Το Πάσχα που γιορτάζουμε, δεν ξέρω τι ακριβώς είναι αυτό που γιορτάζουν οι άνθρωποι, αλλά κανονικά θα έπρεπε να είναι η εσωτερική Ανάσταση της δικής μας Συνειδησίας. Έτσι αυτό ας γιορτάζεται για να θυμίζει ακριβώς την ανάσταση από τη συνηθισμένη κατάσταση σε μια ανώτερη κατάσταση. Το Πάσχα των Εβραίων όπως γιορταζόταν (και ίσως γιορτάζεται ακόμα) ήταν για να θυμούνται την απελευθέρωση από τη σκλαβιά στους Αιγύπτιους, το πέρασμα μέσα από τη θάλασσα και μετά την έρημο και την άφιξή τους στη Γη της Επαγγελίας. Αυτό πολύ πιθανόν να είναι ένα ιστορικό γεγονός, το οποίο είναι γεγονός στις Γραφές των Ιουδαίων. Αλλά οι Αιγύπτιοι στα δικά τους χρονικά δεν ξέρουν τίποτα για αυτή την ιστορία. Μόνο οι Εβραϊκές Γραφές αφηγούνται αυτήν την ιστορία: λένε πως οι Αιγύπτιοι είχαν τους Εβραίους σκλάβους, τους οποίους ο Μωυσής απελευθέρωσε και οδήγησε στη Γη της Επαγγελίας και πέρασαν διάφορες συμφορές που τους έστειλε ο Θεός για να τους δοκιμάσει και να τους ελευθερώσει. Αλλά αυτή η απελευθέρωση, ακόμα κι αν είναι ιστορικά τεκμηριωμένη, στην πραγματικότητα συμβολίζει την απελευθέρωση του ανθρώπου από τη δύναμη της συνήθειας στην καθημερινότητα και τη σκλαβιά του στην άγνοια. Και βέβαια, για να φτάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο θα περάσει διάφορα στάδια, θα διασχίσει κάποια έρημο και θα υποστεί ορισμένες έντονες καταστάσεις όπου συχνά θα νιώθει κάποια καταπίεση κι έντονη αντίδραση. Αυτός είναι ο μύθος, και η μυθολογική εξήγηση αυτής της ιστορίας των Εβραίων.
Στον Χριστιανισμό επίσης οπωσδήποτε έχουμε τη Σταύρωση, την Ανάσταση και Ανάληψη του Ιησού, αλλά για να έχει σημασία όλο αυτό πρέπει να γίνει και προσωπική εμπειρία. Δεν χρειάζεται να σταυρωθούμε, αλλά χρειάζεται να εξετάσουμε την κατάστασή μας και τη σταύρωσή μας στις συνθήκες της καθημερινότητας, τις έντονες εγκόσμιες προσκολλήσεις μας. Αυτό είναι το νόημα της Ανάστασης. Όλα τα άλλα, τα φώτα τα οποία μοιράζονται, οι μαγειρίτσες, οι ευχές και τα διάφορα άλλα γλέντια δεν έχουν πολλή σημασία. Ο Επιτάφιος κλπ είναι μηχανισμοί για να δίνουν μια ενότητα στην κοινότητα και να υπενθυμίζουν την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε ως ξεχωριστές υπάρξεις, όταν ξαφνικά ερχόμαστε όλοι μαζί για να γιορτάσουμε κάτι ενωμένοι. Αλλά αν δεν προχωρήσει κανείς σε μια επισήμανση και συνειδητοποίηση της προσκόλλησής του στην εγκόσμια ζωή και στις συνήθειες του, στον τρόπο που σκέπτεται και στους τρόπους που συμπεριφέρεται, αν ο άνθρωπος δεν τα επισημάνει όλα αυτά, δεν έχει και πάρα πολύ νόημα όλη αυτή η Πασχαλινή περιπέτεια. Η θρησκευτική τάση που θα έπρεπε να εξευγενίζει γίνεται μια ακόμα διασκέδαση.
Για τον αναζητητή της Σοφίας και της θρησκευτικής εξύψωσης ο σκοπός είναι να ξεπεράσει πολλούς περιορισμούς (ή μερικούς περιορισμούς τουλάχιστον) και ο νους να μπορεί να στρέφεται σε κάτι λεπτότερο και ανώτερο, που οδηγεί πάντοτε προς την κατεύθυνση της αφύπνισης και της ενότητας.
