1. Η Αυτογνωσία ήταν για τους αρχαίους Έλληνες η αρχή και το τέλος της σοφίας. «Γνώθει σ’(Ε)αυτόν» ήταν η εντολή του μεγάλου μαντείου των Δελφών. Ο δε Σωκράτης έλεγε κατά τον Πλάτωνα (Φαίδρος 229Ε) πως δεν ήξερε τίποτα αφού δεν γνώριζε τον εαυτό του και αφού δεν γνώριζε τον εαυτό του δεν μπορούσε να επιδοθεί στη μελέτη της Φυσικής ή άλλης επιστήμης. Έτσι αυτό που μετονομάσαμε στη Δύση Φιλοσοφία είναι στην πραγματικότητα Ψυχολογία αφού ασχολείται με τον ψυχισμό ή τη φύση μας, τον εσωτερικό ψυχολογικό κόσμο του ανθρώπου.
Όπως είδαμε σε άλλα άρθρα, η ίδια ιδέα αυτή υπήρχε και στους Γνωστικούς. Στο Κατά Θωμά λέγεται (3): «Αν δεν γνωρίζετε τον εαυτό σας ζείτε στη φτώχεια και είστε η φτώχεια».
Θυμόμαστε αυτά τα λόγια μα δεν ξέρουμε πια την πραγματική σημασία τους. Ήταν η πρώτη αρχή της Φιλοσοφίας και η κύρια μελέτη στις παλαιές φιλοσοφικές και ψυχολογικές σχολές. Σήμερα η Ψυχολογία ούτε που διανοείται να διδάξει τους μαθητές και, ακόμα περισσότερο, τους καθηγητές της, να στραφούν προς τα μέσα να μελετήσουν τον εαυτό τους.
2. Στις μέρες μας πιστεύεται γενικά πως αυτογνωσία σημαίνει να γνωρίζεις τις ιδιαιτερότητες, επιθυμίες, αρέσκειες και απέχθειες, προθέσεις και τάσεις σου και παρόμοια. Έτσι αφού όλοι μας ξέρουμε αυτά τα πράγματα, που είναι μάλλον επιφανειακά, δεν χρειάζεται να κάνουμε ιδιαίτερη μελέτη σε ειδικές σχολές.
Μα αν η αυτογνωσία ήταν τόσο εύκολη, δεν θα της έδιναν τόση έμφαση, τόσες και τόσες αρχαίες παραδόσεις. Στην πραγματικότητα, όπως για όλες τις αξιόλογες μελέτες, ένας άνθρωπος χρειάζεται να μάθει πώς να μελετήσει τον εαυτό του. Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο.
Για παράδειγμα, στα προηγούμενα φύλλα 13. Φιλοσοφία: Καταστάσεις Συνειδήσεως–14. Φιλοσοφία: Καταστάσεις Συνειδήσεως (Β’) αναφέρθηκα στα τέσσερα ή πέντε διαφορετικά επίπεδα συνειδήσεως στα οποία μπορεί να λειτουργεί ένας άνθρωπος. Επίσης στα τρία σώματα του, 228. Φιλοσοφία: Χριστιανισμός: Σώματα.
Μια άλλη προσέγγιση είναι πως ο νους μας είναι μια μηχανή με τη δική της δομή, με διαφορετικά όργανα και διαφορετικές λειτουργίες. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε μια μηχανή αν δεν τη μελετήσουμε, όπως η Ιατρική μελετά το οργανικό σώμα μας.
3. Αυτή η μελέτη απαιτεί αυτό-εξέταση και αυτοπαρατήρηση. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος και πρέπει ο ίδιος ο άνθρωπος να το κάνει στον ίδιο τον εαυτό του. Είδαμε σε προηγούμενα φύλλα 52. Φιλοσοφία: Πώς γνωρίζουμε τον κόσμο; 54. Φιλοσοφία: Πώς γνωρίζουμε τον κόσμο; (Γ’) πως άμεση γνώση έχουμε μόνο για τον υποκειμενικό μας κόσμο, δηλαδή τον νου και την ψυχολογία ή τον συνειδησιακό κόσμο μας. Και αυτή είναι η μόνη σίγουρη γνώση.
Η ψυχολογία των άλλων ανθρώπων, ο δικός τους νοητικός ή συνειδησιακός κόσμο δεν μας είναι ευπρόσιτος. Μπορεί κάποιος να χαμογελά και να νομίζουμε πως νιώθει ευχάριστα ή να συνοφρυώνεται και να νιώθει δυσάρεστα, μα εκείνος μπορεί να είναι καλός ηθοποιός και να προσποιείται. Μπορεί επίσης να μη θέλει να γνωρίζουμε κάποιες αδυναμίες του κι έτσι να πει ψέματα γι’ αυτές.
