded arms and steady eyes | And little fear and less surprise, |
Look upon them as they slay | Till their rage has died away ||
Then they will return with shame | To the place from which they came |
And the blood thus shed will speak | In hot blushes on their cheek.||
5. “Άνδρες της Αγγλίας, κληρονόμοι Δόξας | Ήρωες άγραφτης ιστορίας… || Εγερθείτε σαν λιοντάρια μετά τον ύπνο |σε αριθμούς αήττητους | Αποτινάξτε τις αλυσίδες σας στη γη σαν δροσοστάλες | που έπεσαν πάνω σας στον ύπνο. | Εσείς είστε πολλοί, εκείνοι λιγοστοί…
Τι είναι ελευθερία; (Αν δεν ξέρετε,) ξέρετε καλά, τι είναι η σκλαβιά… Σηκωθείτε ατάραχοι, αποφασιστικοί, (όρθιοι) σαν δάσος πυκνό και σιωπηλό | με χέρια (στο στήθος) σταυρωμένα…
Με χέρια σταυρωμένα και ματιά σταθερή | Με λίγο φόβο και λιγότερη έκπληξη | Κοιτάξτε τους καθώς σφάζουν | ωσότου η οργή τους έχει εξαντληθεί. | Τότε θα επιστρέψουν με ντροπή | εκεί από όπου ήρθαν | και το αίμα που έχυσαν θα μιλά | με καυτό κοκκίνισμα στα μάγουλα.”
6. Οι Richard Holmes, Paul Foot, Aldous Huxley και άλλοι έχουν επαινέσει αυτό το (μάλλον μέτριο από την άποψη της Ποιητικής) ποίημα ως το καλύτερο πολιτικό ποίημα στην Αγγλική. Οι Κινέζοι φοιτητές απάγγελναν στροφές στις διαμαρτυρίες τους 1989 (Τιενανμέν Πλατεία). Επίσης οι Αιγύπτιοι ακτιβιστές στην Πλατεία Tahrir κατά την επανάστασή τους 2011. Τόσο μακριά έφτασε η επίδραση του ποιήματος!
Νωρίτερα το είχε χρησιμοποιήσει ο H.D. Thoreau στο δοκίμιο Civil Disobedience (1849), μετά ο Τολστόι και ο Γκάντι στο δόγμα του Satyagraha ο οποίος συχνά τις ομιλίες του για την ανεξαρτησία της Ινδίας τις διάνθιζε με στίχους από το Mask of Anarchy.