Αυτή η πανδημία που μας ανάγκασε να μείνουμε έγκλειστοι στα σπίτια μας για κάποια διαστήματα είναι μια ισχυρή υπενθύμιση για το τι έχει αξία στη ζωή. Θα σας πω την ιστορία που αναφέρει ο Swami Shantananda Saraswati, Shankaracharya του Jyotir Math (και την έχω διηγηθεί μερικές φορές) όπου σε μια σύναξη σοφών ένας από αυτούς πήγε σε έναν πίνακα και τράβηξε μια γραμμή. «Πώς μπορεί», ρώτησε, «αυτή η γραμμή να γίνει μικρότερη χωρίς να την αγγίξουμε;» Ένας άλλος σοφός σηκώθηκε και πήγε και τράβηξε δίπλα στη γραμμή μια μεγαλύτερη γραμμή. Έτσι η πρώτη γραμμή φάνηκε να είναι πολύ μικρότερη. Αυτή λοιπόν η πανδημία είναι η μεγάλη γραμμή, η οποία δείχνει πώς είναι όλες οι δικές μας ασχολίες, όλες οι συνήθειες μας: είναι όλες μικρότερες σε σύγκριση με τη μεγάλη κρίση. Μας επέβαλε μια πειθαρχία την οποία ουδέποτε θα σκεφτόμασταν να επιβάλουμε στον εαυτό μας και μας ανάγκασε να απαρνηθούμε πολλές δραστηριότητες και πολλές απολαύσεις τις οποίες θεωρούμε δεδομένες και σχεδόν απαραίτητες για τη ζωή μας. Έτσι έχει και το καλό της αυτή η λαίλαπα η οποία εξακολουθεί να θανατώνει πολλούς ανθρώπους.
Μερικοί, αναφέρθηκαν στο αίσθημα φόβου το οποίο είχαν οι ίδιοι και το οποίο διαβλέπουν σε όλους τους άλλους ανθρώπους γύρω. Φοβούνται μην πονέσουν, μην αρρωστήσουν, μην πεθάνουν. Είναι φυσικό να φοβόμαστε διότι δεν έχουμε ακόμα πίστη ότι το πνεύμα, η ψυχή μας, ο Εαυτός μας δεν πεθαίνει. Δεν έχουμε ακόμα αρκετή εμπειρία εσωτερικής εργασίας που να μας δίνει τη βεβαιότητα ότι ο θάνατος δεν είναι κάτι κακό. Όλη αυτή η ιστορία είναι ένα πολύ καλό μάθημα που όλοι πρέπει να μάθουμε. Και το μάθημα είναι ότι στην κοινή ροή της καθημερινότητας ξοδεύομαστε σε πολλά περιττά πράγματα ξεχνώντας τα πιο σημαντικά. Να σας πω κάτι από την εμπειρία μου. Πήγαινα καμιά φορά στο σουπερμάρκετ να κάνω ψώνια και συναντούσα ορισμένους φίλους. Ξέρετε, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει. Σηκώνομαι τις ίδιες ώρες το πρωί, βγαίνω έξω στη βόλτα μου, κάνω τις μελέτες μου, γράφω άρθρα, κάνω τις συναντήσεις με φίλους μέσω τηλεδιασκέψεων. Κάποιες άλλες συναντήσεις που έχουν τώρα σταματήσει κάνουν φανερό ότι δεν ήταν τόσο απαραίτητες στη ζωή. Κι έτσι μαθαίνουμε από όλες αυτές τις εμπειρίες, διαπιστώνουμε ποια πράγματα όντως έχουν μεγαλύτερη αξία.
Τώρα έχουμε νέα κρίση μετά τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τον πόλεμο με τους βομβαρδισμούς, τους σκοτωμούς αμάχων, τα εκατομμύρια των προσφύγων, τον πόνο και τη δυστυχία και των Ουκρανών και των νεαρών Ρώσων που δεν ξέρουν γιατί πολεμούν, και την ακρίβεια μα ίσως και στερήσεις που δυσχεραίνουν τη ζωή.
Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε. Χρειάζεται να έχουμε πίστη ότι η Μητέρα Φύση, το Σύμπαν-Απόλυτο γνωρίζει πολύ καλά τι γίνεται. Υπάρχει μια συμπαντική ενότητα της οποίας εμείς είμαστε βλαστάρια μα από την οποία είμαστε αποχωρισμένοι. Αλλά αυτή η ενότητα υπάρχει. Μόλις ο νους ησυχάζει, εισέρχεται σε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο. Η ενότητα δεν είναι το να βλέπουμε τις διαφορές μας, αλλά το να βλέπουμε τις διαφορές μας να συγχωνεύονται στην ησυχία και να νιώθουμε αυτή την ησυχία να δυναμώνει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι και ότι δεν πρέπει να προσέχουμε.
Δεν χρειάζεται να αρρωστήσουμε από αυτόν τον ιό. Τη ζωή όσο την έχουμε πρέπει να την προφυλάσσουμε. Ας προσέχουμε. Αλλά αν χρειαστεί να υποστούμε κάποια άλλη ισχυρή δοκιμασία, αυτό είναι το θέλημα του Υψίστου και αυτό είναι και το δικό μας, με την έννοια ότι τίποτα δεν μας συμβαίνει το οποίο δεν έχουμε επιθυμήσει εμείς οι ίδιοι. Οι επιθυμίες δεν είναι πάντα τόσο επιπόλαιες όσο αυτές που γνωρίζουμε, ότι θέλουμε να φάμε παγωτό ή θέλουμε να κάνουμε μια εκδρομή, να συναντήσουμε φίλους, να δούμε μια ταινία, ή οτιδήποτε παρόμοιο. Πέρα από το επίπεδο αυτό λειτουργούν οι πραγματικές, οι βαθύτερες επιθυμίες μας, οι επιθυμίες οι οποίες καθορίζουν την πορεία της ζωής μας. Μια άποψη της εργασίας μας είναι να φτάσουμε αυτό το βαθύτερο επίπεδο και να αλλάξουμε τις επιθυμίες έτσι που να υπάρχει μόνο μια ισχυρή επιθυμία, η επιθυμία να είμαι ο Εαυτός μου.
Ο Γερμανός μύστης Meister Eckhart, που έζησε γύρω στο 1200 (13ο αιώνα) είπε «Τι νόημα έχει η γέννηση του Χριστού αν εμείς δεν μπορούμε να γεννήσουμε τον Χριστό μέσα μας;». Θέλω να πω ότι το εξωτερικό γεγονός δεν σημαίνει τίποτα αν μια τόσο οικουμενική δύναμη, ένα τόσο οικουμενικό γεγονός, όπως η ενσάρκωση του Θεού, δεν λαμβάνει χώρα και μέσα σε μας. Το ίδιο ισχύει για το Πάσχα – με την έννοια ότι αν δεν γίνει κάποια ανάσταση μέσα μας, μπορεί να γιορτάζουμε ότι θέλουμε. Δηλαδή γιορτάζουμε το Πάσχα, γιορτάζουμε και την 25η Μαρτίου, την 28η Οκτωβρίου, γιορτάζουμε τα γενέθλια και την ονομαστική μας και γιορτάζουμε χίλια δυο άλλα πράγματα. Το θέμα είναι ότι η θρησκευτική αυτή άποψη χρειάζεται να υλοποιηθεί μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο, δηλαδή ο ίδιος ο άνθρωπος να καταλάβει ότι πρόκειται για μια ανάσταση της αλήθειας μέσα του. Και βέβαια δεν μπορούμε να την υλοποιήσουμε, να την πραγματώσουμε σε λίγες μέρες ή σε λίγους μήνες. Θέλει πολλή εργασία διότι έχουμε φοβερές συνήθειες. Αυτό είναι το νόημα της Ανάστασης. Αυτό είναι το νόημα του Πάσχα με λίγα λόγια και για τους Εβραίους και για τους Χριστιανούς. Να ανυψωθούμε!
Χρόνια πολλά!
* Το μεγαλύτερο μέρος του παραπάνω κειμένου είναι ένα απόσπασμα μιας ομιλίας που δόθηκε μέσω τηλεδιάσκεψης στη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας του 2020.
